Wat na kindermishandeling?

Kindermishandeling heeft veel gevolgen voor het kind, maar ook voor de ouder. In dit artikel tips voor slachtoffer en dader om ermee om te gaan en om het voorkomen in de toekomst.

Kindermishandeling en verwaarlozing

Kindermishandeling is het toebrengen van schade aan het kind. Vaak gaat het om een ouder(figuur) die het kind fysieke of psychische schade toebrengt. Kinderverwaarlozing is het niet toekomen aan de behoeften van het kind. Hierbij gaat het niet om luxe zoals duur speelgoed of merkkleding, maar de basisbehoeften van het kind zoals liefde en verzorging.

Signalen en oorzaken

Over de signalen en de oorzaken van kindermishandeling zijn op Infonu verschillende artikelen geschreven. Deze vind je onderaan dit artikel of kan je zoeken met behulp van het zoekvenster. In dit artikel wil ik enkel praktische tips meegeven aan slachtoffer en dader zonder te herhalen wat mijn collega-infoteurs hebben geschreven.

Hoe ga je om met kindermishandeling?

De natuur heeft ervoor gezorgd dat kinderen onvoorwaardelijk van hun ouders houden en hun vertrouwen. Dit is noodzakelijk voor een gezonde ontwikkeling: een kind kan zich enkel volledig ontplooien in een omgeving waar hij zich veilig voelt. Vertrouwen in de ouder(s) of de ouderfiguur is essentieel voor een gevoel van veiligheid. Wanneer dit vertrouwen geschonden wordt, heeft dit gevolgen voor het kind en voor de ouder in kwestie. Omdat een kind de onvoorwaardelijke liefde "ingebakken" heeft meegekregen, is dit vertrouwen te herstellen. Hoe moeilijk dit is, is afhankelijk van de betrokken personen en van de situatie. Hieronder vind je tips voor het slachtoffer en de dader om om te gaan met de emoties rond kindermishandeling en voor de dader om het te voorkomen.

Slachtoffer

Als er nog altijd sprake is van kindermishandeling, is het belangrijk dat er actie wordt ondernomen. Soms kan een confrontatie met de ouder helpen om bewust te worden van het leed, maar vaak verergert dit de situatie. Er zijn verschillende instanties die kunnen helpen en die samen met het slachtoffer naar een oplossing zoeken. Ook de huisarts en het CLB kunnen helpen.

Het is niet makkelijk om gekwetst te worden door de persoon van wie je afhankelijk bent en die je vertrouwt. Vaak geven slachtoffers zichzelf de schuld van wat er gebeurd is. Daarom is de eerste stap even afstand nemen van de situatie en kijken wat er gebeurd is. Kinderen zijn afhankelijk van volwassenen en kunnen niet verantwoordelijk gesteld worden voor wat hen overkomen is. Daarom is het niet de schuld van het kind, maar wel van de volwassene in kwestie. Er zijn altijd verzachtende omstandigheden, maar die helpen niet de pijn te vergeten maar wel om het zin te geven. Een gesprek met de dader kan het slachtoffer helpen de pijn zin te geven, toch is dit niet altijd nodig en in sommige situaties af te raden.

Als volwassene kan je ervoor kiezen om het gebeuren te vergeten, maar zolang het geen plaats heeft gekregen in je leven zal het zich blijven manifesteren. Meestal gaat het dan om vage klachten zoals hoofdpijn, buikpijn of pyschologische problemen zoals concentratieproblemen of een minderwaardigheidsgevoel.

De pijn een plaats geven is niet makkelijk en de meesten hebben hierbij deskundige begeleiding nodig. De begeleiding is afhankelijk van je persoonlijke noden en je situatie. Voor sommige mensen zijn enkele gesprekken voldoende terwijl anderen nood hebben aan een intensieve begeleiding. Ook de therapievorm kan verschillend zijn: er zijn therapiën waarbij je de emoties verwerkt door te praten, maar er zijn ook therapiën die meer gericht zijn op handelen zoals beweging of het zich uiten door kunst (boetseren of schilderen). Het is belangrijk dat je je goed voelt bij de therapie, dat je vorderingen merkt en dat het niet je leven beheerst.

