Tehilliem: Psalm 83 – een Joodse uitleg

Een gebed betreffende de oorlogen tegen Israël in de dagen van Josafat (Jehosafat), toen de naties zich tegen Israël verzetten. De Psalmist laat zien dat het ultieme verlangen van deze aanvallers niet alleen was om Israël te vernietigen, maar ook om de naam van G'd van de aardbodem te vernietigen. Psalm 83 heeft een unieke weerklank voor het antisemitisme van vandaag. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 83
• Hebreeuwse tekst van Psalm 83 - תהילים פג
• Luister naar Psalm 83
• Toelichting op Psalm 83 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 83
• Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaren
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 83

Een psalm, een lied van Asaph. O G'd, zwijg niet, zwijg niet en wees niet stil, o G'd. Want zie, uw vijanden bewegen, en degenen die U haten, heffen hun hoofd op. Tegen Uw volk beramen zij sluw, en zij nemen raad tegen Uw beschermden.
…..
…..
Zo zult U hen achtervolgen met Uw storm, en met Uw wervelwind zult U hen angst aanjagen. Vul hun gezichten met schaamte en zij zullen Uw aangezicht zoeken, o Heer. Laat ze zich voor altijd schamen en doodsbang zijn; laat ze beschaamd worden en vergaan. Laat hen weten dat U - Uw naam alleen de Heer is, de Allerhoogste over de hele aarde.

Hebreeuwse tekst van Psalm 83 - תהילים פג

א} שִׁיר מִזְמוֹר לְאָסָף:
{ב} אֱלֹהִים אַל דֳּמִי לָךְ אַל תֶּחֱרַשׁ וְאַל תִּשְׁקֹט אֵל:
{ג} כִּי הִנֵּה אוֹיְבֶיךָ יֶהֱמָיוּן וּמְשַׂנְאֶיךָ נָשְׂאוּ רֹאשׁ:
{ד} עַל עַמְּךָ יַעֲרִימוּ סוֹד וְיִתְיָעֲצוּ עַל צְפוּנֶיךָ:
{ה} אָמְרוּ לְכוּ וְנַכְחִידֵם מִגּוֹי וְלֹא יִזָּכֵר שֵׁם יִשְׂרָאֵל עוֹד:
{ו} כִּי נוֹעֲצוּ לֵב יַחְדָּו עָלֶיךָ בְּרִית יִכְרֹתוּ:
{ז} אָהֳלֵי אֱדוֹם וְיִשְׁמְעֵאלִים מוֹאָב וְהַגְרִים:
{ח} גְּבָל וְעַמּוֹן וַעֲמָלֵק פְּלֶשֶׁת עִם יֹשְׁבֵי צוֹר:
{ט} גַּם אַשּׁוּר נִלְוָה עִמָּם הָיוּ זְרוֹעַ לִבְנֵי לוֹט סֶלָה:
{י} עֲשֵׂה לָהֶם כְּמִדְיָן כְּסִיסְרָא כְיָבִין בְּנַחַל קִישׁוֹן:
{יא} נִשְׁמְדוּ בְעֵין דֹּאר הָיוּ דֹּמֶן לָאֲדָמָה:
{יב} שִׁיתֵמוֹ נְדִיבֵמוֹ כְּעֹרֵב וְכִזְאֵב וּכְזֶבַח וּכְצַלְמֻנָּע כָּל נְסִיכֵמוֹ:
{יג} אֲשֶׁר אָמְרוּ נִירֲשָׁה לָּנוּ אֵת נְאוֹת אֱלֹהִים:
{יד} אֱלֹהַי שִׁיתֵמוֹ כַגַּלְגַּל כְּקַשׁ לִפְנֵי רוּחַ:
{טו} כְּאֵשׁ תִּבְעַר יָעַר וּכְלֶהָבָה תְּלַהֵט הָרִים:
{טז} כֵּן תִּרְדְּפֵם בְּסַעֲרֶךָ וּבְסוּפָתְךָ תְבַהֲלֵם:
{יז} מַלֵּא פְנֵיהֶם קָלוֹן וִיבַקְשׁוּ שִׁמְךָ יְהוָה:
{יח} יֵבֹשׁוּ וְיִבָּהֲלוּ עֲדֵי עַד וְיַחְפְּרוּ וְיֹאבֵדוּ:
{יט} וְיֵדְעוּ כִּי אַתָּה שִׁמְךָ יְהוָה לְבַדֶּךָ עֶלְיוֹן עַל כָּל הָאָרֶץ:

Luister naar Psalm 83

Luister naar Psalm 83 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 83 van Rabbi Yitzchok Rubin

Een zekere manier om de aandacht van de wereld te trekken is door lawaai te maken. Dit doen luidruchtige Jodenhaters en zij creëren zo een gevoel van scherpte. De “stille haters” liften mee met de luidruchtige haters. Ze verzetten zich tegen Joden door middel van bedrog en luchtspiegeling. Het is opvallend dat de haters niets met elkaar gemeen hebben, maar ze verenigen ze zich zodra het gaat om het haten van Joden. Jodenhaters zijn in het hele politieke spectrum te vinden: van uiterst links tot uiterst rechts. De Jodenhaat uit zich in talloze facetten. Maar er is één gemeenschappelijke noemer en dat is de opstand tegen G'd. Ze willen de aangename woonplaatsen van G'd voor zichzelf opeisen. Ze denken dat door de kinderen van G'd te ontwortelen ze het spirituele gebied van HaShem kunnen inlijven. Maar G'd zal niet zwijgend blijven toekijken hoe Zijn vijanden het Joodse volk en Hem pijn veroorzaken. HaShem zal de vijanden vernederen. Joden moeten G'd dienen, delen in Zijn tranen en zich verheugen op de verlossing.

