Agressief gedrag bij ouders

Ouders hebben altijd het beste voor met hun kinderen. Dat is een vaststaand feit. Waarom worden sommige ouders dan agressief tegenover hun kinderen terwijl ze weten dat dit niet gezond is? Hoe ga je als ouder om met woede en agressie? Wat zijn de oorzaken? Hoe kan je je kind beschermen? Waarom is het belangrijk dat je als ouder leert omgaan met je woede? Antwoorden vind je in dit artikel.

Agressie

Agressie is een uitingsvorm van woede. Het doel is de eigen psychische pijn overbrengen naar een ander individu, dier of voorwerp door deze persoon te kwetsen, het dier te mishandelen of door het voorwerp te beschadigen. Hoewel woede niet echt negatief is (het is een emotie en een emotie geeft aan dat er iets gebeurt vanbinnen waarmee je aan de slag moet: de uiting kan positief of negatief zijn), is agressie wel negatief. Het opzettelijk pijndoen van een ander persoon of dier is niet goed te praten. Daarom is het belangrijk dat je leert omgaan met je agressie en andere manieren moet vinden om je woede te uiten.

Agressie tegenover eigen kind

Soms kan agressie gericht zijn tegenover vreemden die toevallig je pad kruisen. Deze personen hebben geen gezicht voor je en lijken de ideale slachtoffers om je woede op af te reageren. Dit zie je veel bij bijvoorbeeld voetbalhooligans of racisten. In dit artikel wil ik hier niet dieper op ingaan. De tips die je hieronder vindt, kunnen ook gebruikt worden voor agressie tegenover vreemden.

Andere slachtoffers zijn naasten: partner en kind worden vaak mishandeld (psychisch of fysisch) zonder dat iemand het weet. Deze verborgen agressie heeft vaak schrijnende gevolgen voor de ontwikkelingen van het kind. Bij meldingen van kindermishandelingen focust men zich meestal enkel op de kinderen. Het voornaamste is dat een kind in een veilige omgeving kan herstellen. Hierbij vergeet men soms wel eens dat ook de ouders hulp nodig hebben. Ze worden in een zwart/wit beeld van monster versus prooi gedwongen zonder een kans te krijgen eruit te geraken. In dit artikel wil ik kindermishandeling niet goedpraten. Ook wil ik de ouders niet als slachtoffers afschilderen. Zij zijn de volwassenen en zij zijn verantwoordelijk voor hun daden. Dit wil dus ook zeggen dat ze verantwoordelijk zijn om dit probleem op te lossen en hun kinderen de beste opvoeding te geven die binnen hun mogelijkheden ligt. Daarom vind je in dit artikel praktische tips voor ouders die worstelen met het agressiemonster zodat ze zelf kunnen ingrijpen voordat het escaleert en zelf een oplossing vinden voor de vicieuze cirkel van agressie en woede.

Oorzaken agressie tegenover eigen kind

Agressie duikt vaak plots op: het lijkt een bom die plots ontploft. Voor de persoon in kwestie is de ontploffing niet plots, maar een opeenvolging van verschillende irritaties. Het is bijna een instinctief reageren op de spreekwoordelijke druppel. Veel mensen schrikken vaak zelf van hun reactie en schamen zich diep om wat ze hebben gedaan. Om geen gezichtsverlies te lijden en om zichzelf beter te voelen zoeken veel een rationele verklaring, zoals dat het kind het heeft uitgelokt.

Zoals eerder vermeld is agressie een uitingsvorm van woede. Woede geeft aan dat er iets mis is in het persoonlijk leven. Het is een zeer sterke emotie dat veel energie geeft. Deze energie kan als het goed gekanaliseerd wordt, opbouwend zijn. Als de woede opgekropt wordt (of telkens rationeel weggeredeneerd) zal het zich uiten in een ongewenste vorm zoals agressie.

Alle ouders houden van hun kinderen. Het is iets bijzonders om een deel van jezelf te zien opgroeien. Alle ouders hebben het beste voor met hun kind en willen dat hun kind het beter heeft dan hen. Dit "beter hebben" is zeer subjectief. Het kan hier gaan om materieel beter of om emotioneel beter of het kan een totaal andere invulling hebben (waaronder opvattingen over opvoeding die niet stroken met onze waarden). Het is dan onlogisch dat ouders toch hun kind pijn kunnen doen: als ze het beste voor hebben met hun kind, waarom beschadigen ze hun kind dan emotioneel en/of psychisch?

De oorzaken zijn verschillend en hangen af van de omstandigheden en de persoonlijkheden van de betrokken partijen. Aan de basis van alle oorzaken ligt het feit dat er iets mis is: de ouder worstelt ergens mee. Hieronder een aantal mogelijke oorzaken:

• negatief zelfbeeld: kind herinnert de ouder aan zijn imperfectie of de ouder reageert zijn eigenhaat af op zijn kind
• financiële problemen: de ouder kan het kind niet opvoeden zoals hij wilt door geldgebrek
• gezondheidsproblemen: de ouder kan niet voor het kind zorgen zoals hij zou willen
• bagage van de ouder: de ouder heeft een negatief beladen verleden
• de ouder weet niet beter en denkt dat hij juist handelt (omdat hij zelf dezelfde opvoedmethode heeft gekregen van zijn ouders)
• de ouder heeft geen ademruimte (geen tijd voor zichzelf)

Dit zijn niet alle oorzaken: enkel een paar mogelijkheden. Ook een combinatie van verschillende oorzaken is mogelijk.