Om het gebeuren zin te geven helpt het om naar het heden te kijken en naar de invloeden van de kindermishandeling op het heden. De centrale vragen hierbij zijn:

• Wie ben ik?
• Wat heb ik bereikt?
• Welke invloeden heeft de kindermishandeling op mij gehad?
• Zou ik iemand anders geweest zijn als ik in een andere omgeving opgegroeid zou zijn?
• Wat zou er anders geweest zijn?
• Zou ik dan nog bereikt hebben wat ik vandaag heb bereikt?

Het is ook belangrijk om naar de toekomst te kijken en je te visualiseren wat je wilt bereiken in het leven. Dit doel geeft je de kracht om je verleden een plaats te geven in je huidige leven. Slachtoffers van kindermishandeling kunnen een normaal leven hebben. Ze kunnen er ook voor kiezen om de ketting van kindermishandelng (dat generaties wordt doorgegeven) te onderbreken. Vaak zijn hun ouders ook mishandeld of verwaarloosd en hebben zij door onwetendheid of door onmacht de mishandeling voortgezet. Door bewust te handelen, kies je ervoor om de ketting te doorbreken en om niet enkel je kinderen een veilige omgeving te geven maar om de basis te leggen voor generaties gelukkige kinderen. Het is echter geen vaststaand feit dat slachtoffers later hun kinderen mishandelen of verwaarlozen: het is een keuze. Als slachtoffer kan je ervoor kiezen om jezelf niet meer als slachtoffer meer te bekijken, maar als overlever en zo jezelf te genezen. Dit is een proces van jaren dat je niet kan forceren.

Dader

De eerste stap voor de dader is bewust worden: zolang hij zich niet bewust is van het leed, is er geen beterschap mogelijk. De dader moet er bewust voor kiezen om het leed onder ogen te zien en om de situatie te verbeteren. Als de dader dit niet kan of wilt, is het beter om het kind in een veilige omgeving onder te brengen.

Om bewust te worden van de situatie moet de dader even afstand nemen. De centrale vragen zijn:

• Wat is er gebeurd?
• Wat zijn de gevolgen voor mijn kind?
• Hoe is dit kunnen gebeuren?
• Kon ik het voorkomen?
• Hoe kan ik dit voorkomen?
• Hoe kan ik mijn kind genezen?
• Hoe kan ik mezelf genezen?

De dader moet zijn verantwoordelijkheid in het gebeuren inzien en het ook zin geven in zijn leven. Hiervoor kan ook therapie nodig zijn. Ook een praatgroep kan helpen. Omdat het een taboe is, durven veel daders er niet over praten. Ook als ze de situatie willen verbeteren, kunnen ze hun emoties (vooral schuldgevoel) erover niet kwijt wat vaak leidt tot frustratie en in sommige gevallen een voortzetting van de mishandeling of verwaarlozing omdat de ouder niet beter weet. Omdat je een bepaalde weg bent ingeslagen, betekent dit niet dat je op deze weg moet blijven. Als er sprake is van kindermishandeling of verwaarlozing kan je als ouder de situatie verbeteren en de mishandeling of verwaarlozing beëindigen. Dit is ook een lang proces en vaak komt het handelen eerst (tegenhouden van het slaan of roepen of juist aandacht geven en verzorgen) en daarna pas het verwerken van de emoties (wat heb ik gedaan?). Een gesprek met het kind (aangepast aan de leeftijd) kan beide partijen helpen de emoties te verwerken en samen een oplossing te vinden voor de situatie. Kindermishandeling of verwaarlozing hoeft niet altijd een breuk te betekenen. In mijn artikels rebonding en agressief gedrag bij ouders staan tips voor ouders om de band met zijn kind te herstellen en om om te gaan met agressie.

Bij verwaarlozing is het vaak voldoende om de dader te begeleiden bij de opvoeding en verzorging. Vaak gaat het om ouders in probleemsituaties. Dit kan armoede of een stresserende omgeving zijn, maar ook psychologische problemen. In sommige gevallen zijn de ouders zelf verwaarloosd en weten ze niet wat de basisbehoeften van het kind zijn en hoe ze hieraan kunnen tegemoetkomen. Begeleiding van de ouders en informeren kan helpen om inzicht te krijgen in de situatie en om de situatie te verbeteren.

Tot slot

Kindermishandeling en verwaarlozing is niet enkel het probleem van het gezin, maar van de samenleving: gelukkige kinderen zijn later gelukkige volwassenen die een waardevol lid zijn van de samenleving. Daarom is het belangrijk dat de samenleving meewerkt aan de preventie van kindermishandeling en verwaarlozing en aan de opvang van slachtoffers en daders.