Quakers, het leven is een sacrament

Het ‘Genootschap der Vrienden’, zoals de Quakers ook wel worden genoemd, ontstaat in 1649 in Engeland. De Quakers vormden een ondogmatische, non-conformistische en vrijdenkende kerk in de 17e eeuw. George Fox was hun charismatische en vooruitstrevende oprichter.

Inhoud

• George Fox, het begin van de Quakers
• Wat geloofde George Fox
• Margaret Fell, William Penn en James Naylor
• Quakers en Vrienden
• Vervolging van de Quakers
• Diensten en geloof van de Quakers
• Nobelprijs

George Fox, het begin van de Quakers

Fox groeide op in het 17e eeuwse Engeland. Een verwarrende tijd voor het land. Economische en sociale onrust plus een kerk die zijn weg nog moest vinden. Het was het Engeland van Cromwell en de ‘nieuwe’ anglicaanse kerk. George Fox was diepgelovig maar kon zijn draai in de kerk niet vinden. Fox kwam tot de conclusie dat het echte geloof alleen door een rechtstreekse communicatie met Christus mogelijk was. Dit was behoorlijk revolutionair. Wanneer de nadruk ligt op een persoonlijke communicatie tussen de mens en Christus, zijn kerkgebouwen en priesters niet meer nodig. Precies de conclusie trok Fox ook.

Fox gaat als prediker rondtrekken en krijgt al snel een groep medestanders. Deze noemen zich ‘Society of Friends’, het Genootschap der Vrienden. De naam Quakers werd pas later min of meer officieus aangenomen.

Wat geloofde George Fox

In ieder mens zit een element van het goddelijke, hij noemde dit ‘the seed of Christ’. Hierdoor heeft iedereen het in zich om contact te maken met Christus. Ook geloofde hij dat mensen in staat waren de boodschappen van Christus op de juiste manier te interpreteren. Dit geloof van Fox had grote gevolgen. Priesters en kerkgebouwen waren onnodig. Rituelen, sacramenten en diensten hadden geen functie. Iedereen is gelijk. Mannen en vrouwen zijn gelijk maar Fox keerde zich ook tegen de slavernij. Het volgen en luisteren naar ‘the Inward Light’ zou mensen tenslotte brengen tot persoonlijke ontplooiing en perfectie.

De eerste Quakers kwamen in stilte bijeen. Pas wanneer iemand iets wilde verklaren werd de stilte verbroken. Er waren geen regels voor de bijeenkomst. De Quakers weigerden militaire dienstplicht, lichtten hun hoed niet als teken van respect. Muziek werd verafschuwd en men zette zich in voor betere levensomstandigheden in gevangenissen. Men leefde deugdzaam en eenvoudig.

Margaret Fell, William Penn en James Naylor

George Fox ontmoet Margaret Fell in 1652 op het landgoed Swarthmore Hall. Margaret is onder de indruk van Fox en weet haar echtgenoot over te halen Fox een ruimte te geven op het landgoed voor ‘meetings’. Bijna 11 jaar later trouwen George en Margaret, nadat Thomas Fell was overleden in 1658. Swartmore Hall werd het centrum van de eerste Quakers. Margaret wordt ook wel de ‘moeder’ van de Vrienden genoemd.

William Penn raakt in zijn studententijd betrokken bij de beweging van de ‘Vrienden’. Een deel van zijn leven heeft hij hierdoor in gevangenschap moeten doorbrengen. In 1681 kreeg Penn van koning Charles II een stuk land in de VS, hij gebruikte het om een Quakergemeenschap op te zetten. William Penn werd hiermee de stichter van de staat Pennsylvania.

Dan James Naylor, minstens zo bevlogen als George Fox maar kreeg een kleinere rol in de Quakergeschiedenis. James Naylor geloofde net als Fox in het concept van het 'Innerlijke Licht' en belandde net als Fox in de gevangenis voor deze overtuiging. Na zijn vrijlating uit de gevangenis liet hij zich op een ezel naar Bristol brengen. De link met Jezus in Nazareth was voor de kerkheren wel duidelijk en wederom werd hij hard aangepakt. Overigens was de Quakergemeenschap door deze actie ook in verlegenheid gebracht. Naylor kwam tot inkeer en leefde de rest van zijn leven als een brave 'Vriend'.

