Schoolmaatschappelijk werk

Hoe kinderen opgroeien en opgevoed worden bepaald voor een groot deel hoe deze kinderen zich als volwassenen zullen ontwikkelen en hoe zij in het leven zullen staan. Ouders lopen tegen veel problemen aan tijdens de opvoeding van hun kinderen. Deze problemen kunnen te maken hebben met ‘afwijkend’ gedrag van hun kinderen, leerproblemen maar ook problemen die zijn ontstaan door bijvoorbeeld een scheiding of een andere ernstige gebeurtenis die veel invloed heeft gehad op de gezinssituatie en het leven van de kinderen. Een kind uit zijn gevoelens op verschillende manieren. Als een kind problemen heeft kan het voorkomen dat zich dit uit door verminderde resultaten op school, door afwijkend gedrag, bijvoorbeeld een agressieve of juist introverte houding. Ouders en kinderen kunnen met hun vragen terecht bij het schoolmaatschappelijk werk.

Wat is schoolmaatschappelijk werk?

Schoolmaatschappelijk werk is een laagdrempelige voorziening, aanwezig op school, welke erop gericht is om problemen vroegtijdig te signaleren en aan te pakken. Zij vervult een brugfunctie tussen kind, ouders, school en (jeugd-)zorginstellingen en richt zich op het kind bij wie de ontwikkeling stagneert. De begeleiding richt zich op degenen die invloed hebben op die situatie. Enerzijds zijn dit de ouders en verzorgers, anderzijds zijn dat bijvoorbeeld leerkrachten en de (jeugd-)hulpverlening.

Kerntaken van schoolmaatschappelijk werk zijn:

• signalering en preventie
• begeleiding van leerling en ouders
• ondersteuning aan leerkrachten
• verwijzen naar en coördineren van de hulpverlening

Concreet betekent dit dat de schoolmaatschappelijk werker niet alleen signaleert, begeleidt, coördineert en verwijst, maar bijvoorbeeld ook een spreekuur kan organiseren voor leerlingen of een koffie-/themabijeenkomst voor ouders. Bovendien is er regelmatig overleg met leerkrachten, intern begeleider, directeur, eventueel aanwezige orthopedagoog en (jeugd-)hulpverlening over leerlingen die extra begeleiding nodig hebben.

De werkwijze van het schoolmaatschappelijk werk

Schoolmaatschappelijk werk zit gevestigd in een instelling voor Algemeen Maatschappelijk Werk. Schoolmaatschappelijk werkers houden gemiddeld zo’n 1 a 2 keer in de week spreekuur op een basisschool die bij hun geregistreerd staat. Dit kunnen meerdere basisscholen zijn. De activiteiten van een schoolmaatschappelijk werkster bestaan onder andere uit:

• Wekelijks overleg met de intern begeleider van de school.
• Ondersteuning van de leerkracht in het omgaan met probleemleerlingen.
• Zorgoverleg met team/directie.
• Spreekuur voor ouders.
• Huisbezoek.
• Spreekuren/open inloop voor leerlingen.
• Helpend gesprek.
• Doorverwijzen hulpverlening.
• Informatie-/themabijeenkomsten.
• Lessen en groepsgesprekken.

De vorm die het schoolmaatschappelijk werk precies aanneemt is vaak afhankelijk van de school zelf. Dit kan per basisschool verschillen, aangezien ook de behoeften naar schoolmaatschappelijk werk van de basisscholen onderling verschillen.

Doel van het schoolmaatschappelijk werk

Verbeteren relatie:

• tussen kind en ouder
• tussen kind en school
• tussen ouder en school
• tussen kind en leerkracht

Wat ook als doel beschreven kan worden is het vergroten van opvangmogelijkheden binnen de school van kinderen met problemen, ondersteuning bij het omgaan met 'moeilijk bereikbare ouders', lagere drempels naar externe instanties en het versterken van mogelijkheden voor de ouders.

Doelgroep van het schoolmaatschappelijk werk

• basisschool
• leerkrachten
• ouders
• leerlingen

Wat doet de schoolmaatschappelijk werker?

De schoolmaatschappelijk werker begeleidt ouders/verzorgers en kinderen wanneer er sprake is van:

• gedragsproblemen
• opvoedingsproblemen
• gezinsproblemen
• conflictbemiddeling

De schoolmaatschappelijk werker nodigt ouders/verzorgers uit op de school of gaat op huisbezoek.
Als tijdens de gesprekken blijkt dat er andere hulpverlening noodzakelijk/gewenst is adviseert en/of verwijst de schoolmaatschappelijk werker de ouders/verzorgers.

Door wie wordt schoolmaatschappelijk werk ingeschakeld?

Wanneer de leerkracht problemen bij een kind uit zijn/haar groep signaleert informeert hij/zij in eerste instantie de ouders. Vervolgens kan op verschillende manieren de schoolmaatschappelijk werker worden ingeschakeld:

• De leerkracht of intern begeleider vraagt de ouders/verzorgers toestemming de problematiek tijdens het overleg met de jeugdarts, jeugdverpleegkundige of schoolmaatschappelijk werker te bespreken. De jeugdarts nodigt de ouders/verzorgers en het kind uit. Vervolgens wordt de schoolmaatschappelijk werker ingeschakeld.
• Tijdens het gezondheidsonderzoek wordt door de jeugdarts/jeugdverpleegkundige verwezen naar de schoolmaatschappelijk werker.

In Almere bijvoorbeeld heeft de schoolmaatschappelijk werker dagelijks een telefonisch spreekuur voor de intern begeleiders.

Schoolmaatschappelijk werk in de toekomst

Momenteel is er een ontwikkeling te zien waarbij steeds meer scholen besluiten om schoolmaatschappelijk werk in te zetten. Scholen voor speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs ontvangen reeds een budget om schoolmaatschappelijk werk in te kopen. In sommige steden, bijvoorbeeld Utrecht, heeft de gemeente zelf besloten om schoolmaatschappelijk werk te financieren in het regulier onderwijs. Naar aanleiding van het 'Plan van aanpak' krijgt een aantal reguliere scholen in het primair onderwijs (met name in de grote steden) vanaf 2005 financiële middelen om maatschappelijk werk op hun school in te zetten en wordt gestart met een bijdrage voor een aantal scholen voor voortgezet onderwijs. Een aantal scholen loopt vooruit op de plannen en heeft reeds schoolmaatschappelijk werk uit eigen middelen ingekocht.

Lees verder

• Schoolmaatschappelijk werk in Rotterdam
• Seksespecifieke hulpverlening; hulpverlening man en vrouw
• Het gezin: verandering en ontwikkeling