De man met de hamer: Europa's grootste Islam bestrijder

In de donkere Middeleeuwen leefde een man met visie: Karel Martel. Hij begreep als geen ander het gevaar van de opkomst van de Mohammedanen via Spanje.

De bastaardzoon van de Hofmeier

Karel Martel leefde van ongeveer 689 - 741. Zijn vader was de grote Hofmeier Pepijn van Herstal. (635/45 – 16 December 714.) Zijn moeder was de beeldschone Alpaida, ongetwijfeld door rivaliserende paleis-fracties naar voren geschoven om de alsmaar groeiende macht van Pepijn van Herstal's vrouw Plectrudis (± 642- ±720) aan banden te leggen.

Het verhaal gaat dat een boodschapper na de geboorte van Karel bijna op zijn tenen naar Pepijn toesloop en fluisterde: 'Es ist ein Carl' (het is een jongen) uit angst voor Plectrudis die naast Pepijn zat. Pepijn schijnt te hebben gelachen en gezegd te hebben: 'Als het een Carl is, dan zullen we hem Carl noemen.'

Karel werd aldus de eerste van de Carolingen, het beroemdste konings-en keizers geslacht van zijn tijd. Hij had het niet makkelijk: zijn vader had twee zoons uit het huwelijk met Plectrudis: Drogo van Champagne en Grimoald II. Deze halfbroers stierven voordat hun vader Pepijn van Herstal overleed, waardoor er een probleem ontstond over de erfopvolging van de hofmeijer. Plectrudis deed er alles aan om haar kleinkind op de stoel van de hofmeijer te krijgen, nadat ze Karel gevangen had laten zetten in Keulen. (714). Ze had nogal wat volgelingen omdat Plectrudis van Herstal beschikte over de schat van de Merovingen die Pepijn's grootvader van de Merovingse koning Dagobert had gestolen.

Karel Martel was bij zijn vader's dood een grote, knappe verschijning die gemakkelijk favoriet was bij de meeste edelen van Austrasië. Het duurde dan ook niet lang of hij kon de hofmeijer's stoel bezetten, nadat hij Plectrudis naar een van haar eigen gebouwde kloosters had gestuurd. Zijn kleine neefje kreeg een plaats in zijn hofhouding en overvolle kinderkamer en de schat reisde voortaan met hem mee.

Karel de hofmeijer

Karel had een diepe eerbied voor het koningsgeslacht van de Merovingen en weigerde tot de dag van zijn dood de vertegenwoordigers van dat geslacht van de troon te stoten. Hij speelde een grote rol op het koninklijk strijdtoneel en zag kans om de koninkrijken Austrasië en Neustrië samen te smeden tot één groot koninkrijk. Zijn kleinzoon Karel (Charlemagne) de Grote werd uiteindelijk keizer van het gigantische rijk waarvoor Karel Martel de basis had gelegd.

Karel Martel had enkele uitstekende ideën over de inrichting van zijn leger.

• Hij organiseerde een beroepsleger van getrouwen
• dat werd aangevuld door de onderdanen in tijden van oorlog.
• Hij begon paarden-fokboerderijen, omdat hij het belang inzag van cavallerie.
• Hij begreep het nut van de stijgbeugel en immiteerde het gebruik ervan van de Moslims om beter vanaf een paard te kunnen vechten.

Het gevecht tegen de Moslims

Hoewel de Moslims een 'ver van Karel's bed' item waren werd Karel in de strijd betrokken door zijn oorspronkelijke vijand: koning Odo van Aquitanië. Had Odo hem nog geprobeerd uit het zadel te lichten in 718 door met Karel's vijanden een verbond aan te gaan, in 731 raakte Odo in paniek over de oprukkende Moslim legers. Een eeuw na de dood van Mohammed de Profeet van de Moslims hadden grote Moslimlegers de kans gezien om grote delen van Noord-Afrika, West-Azië en het Iberisch schiereiland te overwinnen in hun ijver om het Moslim geloof te verbreiden. Ze waren doorgedrongen tot het Noorden van het Iberisch schiereiland en deden voortdurend uitvallen vanuit het Pyrenees gebergte naar Narbonne en Aquitanië.

In 732 trok Abd er Rahman de moslim leider in Spanje weer de Pyreneeën over. Hij veroverde zonder veel tegenstand te ondervinden Bordeaux, dat toen onderdeel was van het Gasconse deel van Aquitanië en marcheerde zijn troepenmacht noordwaarts. Odo kon niet anders dan de hulp van zijn oude rivaal in Frankrijk inroepen.

De slag bij Poitiers 732 AD

Afwezigheid van rapportage

De meningen over de slag bij Poitiers lopen enorm uiteen. In 732 was er niemand die de moeite nam om een verslag te maken over deze veldslag om de eenvoudige reden dat er aan niemand gerapporteerd hoefde te worden. De koning van de Merovingen was in die tijd een jongen die waarschijnlijk zijn tiener-jaren nog niet had bereikt. Karel Martel was aan niemand verder enige verantwoording schuldig. Grootse helden verhalen spraken over 80.000 Moslims die vochten tegen een 10.000 man sterk Frankisch leger. Andere schrijvers doen de slag bij Poitiers af als een bijna onbelangrijke schermutseling. De waarheid ligt in het midden.

