Macht van een expert/professional

Expert kennis (expertise) is een van de bronnen waar mensen macht aan kunnen ontlenen. Net als andere bronnen van macht kan deze vorm echter misbruikt worden. Om zelf invloed te hebben op anderen door middel van je eigen expertise, of om in te zien als iemand anders invloed op jou uitoefend op basis van zijn expertise, is het goed om te weten waar het precies vandaan komt.

Vijf andere vormen van macht

In het artikel over French en Raven’s vijf vormen van macht worden vijf vormen van macht besproken, waarvan expertise er eentje is. De andere zijn legitieme macht, beloningsmacht, dwang en referente macht (iemands charisma). Met andere woorden: iemand kan de wet aan zijn hand hebben, of zoveel geld bezitten dat hij/zij anderen kan betalen om te doen wat hij/zij wilt (legitieme en beloningsmacht respectievelijk). Daarnaast kan iemand anderen fysiek of mentaal dwingen tot bepaalde handelingen (dwang) of iemand overtuigen op basis van zijn charme (referente macht). Tot slot, en het onderwerp van deze tekst, kan iemand anderen overtuigen op basis van zijn expertise.

Waarom geeft expertise macht?

Expertise werkt omdat de meeste mensen niet van alles even veel weten, maar wel weten dat ze niet zoveel ervan weten als een zogenoemde expert. Het is daarom voor veel mensen een slimmere aanpak om te vertrouwen op de kennis van een expert, dan om er zelf (heel veel) tijd in te steken om het betreffende onderwerp zelf te leren beheersen. In principe is onze sterk gespecialiseerde samenleving hierop gebaseerd. Stel je voor een witgoed-technicien. In plaats van jezelf te begraven in vakliteratuur over wasmachines, wanneer je wasmachine de geest geeft, huur je een expert in (een technicien) die expertise heeft op dit gebied. Vervolgens geef je hem toegang tot jou wasmachine, en laat je hem ermee rondprutsen.

Waarom hebben experts dan macht?

Uit dit voorbeeld blijkt dat macht niet automatisch voortvloeit uit expertise. Immers, de technicien heeft niet direct veel invloed op u (wellicht op uw wasmachine, maar het beinvloeden van apparaten noemen we over het algemeen niet ‘macht’ tenzij de machines gebruikt worden om andere mensen te beinvloeden). Waneer leidt expertise dan wel tot macht?

In de hedendaagse samenleving worden we steeds meer beinvloedt door informatie-stromen. Voorbeelden van de macht van (vrije) informatiestromen is de enorme hetze die ontstaan is rondom de Wikileaks. Je zou kunnen zeggen dat, voor een moment, Wikileaks even machtig (of zelfs machtiger) was dan de overheden van grote naties als de VS. Dat kwam omdat ze het vertrouwen hadden van een hele hoop mensen. Dit woord ‘vertrouwen’ is een centraal begrip. Het is een belangrijk aspect van expert-macht.

Vertrouwen

Expertise geeft mensen rondom de expert namelijk het gevoel dat deze persoon ‘te vertrouwen’ is. Dat wil zeggen, mensen geloven dat de expert het beter zal weten dan zij zelf, en daarom vertrouwen ze op zijn beoordelingsvermogen. Dit geeft de expert natuurlijk macht, want hij/zij kan nu beslissen over het lot van anderen. Overigens is hier een belangrijke kanttekening bij. Deze vorm van macht werkt namelijk ook als mensen denken dat iemand een expert is. Als jij denkt dat een manager beter weet dan jij wat er moet gebeuren op de werkvloer, is het waarschijnlijk dat je hem belangrijke beslissingen laat nemen, ongeacht of de manager daadwerkelijk zoveel meer weet.

Bevestiging

Een Engels spreekwoord gaat als volgt: Vertrouwen komt te voet binnen, maar gaat te paard weg. Deze ietwat vreemde uitdrukking doelt op het feit dat vertrouwen heel moeilijk te verkrijgen is (te voet binnen komen) maar heel gemakkelijk kwijt te raken is (te paard gaan). Onze voorbeeld-manager moet dus vele jaren zijn best doen om de naam ‘expert’ te verdienen en om vertrouwen te creeeren bij zijn medewerkers. Hij hoeft echter maar een (of enkele) keren de mist in te gaan om al zijn vertrouwen weer te verliezen. Dit kopje kondigde dus ‘bevestiging’ aan als belangrijk onderdeel van expert macht, maar in feite is het belangrijkste om falen te voorkomen.

Hoe kan je expert macht verkrijgen?

Verschillende methoden kunnen ertoe leiden dat je expert macht verkrijgt, of vergroot. Meestal zijn meerdere van de volgende nodig om een beetje macht te verkrijgen. Natuurlijk kan je expert macht ook combineren met andere macht-vormen, zoals charme.

Verkrijg expert-kennis:

Een logische stap, maar het is niet absoluut noodzakelijk om expert-kennis te hebben alvorens expert macht te verkrijgen. Sommige ‘experts’ zijn dat alleen omdat anderen van mening zijn dat ze experts zijn. Echter, de meeste experts hebben een grond van basiskennis waarop ze zich baseren, en ze weten dus wel degelijk meer dan de gemiddelde mens over een bepaald onderwerp.Belangrijk voor experts is om constant kennis te blijven vergaren. Immers, het kennisveld staat niet stil, verre van dat. Om goede beslissingen te kunnen blijven maken, en andermans verrtouwen dus niet te schenden, moet je blijven bijleren.

