De Merovingen: mythisch, machtig of marionet?

Sinds Dan Brown's da Vinci Code staat het koningshuis van de Merovingen in de belangstelling. Wie waren ze? Wat weet men van ze? Een onderzoek door de 'donkere middeleeuwen' naar een koningshuis dat zich lieerde met God.

Het koningshuis van de Merovingen.

Sinds het boek van Dan Brown: 'de Da Vinci Code' spelen ze tot de verbeelding, de koningen van het koningshuis Meroving. Wat is er over ze bekend?
Er bestaan bijna geen geschreven bronnen over hen, behalve de enkele keer dat ze in Romeinse geschriften worden genoemd of in kerkelijke documenten.
Pas in de 8e eeuw tekende Fredegar de geschiedschrijver hun geschiedenis op. Hij moest gebruik maken van kopiën van af en toe twijfelachtige oorsprong.

• ze regeerden van ongeveer 448AD tot 751AD.
• Hun officiële koningschap eindigde in het jaar 751 toen Pepijn de Korte, zoon van Karel Martel en vader van Karel de Grote (Charlemagne) de Merovingen het koningschap ontnam.
• De naam Meroving is afkomstig van Merovee, die koning was van 448-458AD.
• In de laatste eeuw van hun regering werden ze vooral beschouwd als 'konings-symbool' en 'priester-koning',
• niet in het minst omdat ze hun feitelijke macht aan hun hofmeiers over lieten.
• Ze kregen in de laatste eeuw van hun koningschap de bijnaam: 'de vadsige koningen'.
• Hun macht lijkt gerelateerd aan het in het bezit hebben van een grote schat die Clovis I in 508 op de Visigoten veroverde. Gedurende de regering van de twee Dagoberts, Dagobert I en II werd de schat aan hen ontfutseld door Pepijn van Herstal, de hofmeijer. Sindsdien ging het bergafwaarts met hun macht.
• De rij is lang: de Merovingen regeerden meer dan 300 jaar. Veel van hun koningen zaten relatief kort op de troon.

448- 458: de eerste Meroving koning: Merovee

Merovee leefde ongeveer van voor 420-481/482

• Merovee volgde Clodio of Clodius op als koning der Franken in 448.
• In de geschiedenis wordt eraan getwijfeld of Merovee de zoon was van Clodio: in de boeken van Fredegar wordt hij de zoon van de koningin, Clodio's vrouw, genoemd.
• Volgens de legende was Neptunus de zeegod zijn vader.
• Er is geen geschreven bewijs dat Merovee ooit echt heeft geleefd, Fredegar, de geschiedschrijver, tekent hem op als de vader van Chilperic I.
• Het enige teken van zijn eventuele bestaan was het gebruik van zijn naam voor de dynastie. Er zijn schrijvers die menen dat de naam Merovee afkomstig is van de naam van de rivier de Merwede, die binnen Clodio's veroverings gebied viel.

458 - 482: Childerik I

Childerik leefde van 436-481

• Childerik I was voer voor legenden: Childerik zou door zijn volk zijn verstoten omdat hij zich overgaf aan liederlijk gedrag en verkrachting. Hij zou 8 jaar in ballingschap in Thüringen hebben geleefd,voordat hij het koningschap kon hervatten.
• Hij zou daar Basina, koningin van Thüringen, hebben getrouwd.
• Childerik vocht enkele malen aan de zijde van de Romeinen, met o.a. de beroemde veldheer Aegidius tegen de Visigoten en de Saksen.
• Zijn hoofdstad was de Belgische stad Doornik.

482 - 511:Clovis I, de beroemdste koning van de Merovingen

Clovis I leefde van 465 tot 511.

