Tehilliem: Psalm 15 - een Joodse uitleg

De Tora heeft 613 geboden. Zijn het niet deze geboden die toegang verschaffen tot de tent van HaShem? David beschrijft echter elf gedragspatronen die boven de roep van de Tora-plicht uitgaan. In werkelijkheid bevatten zij het geheim om ons verstand toe te staan te denken en te ontwikkelen zoals zij moeten. Als we in een veilige en warme Tora wereld willen leven, moeten deze elf facetten worden opgepoetst en verfijnd. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst van Psalm 15
• De Hebreeuwse tekst van Psalm 15 - תהילים טו
• Luister naar Psalm 15
• Toelichting op Psalm 15 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 15
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst van Psalm 15

Eeuwige, wie mag verkeren in uw tent? Wie mag wonen op uw heiligen berg? Hij, die onberispelijk wandelt en doet wat recht is en waarheid spreekt in zijn hart, die met zijn tong niet lastert, die zijn metgezel geen kwaad doet en geen smaad op zijn naaste laadt; in wiens ogen de verwerpelijke veracht is, terwijl hij hen eert, die de Eeuwige vrezen. Heeft hij tot zijn schade gezworen, hij verandert het niet; hij leent zijn geld niet op woeker en aanvaardt geen geschenk tegen de onschuldige. Wie zó handelt zal nimmer wankelen.

De Hebreeuwse tekst van Psalm 15 - תהילים טו

מִזְמוֹר לְדָוִד יְהוָה מִי-יָגוּר בְּאָהֳלֶךָ מִי-יִשְׁכֹּן בְּהַר קָדְשֶׁךָ. ב הוֹלֵךְ תָּמִים וּפֹעֵל צֶדֶק וְדֹבֵר אֱמֶת בִּלְבָבוֹ. ג לֹא-רָגַל עַל-לְשֹׁנוֹ לֹא-עָשָׂה לְרֵעֵהוּ רָעָה וְחֶרְפָּה לֹא-נָשָׂא עַל-קְרֹבוֹ. ד נִבְזֶה בְּעֵינָיו נִמְאָס וְאֶת-יִרְאֵי יְהוָה יְכַבֵּדנִשְׁבַּע לְהָרַע וְלֹא יָמִר. ה כַּסְפּוֹ לֹא-נָתַן בְּנֶשֶׁךְ וְשֹׁחַד עַל-נָקִי לֹא לָקָחעֹשֵׂה-אֵלֶּה לֹא יִמּוֹט לְעוֹלָם.

Luister naar Psalm 15

Luister naar Psalm 15 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 15 van Rabbi Yitzchok Rubin

613 geboden
De Tora heeft 613 geboden. Zijn het niet deze geboden die toegang verschaffen tot de tent van HaShem? David beschrijft echter elf gedragspatronen die boven de roep van de Tora-plicht uitgaan. In werkelijkheid bevatten zij het geheim om ons verstand toe te staan te denken en te ontwikkelen zoals zij moeten. Als we in een veilige en warme Tora wereld willen leven, moeten deze elf facetten worden opgepoetst en verfijnd.

gedragspatronen
Elk van de elf gedragspatronen houden onze relatie met onze medemens in. Hij die integer is, doet wat goed is en spreekt de waarheid in zijn hart. David zegt: "die met zijn tong niet lastert, die zijn metgezel geen kwaad doet en geen smaad op zijn naaste laadt." David weet één of twee zaken over mensen, vooral die kleine handelingen verrichten en de werkelijke essentie van HaShems Wil vergeten. In de Jeruzalem Talmoed staat dat de generatie van David rechtvaardig en dienend was. Toch zouden ze in strijd belanden omdat zij een schuilplaats bieden voor lasteraars en verklikkers.

de echte Jood
Koning David praat over de echte Jood die onder de bescherming leeft van HaShems tent. We zien in onze tijd een geweldige groei en de hergeboorte van ons volk, toch zijn er velen die leven in pijn. In zulke tijden is het nodig te analyseren hoe we elkaar in relatie staan, want veel van deze stress wordt veroorzaakt door veronachtzamen van de gevoelens van degenen rondom ons. We voelen ons slecht als we geen steun geven aan degenen die lijden.

elke generatie heeft zijn specifieke uitdaging
Elke generatie heeft zijn specifieke uitdagingen. De elf punten die David noemt hebben ook betrekking op ons. We kunnen de last verlichten voor degenen die lijden aan stress. David zegt: "Hij, die onberispelijk wandelt en doet wat recht is." Hoe onberispelijk kunnen we zijn als we weten dat anderen pijn hebben en we niets doen? Doe wat juist is. Wat is meer juist dan de chessed (weldaad) om iemand anders hoop te geven. En spreekt de waarheid in zijn hart. Het is binnen onze harten dat we verantwoordelijk zijn voor onze handelingen. We kunnen zeggen dat we onze best doen, maar wat voor soort boodschap is dit werkelijk in onze harten?

stress is een dodelijke ziekte
Stress is een dodelijke ziekte. De Psalmen vertellen ons dat als we deel willen uitmaken van de natie die streeft in HaShems tent te leven, we onze hand uit moeten steken naar degenen die pijn hebben. We moeten eerlijk zijn in onze harten en vreugde brengen in onze dagelijks interacties met anderen.

Commentaar van Rashi op Psalm 15

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 3
Hij lasterde niet met zijn tong; hij deed zijn naaste geen kwaad, noch nam hij smaad op zijn bloedverwant.

Hij lasterde niet met zijn tong: Ankuza in het Oud Frans, om te beschuldigen als (in II Samuël 19:28) "En hij lasterde (וירגל) uw dienaar." Deze psalm is om ons te informeren over de [juiste] mate van vroomheid.

en spreekt waarheid in zijn hart: Het goede dat hij in zijn hart zegt, is waar. Hij is geen huichelaar [letterlijk, één in mond en één in hart].

noch nam hij smaad: Rapporta in Old French, te rapporteren.

op zijn bloedverwant: Als zijn bloedverwant een overtreding beging waarvoor hij strafbaar was, zou hij hem met gerechtigheid straffen, en hij droeg zijn verwijt niet op zich, dat de verwijtster een excuus zou hebben om te zeggen: "Zo-en-zo, uw familielid, pleegde zo en zo die zonde, en je hebt hem in bescherming genomen.”

Vers 4
Een basaal persoon wordt veracht in zijn ogen en hij eert de godvrezende; hij zweert [zichzelf] pijn te doen en trekt zich niet terug.

Een basaal persoon wordt veracht in zijn ogen: Iemand die basaal is met zijn slechtheid, wordt veracht in de ogen van de rechtvaardige, b.v. Hizkia, die de overblijfselen van zijn vader sleepte, is in schande.

hij zweert pijn te doen: zichzelf

trekt zich niet terug: zijn eed. Hoeveel te meer trekt hij het niet in als het iets betreft dat hem niet bezeert!

Vers 5
Hij gaf zijn geld niet met rente, noch accepteerde hij steekpenningen tegen onschuldigen; hij die deze doet, zal niet voor altijd wankelen.

noch accepteerde hij steekpenningen: tegen een arme man, om hem in het oordeel te veroordelen door pervers te oordelen. Onze wijzen legden het verder uit dat hij geen steekpenningen zou accepteren om hem in het oordeel vrij te pleiten, en hij zal zeker geen steekpenningen aannemen om het oordeel te verdraaien.

zal niet wankelen: en hij verdient het om in Uw tent te verblijven.

zal niet voor altijd wankelen: Als hij wankelt, zal zijn wankelen niet permanent wankelen, maar hij wankelt en stijgt.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.