Omgaan met woede en agressie

Er zijn een aantal stappen die je moet doorlopen om het agressieprobleem aan te pakken. Hieronder vind je de verschillende stappen. Samen vormen deze stappen het woord BEZIN.

Bewustwording

De eerste stap is bewustwording: je merkt dat je gedrag niet juist is. Je voelt aan dat je verkeerd bezig bent. Een gelukkig kind wordt ineens heel somber of je zoon imiteert je en slaat zijn broertje of je kind krijgt 's nachts nachtmerries of ... . De tijd staat even stil en je bekijkt plots de situatie van buitenaf en beseft dat je kind lijdt onder jouw gedrag.

Erkennen

De tweede stap is het probleem erkennen: je geeft toe dat het inderdaad jouw schuld is en zoekt geen rationele antwoorden op het waarom, maar durft toegeven dat je kind echt lijdt door jou.

Zien

De derde stap is zien waardoor het komt. Je gaat op zoek naar de oorzaak van je gedrag. Waarom ben je zo kwaad op je kind? Welk gedrag lokt agressie uit? Waarom?

Ingrijpen

De vierde stap is ingrijpen. Je wilt de situatie veranderen en wilt actie nemen. Je gaat op zoek naar mogelijke oplossingen en indien het te zwaar is om zelf op te lossen professionele hulp.

Nieuw gedrag toepassen

De laatste stap is het nieuw gedrag toepassen. Dit gedrag is een alternatief voor de agressie en helpt je je woede uiten op een gezonde manier.

Praktische tips

Hieronder een aantal tips om je woede op een gezonde manier te uiten:

• expressie: praten, schrijven, tekenen, zingen, ... : zo word je je bewust van je woede
• sport: zo raak je je energie kwijt
• impulsen beheersen (tot 10 tellen)
• stressbal gebruiken
• creëeren: bakken, meubels in elkaar steken, knutselen, puzzelen, bouwpakketten in elkaar steken, enz...
• papier versnipperen
• poetsen
• hout hakken
• alles wat je zelf kan bedenken om je terug met beide voeten op de grond te krijgen zonder dat je je emoties ontkent of negeert

Als je in een conflictsituatie met je kind komt en je voelt de agressie komen, zorg dan dat het niet zover komt. Je bent als ouder verantwoordelijk voor een veilige omgeving voor je kind. Je kind kan je enkel vertrouwen als hij weet dat je hem geen pijn zult doen. Wat kan je zoal doen om de situatie niet te laten escaleren?

• time-out
• diep ademen
• je kind even recht in de ogen kijken zonder te praten
• je in de schoenen van je kind plaatsen
• op ooghoogte van je kind gaan staan (op je hurken)
• de energie die je voelt opborrelen uiten door bijvoorbeeld op een stressbal te knijpen (of in je handpalmen), op je tong bijten (au!), bewegen, ...
• denken aan het moment dat je je kind voor het eerst zag en wat je toen voelde
• je kind vertellen wat je voelt en vragen om zich te uiten (empathie)
• alles wat je zelf kan bedenken dat geen nadelige gevolgen heeft voor aanwezigen

Waarom is dit belangrijk?

• De ontwikkeling van je kind: je kind kan zich niet ontwikkelen als het zich onveilig voelt.
• De relaties binnen het gezin: agressie is besmettelijk. Als één gezinslid agressief reageert, zullen de anderen het overnemen.
• Je namkomelingen: de kans is groot dat je kind dezelfde opvoedmethode zal toepassen als jij. Negatief gedrag (of de gevolgen ervan) wordt generaties lang doorgegeven.
• De maatschappij: als agressie een normaal gedrag is voor je kind, zal het geen reden zien waarom het niet agressief mag reageren tegenover zijn medemens.
• Negatieve energie trekt negatieve energie aan.

Tot slot

Agressie (verbaal of fysiek) is niet te verwarren met de zogenaamde "opvoedkundige tik". Bij de opvoedkundige tik is het niet de bedoeling de ander te kwetsen: er is geen blinde woede die een uitlaatklep zoekt. De ouder of opvoeder slaat het kind opzettelijk en niet impulsief. De bedoeling is het kind aan te tonen dat het gedrag niet gewenst is. Ouders en opvoeders die deze methode toepassen willen het gedrag van het kind corrigeren. Ze zullen het kind ook consequent slaan als het ongewenst gedrag zich voordoet, terwijl agressie een eerder willekeurig patroon heeft. Veel agressieve ouders gebruiken wel de "corrigerende tik" als excuus omdat dit een methode is dat veel toegepast wordt (hoewel het steeds meer onder discussie staat ).