Antisemitisme Nieuwe Testament: Johannes e.a. anti-Joods?

Antisemitisme: Nieuwe Testament anti-Joods? Het Nieuwe Testament wordt een bron van antisemitisme genoemd. Een bron waaruit het gif van antisemitisme opborrelt en harten en geesten van mensen vergiftigd met vijandige ideeën over Joden. Vooral het Johannesevangelie moet het ontgelden. Er wordt zelfs beweerd dat vele, zo niet alle deskundigen en experts op het gebied van antisemitisme, het Nieuwe Testament als bron van christelijk antisemitisme identificeren. Is deze beschuldiging waar?

Het Nieuwe Testament als bron van christelijk antisemitisme

Het Nieuwe Testament wordt een bron van antisemitisme genoemd. Een bron waaruit het gif van antisemitisme opborrelt en harten en geesten van mensen vergiftigd met vijandige ideeën over Joden. Er wordt zelfs beweerd dat alle experts op het gebied van antisemitisme, het Nieuwe Testament als bron van christelijk antisemitisme aanwijzen.(13). Ook imposant klinken de woorden van Uri Yosef: "An ever-increasing number of Christian scholars agree that the New Testament contains defamatory anti-Jewish polemic".(8) Er wordt in deze geschriften negatief over de Joden geschreven, waarschijnlijk met als doel, om de Joden af te schrijven als uitverkoren volk en zelf die rol over te nemen, zo wordt gesteld.(1)

Bron van antisemitisme? / Bron: Unsplash, Pixabay

Artikelen op het internet waarin beweerd wordt dat het Nieuwe Testament antisemitisch is, laten het vaak bij een droge opsomming van de in de ogen van de auteur antisemitische Bijbelteksten zonder verdere onderbouwing.(12,8) Er wordt niet ingegaan op de talloze argumenten die zijn aangevoerd in artikelen en boeken die bestrijden dat het Nieuwe Testament zaadjes in zich draagt van antisemitisme. Er wordt simpelweg verwezen naar deskundigen. Nu is het zo dat in de afgelopen 60 jaar omvangrijke studies zijn verschenen van de hand van zowel Joodse als christelijke schrijvers die beweren dat de wortels van het antisemitisme in het Nieuwe Testament ligt.(16) Doch een blind beroep op deskundigen om je gelijk aan te tonen wat in voornoemde artikelen gedaan wordt, heeft geen enkele bewijskracht. Het getal valt niet samen met het gelijk. De meerderheid stelt niet vast wat waarheid is. Het gaat om de kracht van argumenten en niet om een blind geloof en vertrouwen in experts en deskundigen, hoe erudiet ze ook mogen zijn of lijken te zijn.

Laten we een paar deskundigen aan het woord laten die de nieuwtestamentische geschriften aanwijzen als springader van het antisemitisme. Roy A. Eckardt, een pionier op het gebied van joods-christelijke relaties, stelde dat de bron van antisemitisme, en de verantwoordelijkheid voor het Holocaust, uiteindelijk in het Nieuwe Testament ligt. Eckardt drong er op aan dat christelijke bekering gepaard moet gaan met een herziening van de fundamentele theologische attitudes ten opzichte van Joden en een herbezinning van het Nieuwe Testament om af te kunnen rekenen met antisemitisme.(2) En de Joodse historicus Heinrich Graetz schreef:

"The authors of the Gospels, by putting these words of violent hatred against the preservers of Judaism into the mouth of Jesus Himself, stamped Him thereby as a relentless foe of the members of His own race who did not believe in Him by clung to their original faith."(3)

Ten slotte Norman A. Beck - hoogleraar theologie en klassieke talen aan de Texas Lutheran University - die het als volgt verwoordde:

"During the past few decades, increasing numbers of mature Christians who read and study the specifically Christian New Testament texts critically have become painfully aware of the supersessionistic and vicious, defamatory anti-Jewish polemic that is included in some of these texts. (...) The most problematic texts within our Christian biblical tradition are those that are religiously racist and those that are sexist, those that stereotype and condemn entire groups of people unjustly and call upon God to support one's own prejudices. The body of this paper addresses the issue of inclusion and exclusion in our lectionaries of religiously racist texts in the New Testament that virulently defame and vilify Jews."(17)

Als een hoogleraar het zegt, dan zal het wel zo zijn. Of toch niet?

Teksten die er niet om liegen in het Oude Testament

Er zijn veel passages in het Nieuwe Testament aan te wijzen die op het eerste gezicht als antisemitisch beschouwd zouden kunnen worden. Maar dat zou ook gezegd kunnen worden van talrijke teksten in het Oude Testament. In de Tenach staan ontzettend veel gedeelten waar het oude Israël in niet mis te verstane bewoordingen neergezet wordt als een zondig volk. En als kritiek op de geestelijke kwalen van het oude Israël anti-Joods is, dan is het Oude Testament het meest anti-joodse deel van de Bijbel. Een aantal voorbeelden:

"Wee dit ontrouwe volk, met schuld beladen, volk van zondaars, verdorven geslacht. Zij hebben de HEER verlaten, de Heilige van Israël versmaad, hem de rug toegekeerd" (Jesaja 1:4).