• Hij werd geboren in het nu Belgische Doornik (Tournai).
• De naam Clovis is de 'voorloper' van de naam Louis ofwel Lodewijk.
• Er wordt verondersteld dat zijn vader Childeric I generaal was van Salische Franken
• die waarschijnlijk diende onder de West-Romeinse keizer Majorianus en de beroemde veldheer Aegidius.
• Clovis wordt beschouwd als de stichter van het West-Frankische rijk dat later alleen wordt overtroffen door Karel de Grote's keizerrijk.
• Als hij in 508 samen met de Bourgondiërs Toulouse verovert krijgt hij de schat van de Visigoten in handen.
• De schat van de Visigoten is waarschijnlijk afkomstig van een plundering van Rome in de 5e eeuw.
• De bekering van Clovis tot het katholieke christendom was van groot politiek belang.
• Deze bekering was vooral te danken aan zijn vrouw Clothilde, een Bourgondische katholieke prinses.
• Men weet niet precies wanneer hij gedoopt werd, de data variëren van 497-508.
• Wel is bekend dat Clovis werd gedoopt door de heilige Remigius of St. Remi.
• Clovis is begraven in de door hem gestichte abdij van Sainte-Geneviève te Parijs.

511 - 558: Childebert

Childebert leefde van 496 - 558

• Hij regeerde in Parijs en de streek van Seine en Somme en Bretagne tot de Noordzee.
• Voerde oorlog in Thüringen
• Redde zijn zuster uit de handen van Almarik, haar echtgenoot in Spanje.
• Doodde Almarik en nam diens schatten mee naar Parijs.

558 - 561: Chlothar I

Chlothar leefde van 497 - 561

• Na de dood van Clovis I in 511 werd het rijk opgesplitst tussen Chlotarius I en zijn drie broers.
• Chlotarius I kreeg het gebied van de Salische Franken en het zuidelijk deel van deel van Aquitanië, met Soissons als hoofdstad.
• In 524 viel hij Bourgondië binnen.
• Hij doodde de Bourgondische koning Chlodomer en trouwde Chlodomer's vrouw Guntheuca.
• Hij liet aan zijn moeder Clothilde, een zus van Chlodomer over of Chlodomer's kinderen gedood moesten worden of 'het haar afgeknipt (monnik worden.) door haar een schaar en een zwaard te sturen.
• Clothilde antwoordde dat 'als ze dan toch de troon niet zouden bestijgen , zij hen liever dood zag dan geschoren. Hij liet twee van Chlodomer's kinderen, zijn neven, executeren. Een derde ontsnapte door monnik te worden.
• Chlotarius verkreeg zo Tours en Poitiers.
• In 534 verwierf hij de gebieden rond Grenoble, Die, Valence en Embrun.
• Hij ligt begraven in het door hem gebouwde Sint-Medardusabdij in Soissons.

562 - 566: Charibert

Charibert leefde van ongeveer 520-566.

• Hij was de zoon van Chlotarius I en de Thüringse prinses Ingund.
• Hij regeerde over het westen van Neustrië en over Aquitanië met Parijs als hoofdstad.
• Hij had alleen maar dochters en dus geen zoon om hem op te volgen.
• Zijn rijk werd na zijn dood aan dat van zijn broer Sigebert toegevoegd.
• Hij ligt begraven in de abdij van Sint Vincent in Parijs.

562 - 575: Sigebert I

Sigebert leefde van 535 - 575.

• Hij was koning van Austrasia vanaf de dood van zijn vader Chlotarius I in 562 tot 575.
• Hij was de derde zoon van de vier zonen van Chlotarius I en de Thuringse prinses Ingund.
• Sigebert werd koning van Austrasië met als hoofdstad Reims.
• Na de dood van zijn broer Charibert in 567, erfde hij ook diens grond gebied.
• Invallen door de Avaren, een nomadische stam verwant aan de Hunnen, noopten hem van Reims naar Metz te verhuizen.
• Sigebert trouwde met Brunhilde, de jongste dochter van de Visigotische koning Athanagild.
• Sigebert I voerde voortdurend strijd met zijn halfbroer Chilperik I.
• Chilperiks vrouw, Fredegonde, liet Sigebert I met giftige messen om het leven brengen.

