Het gezin: verandering en ontwikkeling

Gezin is de term voor alle samenwerkingsvormen die een herkenbare sociale eenheid op microniveau vormen, met al dan niet verwante personen die duurzame en affectieve banden hebben en elkaar onderling steun en verzorging verlenen. Zo kan het gezin worden omschreven. Het gezin is in ieder geval een dynamisch proces, het verandert onder invloed van leeftijd, omgevingsfactoren en tal van elementen die samengaan met de individuele evolutie van de gezinsleden. Maar ook de evolutie van de maatschappij en de factoren rondom het gezin beinvloeden het gezin en de functie van het gezin. Het gezin heeft in zijn geschiedenis een verandering doorgemaakt.

Middeleeuwen

Een belangrijke functie die het gezin in de Middeleeuwen lange tijd heeft gehad is de protectie- of beschermingsfunctie. Door en binnen huwelijks-en gezinsverbanden scheppen mensen voor zichzelf een sociale ruimte waarin man, vrouw en kinderen bescherming en veiligheid kunnen vinden. Deze waren voor families van vitaal belang, men was voornamelijk op zichzelf aangewezen en moest kunnen rekenen op verwanten om leven en bezit te kunnen handhaven. Vrouwen en kinderen waren aangewezen op de protectie van de mannen. Naarmate de overheid hierin steeds effectiever functioneerde eigende deze zich meer taken en rechten toe waarna het een overheidstaak werd.

Het huwelijk bleef van vitaal belang voor het economische voorbestaan in de 12e eeuw. Er werden binnen een deel van de boerenstand strategische huwelijken gesloten. Politiek-militaire overwegingen speelde hierin geen rol, het streven naar consolidatie van grondbezit des te meer. Hierdoor vond zich ook nog een scheiding plaats tussen wonen en werken. Personeel en gezin leefden samen met elkaar. Economische zelfstandigheid was de grondslag voor het huwelijk. Dit hield op het platteland en in de steden van de 16e tot ver in de 19e eeuw geldingskracht.

Revolutie

Een dubbele revolutie bracht de moderne tijd met zich mee, die duurde tot de 20e eeuw. Wetenschap en techniek ontwikkelde zich. Hiermee ging uiteindelijk de produktiefunctie van het gezin verloren. De economische functie van het gezin werd beperkt tot distributie en consumptie. Van zelfvoorziening was geen sprake meer. Door de nieuwe organisatie ging een scheiding tussen wonen en werken gelden, wat ook een scheiding tussen werktijd en vrije tijd met zich meebracht, waardoor ook veel mannen vrije tijd en gezin nauw met elkaar verbonden raakten. Het verlies van de economische functie en de economische zelfstandigheid van het gezin wat de industrialisatie met zich meebracht ging gepaard met een hoger niveau van welvaart en bestaanszekerheid.

De seksuele en reproductieve functies vertonen een grotere continuïteit dan de beschermingsfuncties. Tot in de 16e eeuw werd met seksuele aangelegenheden openlijker omgegaan en konden vooral mannen zich vrijer seksueel gedrag permitteren. Hierna volgde een culturele repressie van seksualiteit. Door seksualiteit exclusief aan het huwelijk te binden werd er een scherpe scheidingslijn getrokken tussen legale en illegale seksuele praktijken. Ook kwam er een scherpe afbakening tussen wettig en onwettig nageslacht.

Moderne tijd

De verzorging van kleine kinderen vond overwegend plaats binnen het eigen gezinshuishouden, waarin de moeder de voorname rol speelde. Onder de adel kwam het voor dat de kinderen werden gezoogd door de min of voedster en werd verzorgd door het dienstpersoneel. Ook was het uitbesteden van baby’s in Frankrijk heel gewoon. Wat betreft de oudere kinderen komen uitbesteding en arbeid heel sterk naar voren. Ook valt op dat er vanwege materiele noodzaak en de dwang tot overleven onder omstandigheden van economische schaarste, ouders afstand deden van hun kinderen. Vanaf de 16e, 17e eeuw kreeg het gezin een meer besloten karakter, waarna scholing voor kinderen volgde in de 19e eeuw en mede door de overheid de ouderlijke macht en invloed meer begrensd dan vroeger. Tegenwoordig ligt in het huwelijk de nadruk op gelijkwaardigheid en is de individualisering van het gezin in ontwikkeling.

Het gezin heeft verschillende functies gekend gedurende zijn ontwikkeling. Zo zien we de economische functie, de beschermende functie en de produktiefunctie. In de tijd dat gezinnen en huwelijken onder deze functies functioneerden was er weinig ruimte voor eigen keuzes, zoals je keuze voor een huwelijkspartner, de keuze betreft wel of geen kinderen en de keuze om werk en prive gescheiden te houden. Wat we tegenwoordig zien is de individualisering van het gezin. We zien dat een gezin kan functioneren met weinig invloeden van buitenaf waardoor de ruimte voor eigen keuzes hierdoor open blijft.

Lees verder

• Ontwikkelingsstoornissen bij kinderen: diagnose/behandeling
• Ontwikkelingsstoornissen bij kinderen: ADHD, PDD-NOS en NLD
• Kinderen met ADD
• Kinderen met NLD
• Wat is Autisme?