'De profeet Jesaja' van Rafaël / Bron: Raphael, Wikimedia Commons (Publiek domein)

De profeet vergelijkt Juda met Sodom en Gomorra en dat is geen kwalificatie om trots op te zijn:

"Hoor de woorden van de HEER, leiders van Sodom, geef gehoor aan het onderricht van onze God, volk van Gomorra. Wat moet ik met al jullie offers? – zegt de HEER. Ik heb genoeg van die schapen, die vetgemeste kalveren; het bloed van stieren, rammen en bokken wil ik niet meer. En wanneer jullie voor mij verschijnen – Wie heeft je gevraagd mijn voorhoven plat te lopen? Houd op met die zinloze offergaven. Ik heb een afschuw van jullie wierook; jullie feesten, nieuwemaan en sabbat, ik duld ze niet naast al dat wangedrag. Van jullie nieuwemaan, van ál jullie feesten heb ik een afkeer, ze hinderen mij, ik kan ze niet langer verdragen. Wanneer jullie je handen opheffen, wend ik mijn ogen af, ook als je aanhoudend bidt, luister ik niet. Aan jullie handen kleeft bloed! Was je, reinig je, maak een eind aan je misdaden, ik kan ze niet meer zien. Vermijd alle kwaad en leer goed te doen. Zoek het recht, houd tirannen in toom, bied wezen bescherming, sta weduwen bij. De HEER zegt: Laten we zien wie er in zijn recht staat. Al zijn je zonden rood als scharlaken, ze worden wit als sneeuw, al zijn ze rood als purper, ze worden wit als wol. Als je weer naar mij wilt luisteren, zal het beste van het land je ten deel vallen. Als je koppig bent en niet wilt luisteren, zul je vallen door het zwaard. De HEER heeft gesproken. Ach, de trouwe stad is een hoer geworden. Waar eens recht heerste en gerechtigheid woonde, daar huizen nu moordenaars." (Jesaja1:10-21).

Jawel, het Nieuwe Testament spreekt hard tegen ernstig gecorrumpeerde leiders, maar het verbleekt bij sommige woorden uit het Oude Testament:

"En ik zei: Hoor toch, leiders van Jakob, hoor, heersers van het volk van Israël! Jullie moeten het recht toch kennen? Maar jullie haten het goede en houden van het kwaad. Jullie stropen mijn volk de huid af en rukken het vlees van hun botten. Zij eten hun vlees, ze stropen hun huid af en breken hun botten. Als vlees om te koken, als vlees voor de pot hakken ze mijn volk in stukken" (Micha 3:1-3).

Do I need to say more? Als deze Hebreeuwse teksten neergetekend waren in het Nieuwe Testament, dan zouden ze worden toegevoegd aan de lange lijst van 'anti-Joodse' teksten. Maar ze zijn evenwel afkomstig uit het Oude Testament, en er is niemand die beweert dat het Oude Testament anti-Joods is. Dat is alleszins begrijpelijk, want een schrijver die de geestelijke kwalen van zijn volk aanklaagt, kan niet automatisch worden gebrandmerkt als anti-Joods. Dat zou absurd zijn. Dat geldt voor Ezechiël, Jesaja, Jeremia, Mozes, enzovoort. Maar we moeten met gelijke maten meten. Wat voor de oudtestamentische profeten geldt, is evenzogoed van toepassing op Koning, Priester en Profeet Jezus, wiens woorden opgetekend zijn door de vier evangelisten, als Hij harde kritiek levert op religieuze leiders van zijn tijd. Jezus is netzomin anti-Joods als Jesaja.

Het schisma tussen kerk en synagoge en valse leringen

Hoe kan het verklaard worden dat in tegenstelling tot het Oude Testament, nieuwtestamentische schrijvers als anti-Joods worden neergezet? Het verschil zit hem in het feit, dat door het geloof in Jezus Christus alle mensen (dus ook niet-Joden) gered kunnen worden en het Nieuwe Testament getuigt hiervan. Hierdoor kwamen er naast Joden, gaandeweg ook vele heidenen tot geloof. Als gevolg van deze toestroom vervreemdde de kerk van haar joodse wortels en ging die zich afzetten tegen de joden - van wie velen verzet boden tegen het Evangelie van vrije genade - en het jodendom. Er ontstond een steeds groter wordende verwijdering tussen de gelovigen uit de heidenen en de Joden, dat uiteindelijk resulteerde in wat men wel het schisma tussen kerk en synagoge noemt. De gedachte vatte post dat de kerk de plaats van Israël had ingenomen; de kerk is het ware Israël en voor de Joden bleef niets anders over dan het eeuwige oordeel van God:

"Israël is in deze visie niet veel meer dan een fossiel uit een ver verleden. (...) Origenes (185-254) formuleert voor de eerste maal de vervangingstheologie: 'Wij mogen er vertrouwen in hebben dat de Joden niet naar hun eerdere situatie terugkeren, want zij hebben de meest verschrikkelijke van alle misdaden begaan, door een samenzwering te beginnen tegen de Redder van het menselijke ras. Daarom moest de stad waar Jezus leed wel worden verwoest, moest de Joodse natie uit haar land worden verdreven en moest een ander volk door God worden geroepen voor de gezegende uitverkiezing'. Maarten Luther, teleurgesteld over het feit dat de Joden niet tot het door hem vormgegeven protestantisme wilden overgaan, publiceerde zijn geschrift: 'Over de Joden en hun Leugens'. Hierin wordt onder andere gepleit voor het in brand steken van synagogen en Joodse woningen, het in beslag nemen van gebedenboeken en het verbieden van Joods religieus onderwijs."(15)

De joodse godsdienst werd gezien als een stilzwijgende voortzetting van de kruisiging van Christus en Joden werden als godsmoordenaars beschouwd. Antisemitisme heeft door onder meer deze onbijbelse leringen en ondeugdelijke, valse theologische denkbeelden, wortel kunnen schieten binnen het christendom. Dit heeft een smet geworpen op het Nieuwe Testament.

Jezus leefde te midden van Zijn volk en Hij hield van hen

Het Nieuwe Testament is geschreven door Joodse mensen met wellicht als uitzondering Lucas en het gaat hoofdzakelijk over Joden. De eerste gelovigen of 'aanhangers van de Weg', zoals volgelingen van Jezus in de eerste jaren genoemd werden, waren Joden. De eerste gemeenten die ontstonden doordat volgelingen van Jezus bijeenkwamen om Gods Woord te horen, bestonden uit Joden. Pas later voegden zich daar gelovigen uit de heidenen bij, nadat Joden het Evangelie aan de heidenen hadden gebracht (zie het Bijbelboek Handelingen). Jezus valt nergens het Joods-zijn van Joden aan, Hij zelf was een wetsgetrouwe Jood. Hij richtte wel harde woorden op mensen, vooral religieuze leiders, die beweerden God te volgen, maar Hem in werkelijkheid niet gehoorzamen en vooral op zichzelf gericht waren: egoïstisch en liefdeloos (bijv. Matteüs 23:28).

