Leven en Werk van Omar Khayyam

Omar Khayyam werd in het Westen met name bekend vanwege zijn kwatrijnen, hij schreef echter ook tal van andere gedichten en was daarnaast een bekend astronoom, filosoof en wiskundige in zijn tijd.

Historische Achtergrond

Khayyam werd geboren in een gebied dat op dat moment in handen was van de Seljuken. Zij veroverden in de elfde eeuw een gebied wat Mesopotamië, Syrië, Palestina en Iran besloeg. In 1038 riep de Seljuk Toghril Beg zichzelf uit tot sultan en hij bezette Baghdad in 1055. In dit politiek onstabiele rijk, waar de heersers probeerden een orthodoxe moslimstaat te stichten, groeide Omar Khayyam op.

Studie

Khayyam werd geboren in 1048, in Nishapur in Perzië. Op jonge leeftijd studeerde hij onder bekende geleerden uit zijn tijd, zoals Sheikh Mohammed Mansouri in Balkh in het huidige Afghanistan en onder Imam Muwaffaq Nishapuri. Later was hij als geleerde afhankelijk van de goedwil van de heersers.

Wiskundige en astronoom

Khayyam was in zijn eigen tijd vooral bekend als wiskundige en astronoom, een in die tijd gebruikelijke combinatie. Op jonge leeftijd al, schreef hij boeken, een boek over algoritmen, een boek over muziek en een over algebra. In 1070 ging hij naar Samarkand in Oezbekistan, een van de oudste steden in Centraal-Azië. Daar kwam hij in de gratie van Abu Tahir, een bekende jurist, wat hem in de gelegenheid stelde om zijn Treatise on Demonstrations of Problems of Algebra te schrijven. Hierin legde hij de basis voor de principes van de algebra, die later ook in Europa werden overgenomen. En hij kwam met een methode voor de oplossing voor derdegraads vergelijkingen. In een ander werk droeg Khayyam bij aan de non-Euclidische geometrie, al was dit niet direct zijn opzet.

Kalender

Onder Toghril Beg werd Isfahan in Iran de hoofdstad van het rijk en in 1073 was zijn kleinzoon Malik Shah aan de macht. Deze nodigde Khayyam, onder invloed van zijn vizier Nizam al-Mulk, uit om een observatorium op te zetten. Hier beleefde Khayyam 18 rustige en succesvolle jaren. Hier bepaalde hij de lengte van een zonnejaar op zes decimalen nauwkeurig. Hiermee was zijn berekening nauwkeuriger dan de Gregoriaanse kalender die vier eeuwen later in het westen in gebruik werd genomen.

Khayyam maakte deel uit van een team dat hervormingen aanbracht in de heersende Perzische kalender. De nieuwe kalender werd ingevoerd en bleef tot in de twintigste eeuw van kracht. De huidige kalenders in Iran en Afghanistan zijn nog steeds gebaseerd op deze nieuwe kalender van Khayyam en zijn collega's.

In 1092 maakte nieuwe politieke opschudding een einde aan het verblijf van Khayyam in Isfahan. Vizier Nizam al-Mulk werd vermoord en de sultan Malik Shah stief vlak erna. De tweede vrouw van Malik Shah kwam aan de macht en zei de steun op aan alle mensen die voorheen door Nizam al-Mulk werden gesteund. De fondsen die het observatorium hadden gefinancierd lagen stil en daarnaast kwamen orthodoxe moslims in verzet tegen Khayyam. Hij bleef nog enkele jaren in Isfahan, maar de steun die hij kreeg was niet te vergelijken met die daarvoor.

Merv

In 1118 werd de derde zoon van Malik Shah, Sanjar de nieuwe heerser. Sanjar had van Merv, Mary in het huidige Toerkmenistan, de nieuwe hoofdstad van het rijk gemaakt. Hij zorgde ervoor dat het een centrum werd van islamitische studie. Khayyam trok hier naar toe en schreef hier verder aan zijn wiskundige werken.

De dichter

In het Westen is Khayyam vooral bekend geworden vanwege zijn kwatrijnen. Veel van die kwatrijnen, hoewel het niet duidelijk is of ze echt allemaal van Khayyam afkomstig zijn, zijn in westerse talen vertaald. Uit zijn gedichten komt Khayyam niet naar voren als een bijzonder devoot moslim, iets wat hem soms ook problemen opleverde in het dagelijks leven. Dit doet echter niets af aan zijn populariteit, ook vandaag de dag, in Iran.
© 2007 - 2024 Sasati, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Astronomie of astrologie?Astronomie of astrologie?De termen 'astronomie' en 'astrologie' worden weleens door elkaar gehaald en kunnen voor verwarring zorgen. Ze lijken ve…
Avicenna of Ibn SinaIbn Sina, of Avicenna zoals hij in het Westen vaak wordt genoemd, was een geleerde die op vele fronten actief was, zijn…
Een ERP-pakket automatiseert de waardekringloopOver wat een ERP-pakket nu precies is en doet, wordt verschillend gedacht. Sommigen zien het als een logistiek pakket da…

Onze samenleving: rechtsstaatNederland is een rechtsstaat, maar wat is dat eigelijk en waarom is Nederland dat? En hoe kan een rechtsstaat ontstaan e…
Het Openbaar MinisterieHet Openbaar MinisterieHet Openbaar Ministerie valt onder het Ministerie van Justitie. Wat zijn de taken van het OM c.q. Openbaar ministerie, e…
Sasati (390 artikelen)
Laatste update: 22-11-2007
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.