Machtsbronnen (bronnen van macht)

Macht (dikwijls ook wel autoriteit genoemd) is een staat waarin men de omgeving en anderen kan beïnvloeden. Er zijn verschillende manieren waarop je macht kunt verkrijgen, dit worden machtsbronnen genoemd. Sociaal psychologen French en Raven onderscheiden zes bronnen van macht: beloningsmacht, bestraffingsmacht, gelegitimeerde macht, referentie macht, expert macht en informatie macht.

Wat is macht?

Met macht wordt de staat waarin iemand zijn of haar omgeving, inclusief het gedrag van andere personen, kan beïnvloeden, bedoeld. Vaak wordt de term 'autoriteit' gebruikt om macht van iemand aan te duiden. Macht wordt door sommige als slecht gezien, maar dit hoeft zeer zeker niet het geval te zijn.

Sociaal psychologen French en Raven ontwikkelden een schema van zes bronnen van macht. Zij maken ook een duidelijk onderscheid tussen macht en beïnvloeding. Zij stellen dat macht een vorm van verstandshouding tussen twee personen is, waarbij het aannemelijker is dat een poging tot beïnvloeding van een persoon meer succes heeft wanneer deze persoon de macht heeft.

French en Raven maken onderscheid tussen zes soorten macht, namelijk:

• Beloningsmacht
• Bestraffingsmacht
• Gelegitimeerde macht
• Referentie macht
• Expert macht
• Informatie macht

Beloningsmacht

In veel gevallen is het hebben van macht sterk gerelateerd aan het hebben van controle over waardevolle goederen. Wanneer mensen van iemand verwachten dat deze persoon hen kan voorzien in de zaken die zij nodig hebben kennen zij deze persoon dikwijls meer macht toe. Deze beloningen of waardevolle goederen kunnen vele vormen aannemen. Wat voor persoon A heel waardevol is, is voor persoon B misschien wel helemaal niet waardevol en wordt daarom in veel mindere mate als beloning gezien. Kenmerkend voor beloningen is dat zij met name waardevol zijn wanneer zij schaars zijn. Wanneer je iedereen in de klas een sticker geeft wanneer deze een voldoende gehaald heeft neemt de waarde van de sticker al snel af. Daarmee neemt de macht ook af, want de beloning wordt immers als minder waardevol gezien. Hierdoor zijn mensen minder afhankelijk van degene die de beloning verstrekt en zijn zij minder geneigd de persoon te gehoorzamen.

Bestraffingsmacht

Bestraffingsmacht is afkomstig van de capaciteit anderen te straffen. Dit straffen kan vele vormen aannemen. Zo kan je anderen bedreigen met ontslag, een aanslag of het onthouden van bepaalde gewenste goederen. Bestraffen kan ook de vorm van pesten en bekritiseren aannemen. Tot bestraffingsmacht wordt doorgaans overgegaan wanneer men het idee heeft dat dit de enige manier is om macht over anderen uit te kunnen oefenen. Mensen die zich meer machteloos voelen zijn sneller geneigd dwang en bedreiging te gebruiken dan mensen met meer macht.

Gelegitimeerde macht

Mensen met gelegitimeerde macht zijn mensen die een erkende macht hebben. Portiers bij een discotheek hebben bijvoorbeeld gelegitimeerde macht mensen die zich niet aan de opgestelde regels houden uit de discotheek te verwijderen. Mensen onderwerpen zich dikwijls aan gelegitimeerde macht omdat zij de opgestelde regels persoonlijk accepteren. Een geïnternaliseerd gevoel van plicht, loyaliteit of moreel besef brengt hen er toe de gelegitimeerde macht te accepteren. Wanneer echter blijkt dat de gelegitimeerde macht onterecht verkregen is daalt de macht per direct.

Referentie macht

Mensen met referentie macht zijn mensen die door een grote groep mensen gewaardeerd worden om hun (vermeende) capaciteiten. Dikwijls wordt gezegd dat mensen met referentiemacht over een zeer groot charisme beschikken. Charisma is afgeleid van het Griekse woord "xarisma", wat een goddelijk geschenk van gunsten betekent. Van mensen met charisma wordt gedacht dat zij over bepaalde vaardigheden beschikken die de groep voordeel kan brengen. Dit hoeft in de praktijk echter niet altijd zo te zijn.

Expert macht

Iemand heeft expert macht wanneer de groep denkt dat hij of zij de expert op bepaalde gebieden is. Deze persoon hoeft deze vaardigheden en expertise niet werkelijk te bezitten; de groep moet dit echter wel denken.

Informatie macht

Informatie macht bezit je wanneer je degene bent die controle heeft over het delen van bepaalde kennis en informatie met anderen. Iemand met informatiemacht kan de kennis onthouden aan bepaalde mensen. De persoon wordt als het ware beschouwd als de feiten-database van de groep.