Jezus leefde te midden van Zijn volk en Hij hield van hen met een in de Joodse geschiedenis ongeëvenaarde liefde. Zelfs toen duidelijk werd dat een groot aantal mensen van Zijn volk, zijn Messiaanse claims categorisch afwezen, weende Jezus over een stad die niet alleen Zijn komst gemist had, maar ook een stad die door de Romeinen vernietigd zou worden in de nabije toekomst (Lucas 19:37-44). Het woord van God wordt niet theoretisch aan de man gebracht, maar met de bewogenheid die er is bij God. Het huilen van Jezus is in de lijn van Zijn komen op een ezel en Zijn gang naar het kruis. Het is juist deze bewogenheid die in latere tijden maar al te vaak ontbroken heeft bij de kerk.

God leert Zich in de Bijbel kennen als een God van Liefde en door Zijn incarnatie strekt Hij zijn beide handen uit naar zijn opstandige en rebelse schepping. Zijn hele wezen wordt bepaald door zijn liefde en in Zijn onmetelijke liefde daalde Hij af van Zijn hemelse woning naar het onvolmaakte menselijke niveau. Jezus Christus wijst door Zijn gang naar het kruis, de mens de weg van een nederig dienende liefde. "Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had", zo houdt de Bijbel de gelovigen voor in Filippenzen 2:5. De liefde van Jezus is persoonlijk, gericht op de ander en opofferingsgezind. Dit is de weg die Jezus voorhoudt. Te allen tijde, zonder uitzondering.

Jezus en zijn discipelen waren zelf Joods: Het Nieuwe Testament beschrijft Jezus en zijn discipelen als Joodse mensen die de Joodse wet en tradities volgden. Jezus werd geboren in een Joodse familie en zijn discipelen waren ook Joods.

De betekenis van het woord Ἰουδαῖοι (Ioudaioi)

Met het Griekse woord Ἰουδαῖοι (Ioudaioi), in veel gevallen vertaald met 'Joden', wordt vaak 'Judeeërs' bedoeld. Zo wordt het Evangelie volgens Johannes vaak afgeschilderd als virulent anti-Joods, terwijl het niet "de Joden" zijn die tegen Hem optraden (Johannes 6:16), probeerden hem te doden (Johannes 5:18), tegen hem protesteerden (Johannes 6:41), Hem weer probeerden te doden (Johannes 7:1), die mensen angst inboezemden (Johannes 7:13; 19:39; 20:19), tegen Hem spraken (Johannes 8:22, 48, 52, 57), niet geloofden (Johannes 9:18), Hem wilden stenigen (Johannes 10:31; 11:18), zeiden dat Hij moet sterven, omdat Hij zich de Zoon van God heeft genoemd (Johannes 19:7), en druk op Pilatus uitoefenden om hem ertoe aan te zetten om Jezus te doden (Johannes 19:4).(4) Het zijn niet de Joden die Jezus hebben gedood. Het woord Ioudaioi moet onder andere in het Johannesevangelie niet vertaald worden met 'Jood' maar met 'Judeeërs'.(4,5,6)

Het is nogal merkwaardig als in het Johannesevangelie met Ioudaioi 'Joden' moet worden uitgedrukt. Jezus is immers zelf een Jood. Een perikoop in Johannes 8 had in de NBG-vertaling 1951 nog als kop 'twistgesprek met de joden'. Dat is onjuist. Door een dergelijke vertaling wordt Jezus tegen de Joden opgezet, alsof hij de eerste christen was en zijn Joodse veren van zich had afgeschud. Welnu, er is een smalle en een brede betekenis van het woord Ioudaioi, te weten:

Judeeër, als inwoner van Judea; en
Jood, iemand die het Joodse geloof aanhangt, ergo een exclusief religieuze betekenis.

Heden ten dage verwijst het woord alleen naar 'Joden', maar in de tijd van Jezus kon er ook de smalle betekenis mee worden bedoeld. In de vier Evangeliën en in Handelingen 1-8 wordt met Ioudaioi in bijna alle gevallen verwezen naar Judeeërs en niet naar Joden. Toentertijd werd voor Joden in de religieuze betekenis de term '(volk van) Israël' gebruikt (zie bijvoorbeeld Romeinen 11:26a).(4)

'Complete Jewish Bible' van David H. Stern / Bron: Boekomslag Complete Jewish Bible

In Johannes 1:11 staat: "Hij kwam naar wat van hem was, maar wie van hem waren hebben hem niet ontvangen." Al in de proloog van het evangelie wordt duidelijk dat 'Judeeër' tegenover 'Galileeër' staat. Jezus kwam naar Judea en de Judeeërs, zijn eigen stamgenoten, maar Hij was er niet welkom. En in Galilea, onder de Galileeërs, heeft Jezus ongehinderd zijn werk gedaan. Antisemitisme of jodenhaat speelt geen enkele rol; de woorden 'Judeeër'en Galileeër' zijn niet antisemitisch. De betekenis van 'Judeeër' is niet exclusief religieus. Dat volgt uit het gegeven dat de Galileeërs ook tot datzelfde geloof behoorden.(5) Kortom, met de Ioudaoi wordt aangeduid 'die van Judea', duidelijk te onderscheiden van andere Joden, zoals de Galileeërs (Johannes 4:45) en de Griekstaligen (Johannes 7;35; 12:20). Als de tekst van Johannes spreekt over de Ioudaioi, deJudeeërs, doelt hij hoofdzakelijk op de Judese opponenten van Jezus. De Judese Joden waren over het algemeen meer toegewijd aan de twee hoofdstromingen van het Jodendom toentertijd, die van de Farizeeën en de Sadduceeën, wiens leiders zetelen in Jeruzalem, de hoofdstad van de landstreek Judea, waar de tempel stond.

