Bijbelstudie met jongeren: eerst leescompetenties aanleren

De Bijbel heeft ten onrechte de reputatie een saai en moeilijk leesbaar boek te zijn. Er zijn twee algemene cultuurhistorische eigenschappen die verantwoordelijk kunnen zijn voor de moeilijkheidsgraad van een Bijbeltekst. Het is echter een boeiend 'avontuur' om deze moeilijkheidsgraad te overwinnen. Vervolgens kom je erachter dat die oude teksten juist bijzonder actueel kunnen zijn.

Doelgroep

Ten eerste is dat het feit dat een tekst soms tweeduizend jaar of ouder is. Ten tweede dat de Bijbeltekst stamt uit een voor ons vreemde wereld. Specifieker is het nog dat de moeilijke omstandigheid dat wij in eerste instantie niet de bedoelde lezers zijn geweest. Dat maakt het lezen van de Bijbeltekst nog meer tot een avontuur. En dat is niet vanzelfsprekend een inzicht of voldoening gevend avontuur. Als we dat avontuur toch gaan ondernemen, hoe moet dat lezen dan worden georganiseerd; hoe moet je lezen, waar moet je op letten, welke voorkennis moet ik hebben, hoe ontdek je belangrijke informatie en dat het je niet ontgaat, wat is het boeiende van de tekst?

Vreemde cultuur

Allemaal bekende leesproblemen die je als lezer tegenkomt. En dat geldt nog meer voor teksten die uit een vreemde cultuur komen en dan ook nog heel erg oud zijn. Er is daarom extra veel inspanning voor westerlingen nodig om zo’n tekst te kunnen begrijpen. In de christelijke cultuur geldt het kennen en het begrijpen van de bijbel van wezenlijk belang. Het is dus belangrijk dat de lezer terug gaat naar de cultuur waarin de tekst is ontstaan. De boeiende vraag blijft altijd of dat de oude en antieke tekst nog wel relevant is voor onze moderne cultuur.

Empathie met de oude wereld

Als een lezer zich bewust wordt van de specifieke inspanning die hij moet doen om de tekst te lezen heeft hij al een hele winst geboekt. Het vraagt van de lezer een flinke dosis empathie met de oude wereld. Een handig hulpmiddel is daarbij een begeleide lectuur waarin de lezer bekend wordt gemaakt met de oude cultuur, religie leef en denkwereld. Op die manier kan hij leescompetentie verwerven om de tekst eigen te maken.

Literaire competentie

Naast een leescompetentie is er ook nog de literaire competentie. Een belangrijke voorwaarde is dat de lezer zich voorziet van het instrumentarium aan theorieën en methoden die in de literatuurwetenschap zijn ontwikkeld om het lezen te onderzoeken en tevens te optimaliseren. In het onderzoek van de leesactiviteit wordt een zekere beregeling aangenomen over de structuur van het verschijnsel van de geschreven bijbeltekst. De visie van de auteur gaat uit van de hypothese dat in de moderne literatuurwetenschappen ontwikkelde analysemethoden en de daarbij gehanteerde begrippen helpen om een tekst met verhoogd rendement te benaderen in een bewuste en systematische cultuur.

Elke tekst is geschikt

Het betekent niet dat een tekst literair moet worden geacht om dan pas met behulp van deze literatuurwetenschappelijke methoden te worden beschreven en geanalyseerd. Het vaststellen van de specificiteit van het literaire werk is nog altijd een groot probleem. Op dat gebied bestaat er geen afspraken en definities.

Voorbeeld

Het wordt wel aangenomen dat de methoden voor beschrijving analyse en interpretatie die in de literatuurwetenschappen zijn ontwikkeld, met aanzienlijk rendement kunnen worden ingezet voor elke tekstsoort, of die nu geldt als literair, documentair of journalistiek. Er bestaat dus geen enkele noodzaak om bijvoorbeeld het Johannes evangelie eerst te rubriceren als literatuur of als religieus geïnspireerde tekst, of als biografische informatie, om daarna pas te besluiten of een literaire tekst nuttig, wettig of rendabel is. Een literaire lectuur toegepast op een tekst veronderstelt geen uitspraak over de historiciteit of de objectiviteit of de religiositeit, of de literaliteit of de fictionaliteit ervan. Over waar gebeurd of fictief doet de literatuurwetenschap geen uitspraak want daar heeft zij geen instrumentarium voor.

Referentiekader van de auteur

Op grond van die wetenschap is het doel van de auteur een bijdrage te leveren aan een onderzoek naar het rendement van zo’n literaire lectuur, toegepast op een bijbelverhaal. Bij een oude tekst komt daar nog een specifieke competentie bij namelijk de kennis van de context waarin de tekst is geschreven. Het is belangrijk om te weten welk referentiekader de schrijver van de tekst heeft gehad met betrekking tot beelden, figuren, metaforen, culturele kennis etc. De algemene en literaire leescompetenties zijn dus van grote betekenis.

Bijbelstudie moet boeiend zijn

Voor jongeren is het belangrijk dat er mensen in het jongerenwerk betrokken zijn die een goede bijbelkennis hebben. Mensen moeten studie maken van wat zij aan de jongeren overbrengen. Echter alleen met veel bijbelkennis zijn we er nog niet. Het gaat er ook om hoe de boodschap, de informatie uit de oude wereld, naar de jonge doelgroep vertaald wordt. De wetenschap heeft daar vaak moeite mee. Het is echter wel een mooie uitdaging om vanuit wetenschappelijk perspectief een brug te slaan naar de jongere doelgroep. Het is te begrijpen dat jongeren teksten uit bijvoorbeeld de Statenvertaling niet begrijpen.

Geen saaie tekst

Het betekent niet dat de Statenvertaling oubollig is. Integendeel, met goede begeleiding kan de tekst van deze vertaling boeiend en inspirerend gemaakt worden. Het is ook aan te raden om verschillende vertalingen te gebruiken. Bijbelstudie heeft vaak ten onrechte een negatieve lading bij jongeren gekregen. Bijbelstudie moet boeiend en praktisch zijn. Jongeren hebben daar behoefte aan.

Jezus

Jezus legde de bijbelteksten op zo'n manier uit dat er compleet nieuwe dingen aan de mensen werden geopenbaard. Jezus vertelde zijn gelijkenissen zo boeiend dat er honderden mensen naar Hem kwamen luisteren omdat ze nog nooit op die manier iemand hadden horen spreken. God en Zijn Woord blijven in eeuwigheid hetzelfde maar de kerk moet vernieuwend zijn met de methoden en middelen die in de 21e eeuw ter beschikking staan. Wanneer de kerk niet vernieuwend is zal het niet bestand zijn tegen de moderne maatschappij.