De gelijkenis van de Verloren zoon: Lucas 15 vers 30

De reactie van de oudste zoon is vernederend voor zijn vader. Hij beseft nog niet dat hij zichzelf ook moet vernederen: "Maar als deze uw zoon gekomen is, die uw goed met hoeren doorgebracht heeft, zo hebt gij hem het gemeste kalf geslacht". Vernederen klinkt negatief. Iets wat we niet graag doen. Maar toch moeten we het zien als een heilzame deugd. Vooral bij de zoon uit de gelijkenis. Hij was trots en koppig, iets waar relaties aan kapot gaan en oorlogen door ontstaan. Door de omgang met zondaars word het alleen maar erger. Totdat de zoon tot inkeer komt en zichzelf in de 'spiegel' kijkt. Hij was hoogmoedig maar de heimwee naar de liefde van zijn vader breekt hem. Hij kan niet anders dan te knielen. Nederigheid word dan zijn nieuwe levenskracht.

Trots en koppig door geld

In het boekje van prof. dr. R. Schippers, over de gelijkenissen van Jezus, belicht Schippers enkel invalshoeken waar je eigenlijk normaal gesproken niet aan zou denken. Hij geeft bijvoorbeeld aan dat Jezus het gedeelte van de oudste zoon wel eens het belangrijkste zou kunnen vinden. Hij wijst erop dat als de gelijkenis goed lijkt af te lopen, de oudste zoon er nog is. We hebben gezien dat de jongste zoon trots en koppig was maar de oudste zoon kan er ook wat van. Hij verwijt zijn jongere broer dat hij het geld verkwanseld heeft met hoeren en feesten. Geld is bedoeld als betaalmiddel maar wanneer mensen hun hart erop zetten kan het tot koppigheid en trots leiden. Ten diepste hadden beide zoons geen waarde op geld maar als het erop aan komt is dat misschien wel het heikele punt waar ruzie door ontstaat.

Omgang met zondaars

Jezus vertelt de gelijkenis van de Verloren zoon met het oog op de kritiek van de Farizeeën en schriftgeleerden die vonden dat Jezus als Rabbi niet met zondaars om moest gaan. Hij maakt ook niemand een verwijt. Hij verteld de gelijkenis op zo’n manier dat iedereen zich erin kan herkennen. Het onderwijs van Jezus is op die manier zo heilzaam dat we ons als mensen er in kennen spiegelen en van daaruit veranderen. De gelijkenis van de Verloren zoon laat zien dat niemand een haar beter is dan de ander.

Zelfherkenning

Jezus vertelt over de oudste zoon met het doel dat trotse en hoogmoedige mensen zich in hem kunnen herkennen. De trotse houding van de oudste zoon is van het gezicht op het schilderij van Rembrandt af te lezen. Hij houdt afstand en vindt dat zijn vader er niet goed aan doet om die geldverkwister weer binnen te halen. Net als bij de jongste zoon zien we hier een ‘pantser’ van hoogmoed. Hij is dus net zo en kan niet vrolijk zijn dat zijn broer zichzelf heeft leren kennen. Voor de oudste zoon ligt deze ‘levenstaak’ trouwens vlak voor de voeten.

Knielen en opzij zetten van trots

Als de oudste zoon zichzelf gaat kennen dan moet hij nog verder dan de jongste zoon ‘afdalen’. Tenminste zo zal hij het zelf zien. Hij zal niet alleen aan zijn vader vergeving moeten vragen maar ook aan zijn jongste broer. Dit zijn zaken die ons mensen in de praktijk zo dwars kunnen zitten dat ons binnenste ervan lijkt te rillen. Het is een verkeerde gedachte als we op die manier tegenover onze naaste staan. De samenleving wordt steeds 'harder' en individualistischer. We knielen niet zo snel meer voor anderen. Met knielen wordt hier niet de letterlijke betekensis bedoeld alsof we iemand zouden aanbidden. Het knielen staat hier symbool voor het opzij zetten van onze trots. Rembrandt heeft het prachtig uitgebeeld: de oudste zoon staart, bijna apatisch lijkt het wel, naar het tafereel van zijn vader en jongste broer. Hij ziet dat er voor zijn voeten een 'genezing' plaats vindt waarvan hij beseft dat hij die ook nodig heeft.

Geld verkwist

De jongste zoon heeft wel zijn geld verkwist, het trouwens zijn eigen geld, maar de oudste zoon is bezig om de relatie met zijn vader en jongste broer te verkwisten. Enerzijds is de reactie van de oudste zoon te begrijpen maar het wijst ook op het feit dar er heel wat mankeert aan de relatie tussen de vader en de oudste zoon. Jezus wijst erop dat geld en goed geen ingrediënten zijn voor een goede relatie. De jongste zoon laat dat duidelijk zien. Hij heeft geen behoefte aan nog weer eens een zak met geld maar hij hunkert naar liefde. De oudste zoon laat dat ook zien. Hij laat duidelijk aan zijn vader merken dat hij nooit met zijn vrienden feest mocht vieren. Hij is jaloers dat zijn vader zijn jongste broer in de armen sluit. De vader laat bijvoorbeeld zien dat hij de tijd neemt om naar de oudste zoon te luisteren.