Dat dit in de christelijke traditie niet altijd zo verstaan is en men in Ioudaioi een verwijzing naar het Joodse volk in zijn geheel heeft gezien, zonder onderscheid in tijd of plaats, zijn de schrijvers van de nieuwtestamentische Bijbelboeken niet aan te rekenen. Het is dan ook niet de vraag "waarom de evangelisten in toenemende mate de verantwoordelijkheid voor Jezus' dood bij de joodse religieuze leiders en zelfs bij het gehele joodse volk hebben gelegd," zoals dr. K.A.D. Smelik stelt (7), maar in hoeverre antisemitische vooringenomenheid aan de kant van de vertalers en hun doelgroep ertoe heeft geleid dat nog immer het woord Ioudaioi stelselmatig wordt vertaald met 'Joden', ook in de Nieuwe Bijbel Vertaling (NBV). De Naardense Bijbel van de hand van predikant Pieter Oussoren heeft Ioudaioi overigens terecht vertaald met Judeeërs. Deze Nederlandse vertaling en 'the Complete Jewish Bible', de Engelse vertaling van de Tenach (Oude Testament) en de B'rit hadashah (Nieuwe Verbond of Nieuwe Testament) in volledig authentiek Joodse stijl, van de Messiasbelijdende Jood David Stern, zijn aan te bevelen.

Het Nieuwe Testament laat geen ruimte voor Jodenhaat

Het voorlezen van bepaalde passages uit Johannes tijdens de week van Pasen heeft in het verleden dikwijls aanleiding gegeven tot gewelddadige wraakacties jegens Joden uit de eigen stad of streek om hen te straffen voor de moord op Jezus. In Johannes 19:7 moet evenwel gelezen worden: 'De Judeeërs (in tegenstelling tot de Galileeërs) antwoordden hem: Wij hebben een wet en naar die wet moet Hij sterven...'.(5) Dat geeft een geheel ander perspectief, waarbij het niet langer lijkt alsof er sprake is van een universele wens van de Joden om Jezus te doden. Iedereen die niettemin probeert om deze en andere passages te gebruiken ter rechtvaardiging om Joden te vervolgen, gaat lijnrecht tegen de leer van het Nieuwe Testament in. Deze geschriften laten geen enkele ruimte voor Jodenhaat.

Er is, broeders en zusters, een goddelijk geheim dat ik u niet wil onthouden, omdat ik wil voorkomen dat u op uw eigen inzicht afgaat. Slechts een deel van Israël werd onbuigzaam, en dat alleen tot het moment dat alle heidenen zijn toegetreden. Dan zal heel Israël worden gered, zoals ook geschreven staat: ‘De redder zal uit Sion komen, en wentelt dan de schuld af van Jakobs nageslacht. Dit is mijn verbond met hen, wanneer ik hun zonden wegneem.’ Ze zijn Gods vijanden geworden opdat het evangelie aan u kon worden verkondigd, maar God blijft hen liefhebben omdat hij de aartsvaders heeft uitgekozen. De genade die God schenkt neemt hij nooit terug, wanneer hij iemand roept maakt hij dat niet ongedaan. Zoals u God eens ongehoorzaam was, maar door hun ongehoorzaamheid Gods barmhartigheid hebt ondervonden, zo zijn zij nu ongehoorzaam om door de barmhartigheid die u ondervonden hebt, ook zelf barmhartigheid te ondervinden. (Romeinen 11:25-31; dikgedrukte tekst van mij)

Hij stuurde boden voor zich uit. In een Samaritaans dorp, waar ze kwamen om zijn komst voor te bereiden, wilden de dorpelingen hem niet ontvangen, omdat Jeruzalem het doel van zijn reis was. Toen de leerlingen Jakobus en Johannes merkten dat Jezus niet welkom was, vroegen ze: ‘Heer, wilt u dat wij vuur uit de hemel afroepen dat hen zal verteren?’ Maar hij draaide zich naar hen om en wees hen streng terecht. Ze gingen verder naar een ander dorp. (Lucas 9:52-56)

'De schepping van Adam' van Michelangelo Buonarroti / Bron: Michelangelo, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Kort samengevat, de Joden zijn en blijven Gods volk. Christenen worden geacht Joden (maar ook niet-Joden) lief te hebben en het oordeel aan God over te laten. Christenen hebben niet het recht om Joden of anderen die Christus niet volgen te onderdrukken, want alle mensen zijn gemaakt naar Gods beeld (Genesis 9:6) en zijn geliefd door God. Elk mens is een parel in Gods Hand. Christenen zijn niet inherent rechtvaardiger dan niet-christenen, want "er is geen mens op aarde die nooit zondigt" (Prediker 7:20). Ieder mens is gelijkelijk zondaar, en behoeft verlossing. Navolgers van Jezus hebben niet het recht op anderen neer te kijken of zichzelf op de borst te slaan en al helemaal niet om hen te vervolgen en te onderdrukken. Paulus waarschuwt luid en duidelijk dat er geen basis is voor een superieure houding en dedain ten opzichte van Joden die Jezus niet als hun Messias aanvaarden. Paulus spreek in dit Bijbelgedeelte tot degenen die uit heidense volken komen.

En als nu sommige takken van de edele olijfboom zijn afgebroken en u, loten van een wilde olijfboom, tussen de overgebleven takken bent geënt en mag delen in de vruchtbaarheid van de wortel, dan moet u zich niet boven de takken verheffen. Als u dat doet, moet u goed bedenken dat niet u de wortel draagt, maar de wortel u. Maar nu zult u tegenwerpen: ‘Die takken zijn toch afgebroken zodat ik geënt kon worden?’ Zeker, ze zijn afgebroken vanwege hun ongeloof en u dankt uw plaats aan uw geloof. Wees daarom echter niet hoogmoedig, maar heb ontzag voor God: als hij de oorspronkelijke takken al niet heeft gespaard, zou hij u dan wel sparen? Houd daarom voor ogen dat God niet alleen goed is, maar ook streng. Hij is streng voor wie gevallen zijn, maar goed voor u – als u tenminste trouw blijft aan zijn goedheid, want anders wordt ook u afgekapt. En als de Israëlieten niet volharden in hun ongeloof, zullen ook zij worden geënt, want God is bij machte hen opnieuw te enten. Immers, als u die van nature een tak van de wilde olijfboom bent, tegen de natuur in op de edele olijfboom bent geënt, hoeveel eerder zullen dan zij die er van nature bij horen, op die boom worden geënt! (Romeinen 11:17-24).