566 - 584: Chilperik I

Chilperik I leefde van voor 535-584

• Na de dood van zijn vader Chlotarius I in 561 legde hij de hand op de koninklijke schat (door Clovis 1 verkregen op de Visigoten).
• Als in 567 Charibert I, zijn broer, overlijdt verkrijgt Chilperik de rest van Neustrië, Bordeaux en Limoges.
• Hij voerde voortdurend strijd met Sigebert I. In 575 kon Sigebert eenvoudig Parijs en een groot deel van het koninkrijk van Chilperik veroveren.
• Chilperik moest zich helemaal terugtrekken tot Doornik (Tournai).
• Fredegonde (de derde vrouw van Chilperik) liet haar zwager Sigebert I vermoorden.
• Chilperik zag dan kans het Austrasiasche leger van zijn vermoorde broer te verslaan.
• Hij heroverde de gebieden die Sigebert hem af had genomen en veroverde Tours en Poitiers.
• Hij nam Brunhilde, zijn schoonzuster, gevangen en slaagde er uiteindelijk in ook vrijwel het gehele koninkrijk van Charibert I in handen te krijgen.
• Hij regeerde uiteindelijk over praktisch geheel Neustrië en Aquitanië.
• Chilperik sloot in 583 een defensief bondgenootschap met de Visigoten
• In 584 wordt Chilperik vermoord tijdens de jacht.

584 - 628: Chlothar II

Chlothar II leefde van 584 - 630.

• was een zoon van Chilperik I (koning van Neustrië en Aquitanië) en Fredegonde.
• Hij was drie maanden oud toen zijn vader werd vermoord. Hij was bijna zijn gehele leven koning.
• Gedurende zijn minderjarigheid was zijn moeder Fredegonde regentes.
• Toen Childebert II zijn macht bedreigde vluchtte Fredegonde met Chlothar en de koninklijke schat naar Parijs.
• In 587 zwoeren de andere koningen tegen hem samen en verdeelden een groot deel van Chlotars' koninkrijk.
• In 611 sloot hij een bondgenootschap met Theuderik II tegen Theudebert II.
• In 612 kwam daardoor zijn oorspronkelijke koninkrijk weer geheel in zijn bezit.
• Koningin Brunhilde van Austrasië probeerde de macht in Austrasië en Bourgondië te consolideren voor haar achterkleinzoon Sigebert II. Bij de rivier de Aisne werden Sigebert II en Brunhilde verslagen.
• Chlotar gaf opdracht Brunhilde's achterkleinzoons te onthoofden en werd Brunhilde vastgebonden aan een wild paard geëxecuteerd. Op18 oktober 614 vaardigde hij te Parijs, het Edictum Chlotharii uit.
• Hij creeerde hiermee autonome deelkoninkrijken waarvan het hoogste gezag bij de hofmeier ligt.
• In 617 maakte hij de functie van hofmeier tot een positie voor het leven.

628 - 637: Dagobert I

Dagobert leefde van 603 - 639.

• IIn 623 en 632 werd hij koning van Austrasië.
• In 629 volgde hij zijn vader Chlotharius II op als koning der Franken samen met zijn broer Charibert II, die in 632 stierf.
• Tijdens zijn koningschap werd Parijs hoofdstad van het Frankische rijk.
• Dagobert werkte samen met keizer Heraclius van het Byzantijnse Rijk.
• Pepijn van Landen was raadgever van Dagobert I en werd de eerste hofmeier van betekenis.
• In 632 kwam de adel van Austrasië in opstand enwas hij gedwongen om zijn driejarige zoon Sigibert III koning van Austrasië te maken. Dagobert was een rijke koning mede door de schat van de Visigoten die sinds Clovis I in handen van de Merovingen was.

640 - 657: Clovis II

Clovis II leefde van 637-657.

• Hij was de zoon van Dagobert I en zijn tweede vrouw Nanthilde.
• Na de dood van zijn vader werd de drie jaar oude Clovis in oktober 640 koning van Neustrië en Bourgondië.
• Zijn moeder Nanthilde trad op als regentes.
• Erchinoald de hofmeier, een neef van Dagobert, kreeg in Neustrië al snel de macht in handen.
• Erchinoald zorgde ervoor dat Clovis trouwde met de Angelsaksische slavin Bathildis, die ooit van adel was.
• Clovis stierf omstreeks 657 , hij werd begraven in Saint-Denis.

657 - 673: Chlothar III

Chlothar III leefde van 652-673.

• Zijn vader was Clovis II, zijn moeder was Bathildis.
• Er is weinig over hem bekend. Tijdens zijn koningschap werd zijn macht geursurpeerd door Childebert de Geadopteerde, de zoon van hofmeier Grimoald I.