Commentaar van Rashi op Psalm 83

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 2
O G'd, zwijg niet, zwijg niet en wees niet stil, o G'd.

zwijg niet: Zwijg niet over onze fouten, waarmee onze vijanden ons schaden.

Vers 6
Want zij hebben met één akkoord raad gegeven; tegen u vormen ze een pact.

tegen u vormen ze een pact: Dit pact is alleen tegen U, om ervoor te zorgen dat Uw naam wordt vergeten, want U wordt de G'd van Israël genoemd, en omdat Israël niet zal worden herinnerd, wordt zelfs Uw grote naam niet herinnerd. Ik vond dit.

Vers 9
Ook Assyrië voegde zich bij hen; zij waren voor altijd de arm van de kinderen van Lot.

Ook Assyrië: Zelfs Assyrië, die tot die dag oplette voor andere dwaze raadgevingen en zich niet zou aansluiten bij boosdoeners, zoals er staat (Genesis 10:11): "Uit dat land ging Assur voort", dat hij de raad van de generatie van verspreiding verliet [die de toren bouwde], voegde zich hier bij hen en hielp hen voor het kwaad. (In andere commentaren vond ik dit :)

Ook Assyrië voegde zich bij hen, etc.: Ook deze, die aanvankelijk van goede daden hield, want hij scheidde van Nimrods raad, zoals er wordt gezegd: "Van dat land ging Assur voort", ook hij keerde terug naar goddeloosheid. Daarom nam hij deel aan het vernietigen van Uw tempel. Genesis Rabbah 37:4.

zij waren de arm: Al deze gaven kracht en hulp aan Moab en Ammon, onze buren, om ons te ontmoeten.

Vers 10
Doe aan hen als [aan] Midian; als [tegen] Sisera, als [tegen] Jabin in de beek Kishon.

Doe aan hen als [aan] Midian: door Gideon.

als [tegen] Sisera: door Barak.

Vers 11
Ze werden vernietigd in En-Dor; zij waren [als] mest op de grond.

Ze werden vernietigd in En-Dor: Ik weet niet welke van de oorlogen plaatsvond in En-Dor, die van Gideon of die van Barak.

mest: Hebreeuws דמן, verspreide mest, zoals vertaald door Jonathan.

Vers 13
Die zei: "Laten we voor onszelf de woningen van G'd beërven."

Die zei: Deze hierboven genoemde landen: Edom, Ismaël en al hun bondgenoten.

"Laten we voor onszelf de woningen van G'd beërven.": De woning van het huis van G'd.

Vers 14
Mijn G'd, maak ze als distels, als stoppels voor de wind.

Mijn G'd, maak ze als distels, als stoppels: die door de wind worden verdreven. Wat is גלגל? Het zijn de uiteinden van de doornen van het veld, die in het Frans chardons worden genoemd, distels. Als de winter aanbreekt, worden ze eruit geplukt en vallen ze uiteen, en beetje bij beetje vliegen ze [weg]. Het deel dat eruit wordt geplukt, lijkt op de wielen van een wagen en de wind draagt ze.

Vers 16
Zo zult U hen achtervolgen met Uw storm, en met Uw wervelwind zult U hen angst aanjagen.

en met Uw wervelwind: Tourbillon in het Frans, wervelwind.

Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaren

Psalm 83 is profetisch samengesteld door Asaf als een gebed voor de Joodse natie in de dagen van koning Josafat. Talloze legers trokken toen samen om het land Israël te veroveren. De Joodse natie bad vurig tot G'd en vroeg Hem om hen te hulp te komen zoals Hij dat in het verleden herhaaldelijk deed. G'd zorgde ervoor dat de legers van de vijand zich tegen elkaar keerden en ze vaagden elkaar weg voordat ze zelfs Israël bereikten.

In huidige tijden, wanneer er aanvallen zijn op Israëlische nederzettingen, is deze psalm onderdeel van het dagelijkse reciteren van psalmen voor bescherming.

Niet-Joodse lezers van de Psalmen zullen zich afvragen waarom de focus altijd ligt op de Joden als slachtoffers en niet op andere mensen die lijden. Rabbijn Tzvi Freeman heeft een stuk geschreven over het schrijven van Joodse slachtoffers in het algemeen en niet alleen in de Psalmen. Hij schrijft er - kort samengevat - het volgende over:

Uit de wereldgeschiedenis blijkt dat wanneer niet-Joodse volkeren onderling conflicten met elkaar hebben vaak Joden ook (als eerste) worden aangevallen. Meestal vormen Joden slechts enkele procenten van de bevolking en hebben zij niets met het conflict te maken. Volgens Rabbijn Tzvi Freeman vallen Jodenhaters Joden aan omdat zij in Joden de goddelijke vonk van G'd zien. Joden zijn de vertegenwoordigers van G'd op aarde. G'd is wat mensen schuldig en beschaamd maakt. Mensen houden niet van schuld en schaamte. Jodenhaters komen in opstand tegen G'd en koelen hun woede af op Joden. Misschien als de Joden ophouden met het geweten van de wereld te zijn, zullen zij geaccepteerd worden door niet-Joden. Maar dan zijn Joden geen Joden meer.

Naar aanleiding van het stuk van Freeman kan volgens Chabad-rabbijn Kazen van Ask the Rabbi worden gesuggereerd dat het boek Psalmen zelf is geschreven door de Joodse profeten voor de Joodse natie. Wat te binnen schiet is de uitdrukking "Geschiedenis wordt geschreven door de winnaars." Joden zullen niet huilen om degenen die hen wilden vernietigen.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.