Paulus had zijn volksgenoten zo hartstochtelijk lief, dat hij omwille van zijn volksgenoten bijna zou bidden zelf vervloekt te worden en van Christus gescheiden te zijn (Romeinen 9:1-4).

De boodschap van het Nieuwe Testament
Het probleem is niet het Nieuwe Testament, want die leert onder meer:

om niet alleen je naasten lief te hebben (Matteüs 22:39), maar zelfs je vijanden (Matteüs 5:43).
dat de redding van de Joden komt (Johannes 4:22b).
dat het Evangelie voor Joden in de eerste plaats is, maar ook voor andere volken (Romeinen 1:16).
dat God alle Joden blijft liefhebben, want de genade die God schenkt neemt hij nooit terug (Romeinen 11:28-29).

De bron van antisemitisme en Jodenhaat

Antisemitisme is de oudste, diepste en meest hardnekkige haat die de menselijke geschiedenis kent. Wat is nu ten diepste de oorsprong van deze haat? Mensen die zich laten leiden door antisemitische sentimenten, kunnen, zonder dat ze het weten maar daarmee niét minder verantwoordelijk voor (de consequenties van) hun daden, een instrument worden in de handen van satan*, de tegestander van God en 'een mensenmoorder van den beginne' en 'de vader der leugen' (Joahnnes 8:44), die alles op alles zet om te voorkomen dat de mens zich, na zijn sterven, bij God voegt en de heerlijkheid beërft. Het is zijn raison d'être om Gods heilsplan te verijdelen en de mensheid in de eeuwige verdoemenis te storten. Satan stelt daarom alles in het werk om het Joodse volk, waar God Zich onlosmakelijk mee verbonden heeft en die centraal staat in Zijn heilsplan, als natie te vernietigen. Dit doel kan op diverse manieren bereikt worden. Het volk Israël kan verleid worden tot afgodendienst waardoor het uiteenvalt en opgaat in de volken, of het kan fysiek vernietigd worden, zoals Nazi-Duitsland heeft geprobeerd.

'Kindermoord te Bethlehem' van Pieter Bruegel de Oude / Bron: Pieter Brueghel the Younger, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Doch we zien het reeds vroeg in de geschiedenis van het Joodse volk, bij een poging tot uitroeiing bij Farao, die aan de vroedvrouwen van de Hebreeuwse vrouwen, Sifra en Pua, opdroeg alle pasgeboren jongens te doden en alleen de meisjes in leven te laten (Exodus 1). Ook de Jodenhater Haman wilde alle Joden vernietigen: "En er werden door boden in alle provincies van het koninkrijk brieven verspreid waarin stond dat op één bepaalde dag, en wel op de dertiende dag van de twaalfde maand, de maand adar, alle Joden moesten worden gedood en volledig uitgeroeid, jong en oud, vrouwen en kinderen inbegrepen, en dat hun bezittingen mochten worden buitgemaakt" (Esther 3:13). En de kindermoord in Bethlehem op last van Herodus, was een poging om de Verlosser te vermoorden (Matteüs 2).

Maar ook nu wordt Israel van alle kanten bedreigd door onder meer Iran, Hamas, Hezbollah en Syrië. Er is een voortdurende strijd met Palestijnen en andere Arabieren in de regio. Zelfs tegen de wereldopinie moet het kleine landje, dat vaak in het beklaagdenbankje moet plaatsnemen, opboksen. Minister Maxime Verhagen van Buitenlandse Zaken zegt daarover: "Dat zie je in de Verenigde Naties gebeuren, waar Israël bashing zo ongeveer gemeengoed is geworden."(9)

De kernbetekenis van het woord 'antisemitisme' ligt in feite opgesloten in de benaming zelf. Er staat 'anti-SJEM-itisme', oftewel anti-naam. Niet zomaar een naam, maar tegen de Naam van God. Uit ontzag en eerbied voor de Godsnaam spreken Joden over 'Ha Sjem'; een vervangend woord voor de naam van God, omdat de naam van God niet uitgesproken mag worden. Antisemitisme betekent dus letterlijk tegen Gods Naam, ergo tegen Gods Plan.

(*) Wellicht ten overvloede benadruk ik dat een mens géén willoos instrument is in de handen van deze vijand der mensheid. Mensen zijn volledig verantwoordelijk voor de keuzes die zij maken en voor (de gevolgen van hun) gedrag. Geen enkele misdadiger kan zijn verantwoordelijkheid externaliseren door met zijn vinger te wijzen naar Satan om daarmee zichzelf als slachtoffer neer te zetten. De mens is geen marionet die bespeeld wordt door duistere krachten en machten. Ze geven zich er vrijwilliger aan over en ze maken vanuit hun vrije wil gedragskeuzes. Ze kunnen ook andere keuzes maken. Ik probeer het antisemitisme - een haat die zijn weerga niet kent in de geschiedenis der mensheid - geestelijk te duiden. Deze 'metahistorische' verklaring verontschuldigd de daders die zich schuldig hebben gemaakt aan de massamoord op de Joden t.t.v. de Tweede Wereldoorlog, ook wel de Sjoa of de Holocaust genoemd, en andere misdaden gericht tegen Joden in andere tijden, op geen enkele manier.