668 - 674: Childerik II

Childerik II leefde van 653 - 675.

• Hij was de zoon van Clovis II en Bathildis,
• Hij werd koning na de dood van Childebert de Geadopteerde, de zoon van hofmeier Grimoald I, die het koningschap van zijn broer Chlotar III had geursurpeerd.
• Hij was koning van 662 tot 675 over Austrasië.
• Toen hofmeier Ebroin door de graven van Autun, Parijs en Lyon gevangen genomen werd kreeg Childerik II Neustrië en Bourgondië.
• In 675 kwam Ebroin vrij en werden Childerik II en zijn vrouw Blichildis in Chelles vermoord.

676 - 678: Dagobert II

Dagobert II leefde van ongeveer 652 - 679.

• Dagoberts vader Sigibert III stierf in 656.
• De hofmeier Grimoald stuurde Dagobert naar Ierland waar hij werd opgeleid door Dido, de bisschop van Poitiers.
• Grimoald I zette zijn eigen zoon Childebert de Geadopteerde op de troon.
• In 674 kwam Dagobert II terug uit ballingschap
• In 675 kreeg hij een deel van zijn erfenis terug.
• In 679 werd hij bij Stenay vermoord door een van zijn bedienden in opdracht van Ebroin
• Hij kreeg met een mes in het oog toen hij bij een bron in het bos van Woëvre lag te slapen tijdens een jachtpartij.
• Dagobert II ligt begraven in de kerk van Stenay.
• Men vermoedt dat deze moord beraamd werd door de RK .kerk en hofmeijer Pepijn van Herstal.
• De dood van Dagobert II betekende het einde van het koninkrijk Austrasië voor de Merovingen.
• Hij had geen mannelijke nakomelingen en dus werd het koninkrijk overgedragen aan de afstammelingen van Clovis II.
• Hij werd in 872 heilig verklaard. Zijn feestdag is 23 december.

674 - 691: Theuderik III

Theuderik III (654 - 691)

• was koning van Neustrië in 673 onder hofmeijer Ebroin.
• Hij werd afgezet door de graven van Autun, Parijs en Lyon toen Ebroin werd gevangen genomen.
• Hij werd gevangen gezet in een klooster en Childeric II van Austrasië werd op de troon gezet.
• Toen Childeric II in 675 stierf kreeg hij zijn troon terug.
• Hij was koning van Neustrië en Austrasië van 679 tot 691.
• De hofmeier van Austrasië Pepijn van Herstal, vader van Karel Martel,streed in 687 met hem bij Tertry
• Pepijn van Herstal werd zo hofmeier van heel Frankrijk.
• Theuderik mocht aanblijven als koning.
• Theuderik was getrouwd met Clothildis van Herstal, een zuster van Pepijn van Herstal.

691 - 695: Clovis III of IV

Clovis III leefde van 682-695

• Hij werd in 691 met zijn negende jaar koning van Neustrië, Bourgondië en Austrasië na de dood van zijn vader Theuderik III in 691.
• Pepijn van Herstal regeerde in zijn naam.
• Sinds deze koning trokken de Hofmeiers de feitelijke totale macht aan zich.
• De koning werd een marionetten-koning die ook weinig in publiek verscheen.

695 - 711: Childebert IV

Childebert III of IV was geboren tussen 670/683 tot 711.

• was de zoon van Theuderik III.
• Alhoewel hij de derde Childebert was bij de Merovingen wordt ook wel naar hem verwezen als IV, omdat Childebert de Geadopteerde, de zoon van hofmeier Grimoald ook geregeerd had en hij toen de derde Childebert in de geschiedenis was.
• Hij volgde zijn broer Clovis IV na diens dood in 695 op.
• Zijn hofmeier Pepijn van Herstal, overgrootvader van Karel de Grote, oefende in zijn naam de macht uit over Neustrië en Bourgondië.