Expertise uitdragen:

Naast kennis hebben is het uitdragen van deze kennis een tweede heel belangrijke factor van expert macht. Het laten zien van je macht doe je door zelfpresentatie. Niemand kan vertrouwen op je besluiten als je niet laat zien aan anderen dat jij het ‘beter weet’; als je jezelf als expert presenteert. Dus, als expert in macht moet je anderen laten weten dat jij veel expertise bezit, meer dan zij, en dat het daarom beter is voor hun bestwil om beslissingen aan jou over te laten. Een manier om dit te doen is om gebruik te maken van je formele opleiding. Veel bedrijven nemen tegenwoordig alleen officieel geaccrediteerde en opgeleide werknemers aan. Het is dus slim om, als je een formele opleiding hebt gevolgd, deze te gebruiken om jou expertise in een bepaald veld te ventileren. Een andere manier waarop expert macht wordt (mis) bruikt is in reclame. Tandpasta-reclame die een tandarts gebruikt in een witte jas, die iets zegt in de trend van ‘wij raden <tandpasta merk> aan’. . Als de ‘tandarts’ in kwestie niet direct gezegd heeft dat hij een expert is, maar gewoon ‘uitziet’ als een expert (door zijn witte doktersjas- dokters weten vast beter dan wijzelf wat goed voor ons is) maakt de advertentie dus gebruik van ons vertrouwen in deze ‘expert’.

Onderhoud van vertrouwen en geloofwaardigheid:

Zoals hierboven al beschreven, een expert moet het vertrouwen van zijn volgelingen inwinnen, maar ook handhaven. Dat betekent in principe zelden of nooit falen, en ook dat hun expertise zichtbaar gebruikt moet worden in situaties waar ze genoodzaakt is. Een expert moet dus a) moeilijke beslissingen maken die anderen liever vermijden en b) slagen in het kiezen van de juiste optie in deze situaties. Je ziet dat op zijn minst een klein beetje meer expertise dan de normale mens hier wel op zijn plaats is (hoewel je in principe nog steeds zonder kennis wel expertise-macht zou kunnen hebben).

Zelfverzekerdheid en besluitvaardigheid:

Het bleek dus al belangrijk om beslissingen te maken in moeilijke situaties. Dus, besluitvaardigheid is belangrijk voor experts. Als ze niet daadkrachtig en zelfverzekerd optreden en achter hun eigen oordelen staan, kunnen anderen hen onmogelijk vertrouwen schenken. Maar een expert die zeker weet dat hij/zij het juist heeft, dat is een persoon waar veel mensen in zouden willen vertrouwen.

Tot slot: update, update, update:

Een expert moet zijn poel van kennis blijven uitbereiden en aanpassen. Het hangt natuurlijk af van je gebied van expertise; sommige velden van kennis veranderen bijna iedere dag (nanotechnologie en biomedische wetenschappen) terwijl anderen wellicht veel trager veranderen (klassieke oudheid-studies). Daarnaast hangt het ook af van het kennis-niveau van je omgevingg. Een kleuterklas leraar hoeft niet per se zijn kennis van mathematische equaties bij te houden volgens de laatste wiskundige inzichten, maar een hoogleraar mathematica aan een universiteit of hogeschool kan dit beter wel doen, om niet het vertrouwen van zijn leerlingen te verliezen. Stel je voor, een docent die geen enkel benul blijkt te hebben van de stof. Zou je hier nog lang naar luisteren? Of een financial manager die niets van de laatste revolutionaire balansmethode of software snapt, ga je daar nog blindelings op vertrouwen? Updates zijn dus absoluut noodzakelijk, als je niet up-to-date blijft, verlies je vertrouwen, en daarmee ook je macht!

Combi-macht

Hierboven was al gezegd dat sommige vormen van macht met expertise kunnen worden gekoppeld. Dit geld zeker voor charisma. Het is in zeker zin zelfs noodzakelijk om als expert ook een bepaalde charisma te hebben, immers, je moet anderen ervan overtuigen dat je expertise hebt. Dat vereist op zijn minst een rudimentair charisma.

Andere vormen van macht kunnen je expertise echter ondermijnen. Dwang, bijvoorbeeld. Een expert kan anderen ook dwingen om dingen te doen. De gedwongenen zullen dan wellicht hetgene doen wat van ze verlangd wordt, maar ze zullen dit toekennen aan de dwang-macht van de expert, en niet aan zijn expertise. Wanneer de dwang-macht dan wegvalt, zijn ze zijn expertise ‘vergeten’ en houdt de expert dus geen macht over.

Tot slot nog twee tips

• Schep niet (te veel) op over je eigen expertise, op een gegeven moment gelooft men je niet meer.
• Probeer preken te voorkomen. Als je iets beter weet, hoef je het niet altijd te zeggen, soms is het beter om mensen zelf achter hun fouten te laten komen.

Lees verder

• French en Raven’s vijf vormen van macht
• Status en macht – hoe kom je eraan?
• Macht volgens Thomas Hobbes
• Conflictstijlen
• Zelf-presentatie