'Het verhaal van de joodse cultuur en de joodse bijdrage is indrukwekkend'
Het een algemeen bekend gegeven dat Joden op alle terreinen van wetenschap, literatuur, kunst en muziek, verhoudingsgewijs enorm veel hebben bereikt. De Joodse bijdrage aan de wereldcultuur is enorm groot. Geoffrey Wigoder schrijf in het boek 'Joodse cultuur - Oorsprong en bloei':

"Het verhaal van de joodse cultuur en de joodse bijdrage is indrukwekkend, vooral als men bedenkt dat dit alles is voortgekomen uit een heel klein volk, dat regelmatig vervolging en discriminatie heeft moeten ondergaan."(14)

Jezus heeft zijn volk lief

Rabbijn Raphaël Evers gaat niet zover om het Nieuwe Testament antisemitisch te noemen: "Ik ken het Nieuwe Testament niet goed genoeg. Ik heb het nooit zo gelezen. Heel veel in het christendom is uit het Jodendom afkomstig; het christendom is op Joodse bodem ontstaan. En Jezus was zelf ook Joods - dus je komt dan in een heel tegenstrijdige brij van gevoelens terecht."(10)

Afbeelding van Jezus

Deze ambivalente gevoelens zijn zeer wel invoelbaar. Het is cynisch te moeten constateren dat het Nieuwe Testament wordt aangewezen als één van de bronnen van waaruit het gif van het antisemitisme steeds weer opborrelt, waardoor de oorzaak voor het onheil dat over Joden door de eeuwen heen is uitgestort mede bij Joden gelegd wordt.

Het Nieuwe Testament is niet antisemitisch; theologische denkbeelden van mensen kunnen dat wel zijn. De eerder genoemde Eckardt corrigerend, stel ik op grond van bovenstaande dat christelijke bekering gepaard moet gaan met een herziening van Nieuwtestamentische theologie door deze te ontdoen van (sluimerende) antisemitische invloeden en een fundamentele herbezinning van de wijze waarop gelovigen en vertalers het Nieuwe Testament lezen, om daarmee op het christelijk erf af te kunnen rekenen met antisemitisme.(11) De vraag is dan ook: hoe antisemitisch zijn de (theologische) denkbeelden die men aanhangt? Laten gelovigen zich leiden door latente antisemitische vooringenomenheid van diabolische oorsprong of laten zij zich leiden in waarheid door de Heilige Geest?

Gelovigen dienen hun gezindheid te vernieuwen (Romeinen 12:2) door te worden als Jezus, die Zijn volk onmetelijk lief heeft. Gelovigen dienen het Joodse volk lief te hebben, zoals Jezus hen lief heeft.

In een notendop...
De nieuwtestamentische geschriften zijn niet antisemitisch, maar het theologische raamwerk van waaruit iemand de Bijbel leest of vertaalt kan dat wel zijn.

Noten
[OLIST]Christelijke afkeer van de tora, joodse wet; http://mijn-kijk-op.infonu.nl/mens-en-samenleving/37786-christelijke-afkeer-van-de-tora-joodse-wet.html
Eckhardt, A. Roy: Elder and Younger Brothers - The Encounter of Jews and Christians; Schocken Books, 1973.
Aangehaald in: Clifford Goldstein: Is the New Testament Anti-Semitic?; http://christianactionforisrael.org/antiholo/newtest.html
David H. Stern: Jewish New Testament Commentary; Jewish New Testament Publications, Clarksville, Maryland, USA, 1992.
B.J.E. van Noort: De vastheid van het gesproken Woord; Teologia, Dordrecht 2004.
Malcolm F. Low: Who Were the Ioudaioi? NovT 18 (1976) 101-30.
K.A.D. Smelik: Anti-judaïsme en de kerk: Een verkenning, Baarn, Ten Have, 1993, p. 32.
Uri Yosef: The Anti-Jewish New Testament; http://www.messiahtruth.com/anti.html
Minister Maxime Verhagen van Buitenlandse Zaken in een intervieuw van het maandblad Christenen voor Israel op Christenen voor Israel (CVI): http://christenenvoorisrael.nl/actueel/artikelen/27-artikelen/2182-israelbashing-zo-ongeveer-gemeengoed-geworden / Degenen die denken dat de minister schromelijk overdrijft, leze het boekje 'Israël verenigt de naties' van Alfred Muller (2003).
'Rabbijn: Matteüs anti-Joods'; Nederlands Dagblad, 13 juni 2006.
B.J.E. van Noort stelt onomwonden: "De Nieuwtestamentische Wetenschap heeft het Johannesevangelie tot een antisemitisch boek gemaakt. Het heeft al vele eeuwen bepaald dat dit evangelie geschreven zou zijn in ca. 95 n.Chr. Wat betekent dat? Wel in die tijd, lang na de verwoesting van de tempel, was de smalle betekenis (Judeeër) verdwenen; de tegenstelling tussen Judeeërs en Galileeërs uit de tijd van de tweede tempel was weg. Alleen de brede betekenis existeerde nog: Jood was iemand van het volk van de Joden en behorend tot de Joodse religie. Zo hebben de kerkvaders het Johannesevangelie gelezen zonder zich te bekommeren om het antisemitisme dat zij daarmee verspreidden. Ja, zij hebben dat zelfs actief voedsel gegeven, wat grote verschrikkingen tot gevolg heeft gehad voor het Joodse volk in de Middeleeuwen." B.J.E. van Noort: Hoe antisemitisch is het Johannesevangelie? http://www.teologia.nl/artikelen/johannes_antisemitisch.html
Joodse visie: anti-Joodse teksten in Evangelie naar Johannes; http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28935-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-johannes.html
"Alle experts op het gebied van antisemitisme zijn het er over eens dat het Nieuwe Testament de basis vormt voor christelijk antisemitisme." Joodse visie: Waarom Jezus de Joden niet kon/kan bevrijden; http://mijn-kijk-op.infonu.nl/mens-en-samenleving/58125-joodse-visie-waarom-jezus-de-joden-niet-konkan-bevrijden.html / Of: "Steeds meer christelijke geleerden komen tot de conclusie wat Joden allang weten, namelijk dat het antisemitisme haar oorsprong heeft in het Nieuwe Testament." http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28886-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-marcus.html
Geoffrey Wigoder: Joodse cultuur - Oorsprong en bloei; Ambo, Baarn, 1994, p.412.
Ton Stier: De giftige wortels van het antisemitisme; http://www.ibmagazine.nl/giftige-wortels-antisemitisme
De Messiaans-Joodse oudtestamenticus Michael. L. Brown geeft in het eerste deel van zijn drieluik Answering Jewish objections tot Jesus een overzicht van deze literatuur. Michael L. Brown: Answering Jewish objections to Jesus - volume one - General and historical objections; Baker Books, 8e druk, september 2007, p.240-241. Hij gaat in zijn boek in op de belangrijkste beschuldigingen en in een helder en goed beargumenteerd betoog weerlegt hij ze één voor één.
Norman A. Beck: Removing Anti-Jewish Polemic from our Christian Lectionaries: A Proposal; http://www.jcrelations.net/en/?id=737 [/OLIST]