711 - 716: Dagobert III

Dagobert III leefde van 699 - 715

• In het machtsspel tussen Pepijn van Herstal, de hofmeier, diens bastaard zoon Karel Martel en Pepijn's vrouw Plectrudis werd hij koning van de Franken tussen 711 en 715.
• Hij was de zoon van Childebert III en Edonne.
• In 711 volgde hij zijn vader op als koning van Austrasië, Neustrië en Bourgondië, slechts 12 jaar oud.
• De echte macht berustte bij zijn hofmeier Pepijn van Herstal tot deze in 714 overleed.
• Plectrudis de vrouw van de hofmeijer, wilde vermijden dat Dagobert zelf aan de macht kwam en nam de rol van haar overleden echtgenoot als hofmeier over.
• De buitenechtelijke zoon van Pepijn van Herstal, Karel Martel bevocht haar hierom .
• Dagobert III werd in 715 opgevolgd door Chilperik II

716 - 721: Chilperik II

Hij leefde tussen 670 - 721

• Hij was een zoon van de in 675 vermoorde Childerik II.
• Chilperik werd na de moord op zijn ouders in een klooster opgeborgen, waar hij lange tijd als broeder Daniel leefde.
• Hij werd in 715 door de hofmeier Ragamfred en Plectrudis, weduwe van Pepijn van Herstal als nieuwe koning van Neustrië aangesteld. Chilperik ontpopte zich tot het tegengestelde van de zogenaamde "vadsige koningen" uit die tijd.
• Hij bleek een vechter en een leider.
• Zijn samengaan met de Friese koning Radboud (717) en Odo van Aquitanië (718) hielpen hem niet tin de machtstrijd tegen Karel Martel, de bastaard zoon van Pepijn van Herstal die zichzelf tot hofmeier van het Frankische rijk had aangesteld.
• Karel Martel overwon de Neustriërs die voor Chilperik II streden bij Amel (Amblève), Vinchy (717) en Soissons (718).
• Chilperik moest de feitelijke macht volledig afstaan aan Karel Martel.
• Chilperik stierf in 721.

721 - 737: Theuderik IV

Leefde van ?- 737.

• Theuderiks geboortedatum is onbekend: zijn vader was Dagobert III die op 12-jarige leeftijd in 611 de troon besteeg.
• Aangenomen moet worden dat hij waarschijnlijk nog een kleuter was toen hij de troon besteeg.
• Hij was koning van de Franken van 721 tot 737: Austrasië, Neustrië en Bourgondië.
• Karel Martel, die nooit het koningschap voor zich zelf wenste, zette hem op de troon na de dood van Chilperik II.

743 - 751: Childerik III

Childerik III leefde van 693 - 754

• Na Theuderiks dood in 737 bleef de Neustrische troon zeven jaar onbezet, totdat de zonen van Karel Martel: Carloman en Pepijn de Korte in 743 besloten om Childerik III als koning te erkennen.
• Men mag aannemen dat dit gebeurde nadat de bijzonder christelijke Carloman zijn broer Pepijn hiertoe liet overhalen.
• Dat duurde maar tot 751, toen besloot Pepijn de Korte zich tot Koning der Franken te laten kronen in de plaats van Childerik III, de Meroving.
• De relatieve macht van de Merovingen eindigde na meer dan 300 jaar bij de kroning van Pepijn de Korte, een Karoling.
• Childerik was derhalve de laatste koning van de Merovingische dynastie.

Na de Merovingen:

De macht van de Merovingen werd volledig overgenomen door de Karolingen.
Karel Martel weigerde altijd om zich tot koning te laten kronen.
Zijn zoon Pepijn de Korte, vader van Karel de Grote had zulke scrupules niet. Hij liet zich uiteindelijk in 751 tot koning der Franken kronen.
Zijn eigen zoon Karel, (Charlemagne) zou in de Middeleeuwen de grootste koning der Franken worden en uiteindelijk zelfs keizer.
De koningen der Merovingen raakten in de vergetelheid, tot de hernieuwde belangstelling voor hen zich manifesteerde in het derde millenium, vooral door de publicatie van Dan Brown's boek: de Da Vinci Code.

Lees verder

• De Schat van de Merovingen
• Mythische Merovingen vrouwen: de Engel en de Duivelin
• Gladiator: de film en de werkelijkheid
• De bruidegom van Jezus' dochter
• Uw Nederlandse voorouders: de Salische Franken of Sicambri