Het voordeel van de Franken

Hoewel de slag tegen de moslims de slag bij Poitiers wordt genoemd is zelfs niet helemaal duidelijk waar de slag precies plaats vond. Verondersteld wordt dat de legers elkaar in het oog kregen bij de samenvoeging van de rivieren Clain en Vienne in de beboste gedeeltes tussen Tours en Poitiers. De Franken hadden het voordeel dat ze het terrein kenden. Verder waren de Franken gehard tegen de barre en ruwe omstandigheden van een gevecht in de natte en al snel kouder wordende weersomstandigheden. De Franken bezaten nooit tenten zoals bijvoorbeeld de Romeinen hadden gebruikt: tenten waren onhandig en vereisten logge ossenwagens om ze te vervoeren. Iedereen die vocht sliep buiten op de koude grond als er geen onderdak in de buurt was.

De nadelen voor de Moslims

De Moslims waren veel minder goed op de kou ingesteld. Zij sjouwden tenten, bedden en luxe goederen met zich mee. Abd er Rahman vertrouwde er op dat het numerieke overwicht van zijn leger in zijn voordeel zou werken. Hij had een groot gepanserd cavallerie onderdeel dat al zijn vertrouwen had. Zijn lichtere Berber cavallerie zou de Franken opjagen waarna de zware cavallerie zou komen om de veldslag tot een goed einde te brengen. Abd er Rahman had qua getal veel meer mensen op de been, maar daarvan was niet de helft ervaren strijder: het verzorgende leger om zijn strijders heen was gigantisch. Dat ging ten koste van zijn manoevre-kracht.

De slag op de zevende dag

In de eerste zes dagen werd er nauwelijks gevochten. Er waren hooguit wat kleine schermutselingen die nergens toe leidden.
Karel had totaal geen haast: het grote Moslim leger had meer en meer moeite om zich van voedsel te voorzien, het eeuwige dillemma van een groot leger ver van zijn uitvalsbasis. Daarbij werd het weer telkens slechter, iets waar de uit Spanje afkomstige Moslims niet echt op waren berekend.

Op de zevende dag koos Karel Martel (het is niet duidelijk waarom hij de bijnaam 'de Hamer' had: sommigen veronderstellen dat hij de strijd inging als een hamer, anderen denken dat hij misschien met een Noorse slagbijl vocht,) een defensieve positie.

• Hij plaatste een gedeelte van zijn leger vlak voor een bosrand op een veld dat bijzonder glooiend was, zodat de Moslims bergopwaarts moesten vechten. Het voordeel van Abd er Rahman's cavallerie ging volkomen verloren door de bescherming van de bossen die Karel's leger in zijn rug had.
• Daarbij speelde het feit dat de paarden van de Moslims al hun snelheid verloren doordat ze tegen de heuvel op moesten komen.
• Zijn infanterie hield hij dicht opeengepakt met lange lansen aan de buitenkant.
• Zijn flanken waren beschermd door de bomen waarin de cavallerie van de moslims niet kon manoevreren.

Twee dagen lang wisten de Franken de steeds terugkomende aanvalsgolven van de Moslims te weerstaan. Karel stond bekend om zijn alternatieve manier van oorlogsvoering: hij viel het moslimleger ‘s nachts aan, in die tijd een ongehoorde manier van vechten. De Moslims besloten uiteindelijk eieren voor hun geld te kiezen en vluchtten weg. Volgens de overlevering vonden de Franken de volgende morgen in een verlaten kamp 10.000 dode Moslims waaronder het lijk van Abd er Rahman. Het grote Moslim leger was op de vlucht en Karel had het tij voor de Moslims gekeerd.

De Moslims vluchtten uiteindelijk terug over de Pyreneeën naar het midden en zuiden van het Iberisch schiereiland, waar ze overigens tot 1492 (val van Cordoba) zouden blijven. Er zou geen nieuw offensief van de kant van de Moslims komen in al die tijd.
Het belang van deze slag wordt pas in de huidige tijd onderkend. In de tijd van Karel dacht men er niet zozeer aan dat het Frankische rijk de kans liep om volledig te worden geïslamiseerd als wel dat er een vreemd leger op uit was om het land te veroveren. Er is sinds de slag van Poitiers in 732 nooit meer een militaire aanval van de Moslims geweest op West-Europa. Tot op heden heeft aggressieve Islamisering alleen maar plaats gevonden op de Westerse wereld door middel van terroristische aanslagen.

Lees verder

• Nostradamus, geloof en Islam
• Over een kwaadaardige Machiavelliaanse Narcist
• De Merovingen: mythisch, machtig of marionet?
• Jezus' doodskleed: de bewijzen
• Mist der eeuwen: de verdwijning van Koning Arthur