Lees verder

Antisemitisme Bijbel: Paulus in 1 Tessalonicenzen 2:14-15-16
Ds. W.J.J. Glashouwer: de wortel van het antisemitisme

Warning

/data/sites/web/interatenl/subsites/infonu.nl/include/article.php

202

Maarten Luther en de Joden en zijn 7 anti-Joodse maatregelen
Joods-christelijke traditie: betekenis en bestaat het wel?

© 2010 - 2025 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Vanaf 2021 is InfoNu gestopt met het publiceren van nieuwe artikelen. Het bestaande artikelbestand blijft beschikbaar, maar wordt niet meer geactualiseerd.

Bronnen en referenties

Inleidingsfoto: Unsplash, Pixabay
Alfred Muller: Israël verenigt de naties - De houding van de VN tegenover de joodse natie; Medema, Vaassen, 2003.
B.J.E. van Noort: De vastheid van het gesproken Woord; Teologia, Dordrecht 2004.
B.J.E. van Noort: Hoe antisemitisch is het Johannesevangelie? http://www.teologia.nl/artikelen/johannes_antisemitisch.html
Christenen voor Israel (CVI): 'Israëlbashing zo ongeveer gemeengoed geworden': http://christenenvoorisrael.nl/actueel/artikelen/27-artikelen/2182-israelbashing-zo-ongeveer-gemeengoed-geworden
Clifford Goldstein: Is the New Testament Anti-Semitic?; http://christianactionforisrael.org/antiholo/newtest.html
David H. Stern: Complete Jewish Bible : An English Version of the Tanakh (Old Testament) and B'rit Hadashah (New Testament); Jewish New Testament Publications, INC., 1998.
David H. Stern: Jewish New Testament Commentary; Jewish New Testament Publications, Clarksville, Maryland, USA, 1992.
Eckhardt, A. Roy: Elder and Younger Brothers - The Encounter of Jews and Christians; Schocken Books, 1973.
http://mijn-kijk-op.infonu.nl/mens-en-samenleving/37786-christelijke-afkeer-van-de-tora-joodse-wet.html
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28935-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-johannes.html
http://mijn-kijk-op.infonu.nl/mens-en-samenleving/58125-joodse-visie-waarom-jezus-de-joden-niet-konkan-bevrijden.html
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28886-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-marcus.html
Geoffrey Wigoder: Joodse cultuur - Oorsprong en bloei; Ambo, Baarn, 1994.
K.A.D. Smelik: Anti-judaïsme en de kerk: Een verkenning, Baarn, Ten Have, 1993.
Malcolm F. Low: Who Were the Ioudaioi? NovT 18 (1976) 101-30.
Michael Green: Reality ~ Het begin van een antwoord, Evangelische Omroep, zj.
Michael L. Brown: Answering Jewish objections to Jesus - volume one - General and historical objections; Baker Books, 8e druk, september 2007
Nederlands Dagblad, 13 juni 2006.
Norman A. Beck: Removing Anti-Jewish Polemic from our Christian Lectionaries: A Proposal; http://www.jcrelations.net/en/?id=737
Shira Sorko-Ram: Why is the New Testament Considered Anti-Semitic? http://www.baruchhashem.com/resources/ibjsem.html
Ton Stier: De giftige wortels van het antisemitisme; http://www.ibmagazine.nl/giftige-wortels-antisemitisme
Uri Yosef: The Anti-Jewish New Testament; http://www.messiahtruth.com/anti.html
Wikimedia. Jezus (historisch). https://nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_(historisch) (ingezien op 9-6-2023)
Afbeelding bron 1: Unsplash, Pixabay
Afbeelding bron 1: Raphael, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Afbeelding bron 1: Boekomslag Complete Jewish Bible
Afbeelding bron 1: Michelangelo, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Afbeelding bron 1: Pieter Brueghel the Younger, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Reacties

Mm, 07-09-2010
Geen enkele erkenning voor dat De Jodenvervolging de culminatie is van tweeduizend jaar christelijke Jodenvervolging. Terwijl de RoomsKatholieke Kerk en de Fundamentalistische Christenen schuld hebben erkend, spijt hebben betuigd en hun relatie met het Joodse Volk fundamenteel veranderd hebben, stapt de christelijke auteur van dit artikel daar over heen en gaat hij doodleuk de christelijke bijbel witwassen. De Holocaust is door de Satan bedreven, niet door christelijke Nazi\'s? Schande!Reactie infoteur, 07-09-2010
Hallo,

In het onderhavige artikel ga ik nader in op de vraag of het Nieuwe Testament aangewezen kan worden als bron van christelijk antisemitisme. Ik kom tot de conclusie dat dit niet zo is. Integendeel, het NT biedt geen enkele ruimte voor jodenhaat of haat tegen wie dan ook. En vervolgens kom ik uit bij de valse kerkelijk leringen en dito theologie. Ik noem daarbij Origenes en Luther. Verder heb ik geprobeerd het fenomeen antisemitisme - een haat dat zijn weerga niet kent in de geschiedenis - \'geestelijk\' te duiden.