Quakers en Vrienden

Fox werd regelmatig opgepakt door de politie omdat hij ‘godslasterlijke’ taal had gebruikt. Hij verstoorde kerkdiensten om de kerkgangers te overtuigen van zijn geloof in het ‘Inward Light’. Net als veel andere Quakers stond Fox vaak voor de rechtbank. Tijdens een rechtszitting ontstond de naam Quaker. De naam is afgeleid van het Engelse werkwoord ‘to quake’, beven/sidderen. Fox vertelde de rechter dat hij zou moeten beven voor het oordeel van de Heer. Waarop de rechter vroeg, of hij (Fox) een ‘quaker’ was. Als snel werd de naam een soort geuzennaam.

Er wordt soms een tweede verklaring genoemd voor de naam. De vraag van de rechter zou niet gaan om he beven voor Christus. Tijdens meetings konden de Quakers zo in vervoering raken dat ze in een soort trance gingen sidderen.

De naam Society of Friends is door de Quakers zelf aangenomen. Deze naam werd afgeleid van Johannes 15: 12-16.
(Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden. Jullie zijn mijn vrienden wanneer je doet wat ik zeg. Ik noem jullie geen slaven meer, want een slaaf weet niet wat zijn meester doet; vrienden noem ik jullie, omdat ik alles wat ik van de Vader heb gehoord, aan jullie bekendgemaakt heb.) In de beginperiode werden ook wel de namen Children of the Light en Friends of the Truth gebruikt. In Nederland werd en wordt de naam ‘Genootschap der Vrienden’ gebruikt maar ook nog de naam Quakers ( zelfs even Kwakers). De leden noemen zich dan ook ‘Vrienden’ of Quakers.

Vervolging van de Quakers

Het leven van de eerste Quakers was niet eenvoudig. De leden van de gemeenschap werden zwaar gestraft en belandden regelmatig in de gevangenis. Men mocht niet in overheidsdienst werken en de universiteiten waren verboden terrein. Veel Quakers werden dan ook min of meer gedwongen een eigen zaak op te bouwen.

De Quakers hadden zeker in het begin een stevige zendingsdrang en diplomatiek waren ze niet altijd. Ze verstoorden diensten van de gevestigde kerk. Naast de kerk werden ook diverse politieke leiders aangesproken. Zelfs de Chinese keizer kreeg brieven toegestuurd.

Diensten en geloof van de Quakers

Het geloof dat in ieder mens een ‘innerlijk licht’ zit betekent dat God in ieder mens zit en daardoor ook voor iedereen bereikbaar is. De samenkomsten kennen geen regels en voorgangers. Er zijn veel stiltes, alleen wanneer iemand iets te vertellen heeft wordt de stilte onderbroken.

Uiterlijk vertoon zegt volgens de Quakers niets over de band tussen Christus en de mens. Sacramenten zijn er wel maar meer persoonlijk dan algemeen. Het hele leven is een sacrament. Quakers zijn oecumenisch, ieder heeft het recht om op zijn eigen manier godsdienst en Christus te ontdekken en ervaren.

Veel van wat George Fox voor ogen had bleef door de jaren heen bestaan. Eenvoud, deugdzaamheid, hulp voor diegenen die hulp kunnen gebruiken en pacifisme. Binnen de gemeenschap zijn verschillende richtingen te vinden, van strikt ascetisch tot vrijzinnig. Voor de 'Vrienden' is dat geen probleem. Ook de diensten die Fox voor ogen had bleven, in enkele landen zijn nu wel predikanten die diensten begeleiden.

Nobelprijs

In 1947 ontvangen de Quakers de Nobelprijs voor de Vrede. De prijs was bedoeld voor het werk dat de ‘Vrienden’ hadden verricht voor en tijdens WOII. Veel Quakers hadden tijdens de laatste oorlog van de Amerikaanse regering toestemming gekregen om de diensplicht op een andere manier in te vullen. Opvang van soldaten al dan niet gewond, het begeleiden van gevangenen en de opvang van wezen werd door de Quakers opgepakt. Maar de prijs was zeker ook een eerbetoon aan de vredesactiviteiten van de beweging.