Mevlana en de dansende Derwishen

Wie ooit op vakantie in Turkije of Syrië de dans van de Derwishen (of Dervishen) heeft gezien, zal gefascineerd zijn geweest door hun manier van bewegen. Achter deze dans echter, zit een hele filosofie, die gesticht is door Mevlana of Rumi, een Islamitische filosoof en mysticus. Elk jaar op 17 december komen de volgelingen en liefhebbers van Mevlana bijeen in Konya, Turkije, om de zogenaamde 'Huwelijksnacht' te vieren. Dit was de nacht waarin de stichter van Mevlana het wereldse verruilde voor het eeuwige, om verenigd te worden met zijn geliefde God. Sinds zijn dood heeft de mystieke Mevlevi filosofie bekendheid gekregen in het Westen door zijn 'dansende derwishen'.

Mevlana

Mevlana (wat grootmeester betekent) werd in 1207 in Balkh, in het huidige Afghanistan, geboren. Hij stierf op 17 December 1273 in Konya in Turkije. Hij werd begraven naast zijn vader en er werd een prachtige schrijn gebouwd op die plek. Het Mevlana Mausoleum was tegelijkertijd moskee, danszaal, de woonplaats van de derwishen en een school en verschillende leiders van de Mevlevi orde werden hier begraven. Tot op de dag van vandaag trekt het Mausoleum pelgrims uit de hele wereld aan.

Mysticus

Mevlana of Rumi, zoals hij ook bekend was, was een Islamitische filosoof en mysticus, maar niet een van het orthodoxe type. De doctrine van Mevlana wordt gekenmerkt door onbegrensde tolerantie, positiviteit, goedheid, gulheid en bewustzijn door liefde. Voor Mevlana en zijn volgelingen hadden alle religies een kern van waarheid in zich. Hij keek op dezelfde wijze naar Joden, Moslims en Christenen, en zijn vredelievende en tolerante leer hebben mensen van allerlei geloven aangesproken.

Naast het spirituele aspect had Mevlana ook oog de sociale aspecten van de maatschappij waarvan hij deel uit maakte. Hij bevorderde sociale gelijkheid en intellectuele vrijheid.

De dansende Derwishen

De 'dans' van de derwishen wordt 'Sema' genoemd. Sema is een deel van de inspiratie van Mevlana en een deel van de Turkse cultuur. Sema stelt een mystieke reis voor van spirituele verlichting. De Derwishen zijn op zoek naar 'het Perfecte', ze doen afstand van hun ego om de waarheid te vinden en hopen van hun reis terug te komen als rijpere personen, om zo de gehele samenleving van dienst te kunnen zijn, zonder daarbij onderscheid te maken tussen rangen en standen.

De kleding van de Derwishen en hun bewegingen hebben allen een symbolische betekenis. De mantels symboliseren de kist van Mevlana, de witte kleding de doeken waarin hij begraven werd en hoeden zijn tombe.

Het Sema-ritueel begint met een hymne die de profeet Mohammed (vzmh) prijst. De Derwishen staan hierbij op en buigt naar de aarde en naar de mensen. De draaiingen die ze maken tijdens het dansen symboliseren de pogingen om God in alle richtingen te zien. Wie goed kijkt zal zien dat de dansers niet volledig in trans geraken, de mevlevi blijven rustig en zich bewust van wat ze doen. Ze dansen zonder elkaar aan te raken en stoppen abrupt bij het teken wat de hoofddanser geeft.

Jazz

De etherische Mevlevi muziek is een belangrijk onderdeel van de rite van Sema. De muziek heeft de moderne Turkse muziek beïnvloed, maar ook andere muzikale tradities, waaronder jazz.

Ataturk

In 1925, kort na de stichting van de Turkse Republiek werden alle Derwish-ordes, inclusief de Mevlevi, verboden. Veel van de sekteleden waren politiek actief aan het einde van de Ottomaanse periode, waarbij reactionaire religieuze bewegingen opkwamen. De republikeinen zagen deze religieuze revival als ongewenst voor sociale vooruitgang.

Twee jaar later echter opende Ataturk, de stichter van de republiek, het mausoleum van Mevlana, van wie hij een grote bewonderaar was, als een museum. In de jaren vijftig kregen de Mevlevi opnieuw toestemming om hun rituelen uit te voeren.

In Istanbul, de "Hedendaagse liefhebbers van de Mevlana Stichting" geven elke maand uitvoeringen van Sema ceremonies en Soefi-muziek. Het grote Mevlana festival wordt elk jaar gevierd in de eerste drie weken van december, met extra uitvoeringen Istanbul.