De gelijkenis van de verloren zoon: Lucas 15

Wanneer Jezus de gelijkenis van de Verloren zoon in Lucas 15 vertelt moeten we letten op context waarin de gelijkenis vertelt wordt. We letten op drie dingen. Eerst richt Jezus zich tot de mensenmenigte die hem volgen. Ten tweede spreekt hij tot de Farizeeën en schriftgeleerden en tenslotte heeft Jezus nog een ‘woordje’ voor Zijn leerlingen. Het volgen van Jezus staat in het perspectief van het lijden en sterven van Jezus, de zoon van God. De bijbeltekst kan op veel manieren worden uitgelegd maar het feit is wel dat het een radicale boodschap is. Mensen die Jezus volgen worden geconfronteerd met het moeten breken met hun oude leven. Het is hierin interessant om te beseffen dat het de 'bereidheid' gaat en waarschijnlijk niet zozeer of het ook daadwerkelijk lukt. Het thema 'bereidheid' wil Jezus in het bijzonder doorgeven aan de mensen in het algemeen, de Farizeeën en Schriftgeleerden en, de discipelen.

Mensenmenigte

In Lucas 14 vanaf vers 25 gaat het om het volgen van Jezus. Jezus is op weg naar Jeruzalem en heeft daarbij Zijn lijdensweg in het oog. Hij richt zich tot alle mensen die Hem achterna gaan en heeft een radicale boodschap; ‘al wie mij wil volgen moet breken met zijn vader, moeder, en zelfs zijn gezin moet hij achterlaten’. Ja zelfs met zijn eigen leven moet hij breken. Vervolgens zegt Jezus dat mensen die hem willen volgen afstand moeten doen van hun bezittingen.

Beeldspraak

In Lucas 14: 25-35 gebruikt Jezus drie verschillende beeldspraken om Zijn boodschap over het volgen van Hem over te brengen. Allereerst de beeldspraak over de bouw van een toren, ten tweede over een koning die optrekt tegen een andere koning en ten derde over zout wat zijn smaak verliest. Hier bedoelt Jezus te zeggen dat het grote bereidheid vraagt om Hem te volgen.

Farizeeën en schriftgeleerden

In de tweede plaats zijn het de tollenaars en de zondaars die Jezus opzoeken om naar Hem te luisteren. In Lucas 15: 2 blijkt ook dat er Farizeeën en schriftgeleerden aanwezig zijn. Zij lasteren op dat moment over Jezus omdat Hij met zondaars een maaltijd heeft gehouden. Jezus hoort dit en vertelt de gelijkenis over het Verloren schaap. Vervolgens noemt Hij nog een voorbeeld over een vrouw die een muntstuk kwijt is. Jezus legt uit dat de engelen in de hemel meer vreugde zullen hebben over een zondaar die tot inkeer komt, dan over 99 rechtvaardigen die geen inkeer nodig hebben. Jezus maakt hier duidelijk dat niet ieder mens het zelfde is. Er zijn nu eenmaal mensen die inkeer nodig hebben.

Gelijkenis Verloren zoon

Jezus spreekt nog steeds tot de Farizeeën en schriftgeleerden. Na de gelijkenissen van het verloren schaap en het verloren muntstuk vertelt hij hun nog een gelijkenis. Hier kunnen twee verklaringen voor zijn. Jezus wil hiermee aangeven dat de Farizeeën en schriftgeleerden het nog niet helemaal begrijpen of Jezus wil de nadruk leggen op wat verloren is gevonden moet worden. De gelijkenis van de Verloren zoon moet voor Jezus uiteindelijk afdoende zijn want vrijwel direct daarna richt Jezus zich tot Zijn leerlingen.

Leerlingen

In Lucas 16 spreekt Jezus tot Zijn leerlingen. Ook hier ‘verpakt’ Hij de boodschap in de vorm van een gelijkenis. De gelijkenis van de onrechtvaardige rentmeester wijst op het feit dat men in die tijd tegen het gebruik in hoge rente vroeg over schulden. Hierbij is het opmerkelijk dat men onderwezen wordt in het maken van vrienden doormiddel van rechtmatig handelen met geld en goederen.

Conclusie

In en rond de gelijkenis van de Verloren zoon wordt het duidelijk dat Jezus het gebruik van geld en goederen kritisch onder de aandacht wil brengen. Hij gebruikt hiervoor maar liefst zeven beeldspraken en gelijkenissen. Dit was waarschijnlijk een kwestie die Jezus eens goed onder de aandacht wilde brengen.

Breken met oude levensstijl

In aanloop op de gelijkenis van de Verloren zoon spreekt Jezus in Lucas 14:25 allereerst over het breken met bloedverwanten en vrienden. Dit moet voor onze tijd echter niet letterlijk worden opgevat maar in de context worden geplaatst van de Joodse, Romeinse en Griekse culturele achtergrond. Vooral de laatste twee genoemde culturen brachten in die tijd enorme vernieuwing van denken met zich mee. De Grieken ontkenden het bestaan van God en stelden de menselijke rede centraal. De Romeinen zagen de keizer als god. De gelijkenis van de Verloren zoon laat zien dat de mens terug geworpen wordt op zijn fundamentele afhankelijkheid van zijn Schepper. Alleen op die manier kan gebroken worden met een zondige levensstijl.

Onvoorwaardelijke vergeving door Jezus Christus

De Griekse en Romeinse cultuur geloofde vooral niet in het bestaan van de God van Israel. De Farizeeën en de schriftgeleerden wezen daar juist wel op maar met nadruk op het naleven van de Thora. We zien dus het Romeinse en Griekse Atheïstische denken enerzijds tegenover het Wettische Joodse geloof anderzijds. De gelijkenis van de Verloren zoon is in eerste instantie gericht tot de tollenaars en de zondaars. De groep mensen die door de Farizeeën en de schriftgeleerden verstoten werden. In tweede instantie is de gelijkenis gericht tot de Farizeeën en schriftgeleerden, en pas in de derde instantie tot de overige mensen. Zelfs tot de leerlingen is deze gelijkenis niet gericht, die komen later aan bod.

Climax

Lucas 15 voert tot de climax van lofprijzing. Het verloren zijn of gebrek leiden leidt tot inkeer komen. Vervolgens is er blijdschap. Deze vreugde is de climax tot het vervult worden met de Heilige Geest en het eren en prijzen van God.