Strafrecht & Politie 1 - Taken Politie

Strafrecht en Politie. Wanneer was er Nederlands Strafrecht? Hoe is ons strafrecht gebaseerd op de Code Punal? Wie draagt zorg voor naleving van de strafwetgeving en wie zijn er opsporingsambtenaar? Wat zijn de taken en plichten van de politie? Wat is nu het verschil tussen Rijkspolitie en Gemeente-politie. Wat is de taak van de Marechaussee, de positie van de Burgemeester en het Ministerie van Justitie? Strafrecht en strafwetgeving die de politietaken betreft, vind je in dit artikel.

Strafrecht en Politie

De serie Strafrecht & Politie bestaat uit drie artikelen. In dit eerste deel wordt specifiek ingegaan op de taken en plichten van de Politie. Strafrecht & Politie 2 - Wetsovertreding, handelt over wat er gebeurt na overtreding van de wet c.q. de rol van de politie hierin. En in het derde artikel Strafrecht & Politie - Verhoor Proces-verbaal wordt nader ingegaan op het verhoor, het tekenen van het proces-verbaal en de voorgeleiding.

Strafrecht - Korte schets geschiedenis

Strafrecht Code Punal. Het Nederlandse strafrecht is in belangrijke mate beïnvloed door de wetgeving van Napoleon, de zogenaamde Code Punal. Deze code is gebaseerd op de beginselen van de Franse Revolutie: ‘ Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Ook na 1813, het jaar waarin de Nederlandse inlijving bij Frankrijk eindigde, is deze code nog van kracht gebleven tot 1838.

Wetboek van Strafrecht. Pas in 1886 was er sprake van een geheel Nederlands Wetboek van Strafrecht. Het Wetboek van strafrecht is echter niet de enige wet op basis waarvan de rechter overtredingen en misdrijven kan straffen. Er is in een groot aantal wetten op allerlei maatschappelijke gebieden de mogelijkheid van strafrecht opgenomen, waarbij strafbare feiten en gestelde sancties zijn omschreven, zoals:

• WVW (Wegen Verkeers Wet), m.n. artikel 26: het rijden onder invloed
• WED (Wet Economische Delicten)
• AMvB (Algemene Maatregelen van Bestuur), een Ministeriële Verordening
• APV (Algemene Politie Verordening), die door elk Gemeentebestuur kan worden opgelegd

Controle naleving Wetten

Controle naleving wetten. De politie controleert in eerste instantie de naleving van de strafwetgeving. Andere opsporingsambtenaars zijn o.a.:

• Douane (en Marechaussee, zie hieronder)
• Ambtenaren Belastingdienst
• Ambtenaren diverse Ministeries

Laatstgenoemden betreffen ambtenaren van ministeries die speciaal belast zijn met een toezichthoudende taak in de diverse controle- en inspectiediensten.

Politie Taken en Plichten

Taken van de politie. De taken van de politie bestaan in grote lijnen uit twee onderdelen.

• Enerzijds de handhaving van de openbare orde op grond van de Algemene Politie Verordening (op last van de burgemeester of de minister van binnenlandse zaken)
• Anderzijds de opsporing van strafbare feiten o.g.v. de strafwetgevingen (op last van de officier van justitie en ministerie van justitie).

Overlapping. Deze laatste taak wordt hier met name besproken. Overigens dient opgemerkt te worden dat beide taken vaak niet van elkaar te onderscheiden zijn c.q. elkaar overlappen. Een voorbeeld om dit duidelijk te maken. Bij een demonstratie volgen de aanwezigen de aanwijzingen van een politieagent (naar zijn mening) niet of onvoldoende op. Vervolgens wordt een demonstrant (met de nodige schermutselingen) aangehouden door de politie. De vraag is of er dan sprake is van handhaving van de openbare orde door de politie of van het aanhouden van iemand op grond van het plegen van een strafbaar feit? Dit kan pas naderhand, afhankelijk van het door de politie te leveren bewijs of met getuigenverklaringen, worden vastgesteld.

Plichten Politiewet

Bij de uitoefening van zijn taak is de politieman gehouden de Politiewet na te leven.
Taken en Plichten van de politieman kunnen als volgt worden omschreven:

• het eerbiedigen van de bestaande wetten
• het handhaven van de openbare orde, rust, zedelijkheid, de gezondheid en veiligheid van mensen en dieren en het beschermen van goederen
• het toezicht houden op de naleving van de wetten en het opsporen en ontdekken van gepleegde strafbare feiten
• het verzorgen en verantwoordelijk zijn voor de personen en goederen die al dan niet tijdelijk bewaakt en beschermd moeten worden
• het bevorderen van vrij en onbelemmerd verkeer op land- en waterwegen
• het verlenen van hulp bij ongevallen van mensen en dieren

Rijkspolitie en Gemeentepolitie

Het verschil in benaming, c.q. de Rijkspolitie of Gemeentepolitie, heeft te maken met de grootte van de gemeente. Kleinere gemeenten hebben gezamenlijk een korps Rijkspolitie.

• Rijkspolitie - dit korps staat onder leiding van een groepscommandant en uiteindelijk de Minister van Justitie
• Gemeentepolitie - dit korps wordt georganiseerd en geleid door de (hoofd)Commissaris en de Burgemeester

De Marechaussee

De Koninklijke Marechaussee. Militairen van dit wapen (zoals officieel genoemd), hebben een eigen opsporingstaak in gevallen bepaald door de ministers van justitie en defensie, met de volgende taken:

• het waken voor de veiligheid van de leden van het Koninklijk Huis
• het uitoefenen van de politietaak ten behoeve van de strijdkrachten
• de grensbewaking (waaronder Schiphol en de overige vliegvelden in Nederland)
• het verlenen van bijstand aan de politie bij de handhaving van de openbare orde

De Nederlander krijgt pas daadwerkelijk te maken met de politie indien:

• hij/zij aanwijzingen van een politieagent in het belang van de openbare orde of b.v. de verkeerswetgeving niet opvolgt
• hij/zij wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit of slachtoffer is geworden van een strafbaar feit.

Lees verder

• Strafrecht & Politie 2 - Wetsovertreding
• Strafrecht & Politie 3 - Verhoor Proces-verbaal
• Strafrecht & Gerechtelijk Vooronderzoek