Ik schrijf nergens in het artikel dat \'de Holocaust door Satan is bedreven, maar niet door mensen van vlees en bloed\' of iets dergelijks. Nergens, maar dan ook helemaal nergens, niet in dit stuk of enig ander stuk van mijn hand, externaliseer ik de verantwoordelijkheid van mensen (die zich schuldig hebben gemaakt aan jodenvervolging of genocide of wat voor gruweldaden dan ook) op enigerlei wijze. Zo van: \'De Duivel heeft het gedaan.\' Dat is onzin. Mensen hebben een vrije wil en zijn verantwoordelijk voor hun gedrag - ze zijn geen marionetten van welke geestelijke krachten of machten dan ook. Een geestelijke duiding is geen legitimatie of verontschuldiging. Ik dacht dat ik dit zeer duidelijk had gemaakt met een zinsnede als: \"Mensen die zich laten leiden door antisemitische sentimenten, kunnen, zonder dat ze het weten maar daarmee niet minder verantwoordelijk voor (de consequenties van) hun daden …\".

Hiermee geef ik (al direct bovenaan de betreffende alinea) expliciet te kennen dat welke geestelijke krachten en machten ook werkzaam mogen zijn op dat gebied, dit niet betekent dat mensen die zich schuldig maken aan jodenvervolging niet (of in mindere mate) verantwoordelijk zouden zijn voor (de consequenties van) hun daden. Ze zijn voluit verantwoordelijk. Punt uit.

Nogmaals, dat achter het wereldgebeuren geestelijke krachten schuilgaan, ontneemt niemand zijn verantwoordelijkheid - het is geen \'schulduitsluitingsgrond\'. Daar is de Bijbel zeer duidelijk over: de mens heeft een vrije wil en daardoor bestaat er \'individuele verantwoordelijkheid\'; de mens wordt verantwoordelijk gesteld voor zijn daden.

Zo ben ik ook van mening dat het Midden-Oosten conflict ten diepste een geestelijk conflict is en niet slechts een territoriaal of, nog een stapje verder, een ideologisch conflict. Dit neemt echter niet weg dat alle actoren volledig verantwoordelijk zijn voor hun eigen rol in dit proces.

Over het feit dat de Jodenvervolging de culminatie is van eeuwenlang christelijk antisemitisme, ben ik in diverse artikelen zeer duidelijk over geweest. Zo schrijf ik in een artikel dat deel uitmaakt van de artikelenreeks waar dit artikel aanhangt:

\"De kerk heeft door de eeuwen heen onloochenbaar bloed aan haar handen: dat is iets waar we niet omheen kunnen en niet omheen mogen gaan, willen we recht doen aan de tragische en pijnlijke geschiedenis van de kerk en het Joodse volk. Zo heeft Auschwitz en de endlösung der Judenfrage (eindoplossing van het Jodenprobleem) christelijke wortels. Auswitz kan niet begrepen worden zonder het theologisch en kerkelijk anti-judaisme (anti-joodse gevoelens op religieuze grondslag) dat eeuwenlang welig tierde in het westeuropese christendom. De theoloog dr. Hans Jansen - niet te verwarren met de gelijknamige arabist - schrijft in zijn doorwrochte studie \'christelijke theologie na Auschwitz\':

• \"Zesennegentig concilies en honderdveertien pausen hebben in de loop der eeuwen wetten geformuleerd om het joodse volk bespottelijk en belachelijk te maken, om hen te laten martelen en te verbannen, om hun goederen te onteigenen en hen als paria\'s van de samenleving te beschouwen. In deze traditie stond Hitler, toen hij eens zei: \'Die Juden haben Jesus gekreuzigt, darum sind sie nicht wert zu leben\'.\"( Hans Jansen: Christelijke theologie na Auschwitz. Deel I Theologische en kerkelijke wortels van het antisemitisme; Uitgeverij Boekencentrum, \'s-Gravenhage, 1981, op de zijflap)

(Bron: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/55052-vervolging-van-joden-is-bewijs-dat-jezus-niet-de-messias-is.html)

Uit een ander artikel van mijn hand:

\"Er kleeft bloed aan de handen van de kerk, zoals te lezen is in de doorwrochte studie \'christelijke theologie na Auschwitz: theologische en kerkelijke wortels van het antisemitisme\' van Hans Jansen (niet te verwarren met de gelijknamige arabist): \"Zesennegentig concilies en honderdveertien pausen hebben in de loop der eeuwen wetten geformuleerd om het joodse volk bespottelijk en belachelijk te maken, om hen te laten martelen en te verbannen, om hun goederen te onteigenen en hen als paria\'s van de samenleving te beschouwen.\"

Deze verschrikkelijke wetten van de kerk en de daaruit voortvloeiende euveldaden komen voort uit een volledig verkeerd verstaan van de Schrift en hebben de weg bereid naar Auschwitz. De blijde boodschap die de gelovigen uit de heidenen hebben ontvangen uit handen van de Messiasbelijdende Joden, is door de kerk - die vooral vanaf de vierde eeuw steeds meer los kwam te staan van zijn Joodse wortels en allerlei heidense elementen introduceerde - getransformeerd in een bittere boodschap van onverdraagzaamheid en rancune jegens het Joodse volk en de Joodse identiteit: het was slikken of stikken voor de Joden. Joden moesten zich \'bekeren\' tot het christendom en alles wat Joods was verwerpen. Christen worden betekende het afzweren van de Joods identiteit; en afwijzing van Jezus als Messias - wat veel Joden deden - maakte hen tot verschoppelingen en het mikpunt van spot en razernij. Joden werden in de Middeleeuwen opgesloten in getto’s teneinde ze te vernederen en de druk op te voeren zich te bekeren tot het christendom. Grootschalige moordpartijen en de verdrijving van Joden uit steden en landen was ook geen uitzondering.

In feite heeft de kerk op dat gebied eeuwenlang een anti-christelijke en daarmee perverse leer aangehangen. De kerk zou het Joods-zijn van het Evangelie radicaal moeten herstellen wil het geen gemankeerd Evangelie aanhangen.(…)\" (Bron: http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/recensies/32288-het-evangelie-is-joods-een-eerherstel-david-h-stern.html).

Deze citaten laten mijns inziens niets aan duidelijkheid te wensen over.