Geestelijke lessen voor jongeren m.b.v. schilderij Rembrandt

Jongeren kunnen enorm worstelen met het inlossen van schuld bij hun opvoeders. Het gaat niet om financiële schuld maar om loyaliteit tussen ouders en kind. Juist door een verkeerde houding in loyaliteit kunnen jongeren vroeg in financiële schulden raken. Het schilderij van de Verloren Zoon van Rembrandt kan hierin iets betekenen. Niet alleen het verhaal over de verloren zoon zelf maar ook het schilderij biedt waardevolle praktische lessen voor jongeren. Het is tevens mooi om te zien dat oude schilderijen ons nog steeds van actuele informatie kunnen voorzien.

Schilderij Rembrandt in het jongerenpastoraat

Jongeren zijn in de meeste gevallen loyaal (trouw) aan mensen die hun hebben opgevoed. Dit kunnen ouders, verzorgers of familie zijn. Als er een veilige omgeving is zullen jongeren niet zo gauw het ouderlijk huis willen verlaten. Tijdens de pubertijd ontstaat er echter een losmakingsproces waarbij de jongere bewust of onbewust op zichzelf komt te staan. Dit losmakingsproces kunnen we omschrijven als een vertrek. De jongere maakt zich klaar voor vertrek de weide wereld in. Op zoek naar vrijheid, eigen verantwoordelijkheid, eigen beslissingen. In situaties waarbij jongeren verslaafd zijn, zijn er vaak een of meerdere situaties waarbij het vertrek voortdurend tot conflicten leidt. Het jeugdpastoraat moet hier oog voor hebben en focussen op gesprek over schuld en vergeving.

Schuld van vader op zoon

Tijdens de opvoeding ontstaat er een 'schuld' tussen vader en zoon. Vanaf de geboorte staat het kind bijvoorbeeld al bij de moeder in de schuld omdat deze hem ter wereld heeft gebracht. Vervolgens ontstaat er een grotere schuld ten opzichte van de ouders vanwege de zorg die het kind ontvangt. Als het kind wat ouder is geworden kan het onbewust een beroep doen op zijn schuld. Enerzijds bij te weinig gekregen liefde. Anderzijds bij teveel gekregen liefde. In de relatie met de vader en zoon is ook een schuld ontstaan.

Evangelie van Lucas

De gelijkenis van de Verloren Zoon uit het evangelie van Lucas heeft ten diepste de betekenis dat de jongste zoon de vader eigenlijk dood waant. In de oosterse cultuur was het namelijk niet gewoon om de erfenis voortijdig op te eisen. Het betekent eigenlijk; 'vader ik kan niet wachten tot je dood bent'. De vader kan de zoon niet tegen houden want hij blijkt recht te hebben op zijn opgebouwde verdiensten. In de vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap staat 'ons gezamenlijke vermogen'. De Griekse grondtekst geeft aan dat het om een deel van de gezamenlijke 'bezittingen' van de familie gaat. Het is niet bekend of de vader het niet met de zoon eens is. Het kan zijn dat ze er over gesproken hebben. De vader verdeelde het vermogen. In vers 12 van Lucas 15 worden twee verschillende woorden voor het 'bezit' of 'vermogen' gebruikt. In het Grieks is het eerste woord 'ousia' en vervolgens wordt het woord 'Bios' 'gebruikt. Het woord 'bios' kan vertaald worden met 'leven' of 'levensonderhoud'. Hieruit kan worden veronderstelt dat de vader alleen in de roerende zaken deelde. In vers 13 staat namelijk dat hij alles 'ten gelde' maakte. De jongste zoon krijgt zijn deel van het land en van het vee en hierdoor wordt de band met vader en familie verbroken. Echter de bloedband kan niet verbroken worden.

Rembrandt als verloren zoon

Dat Rembrandt deze gelijkenis zo fascinerend heeft geschildert ligt aan het feit dat hij zichzelf erin herkende. Met de kwaliteiten die Rembrandt had, was het voor hem een peuleschil om de hele gelijkenis op doek te schilderen. Rembrandt voelde zich op dat moment zelf de verloren zoon. Het schilderij verbeeld ten diepste het verlangen naar liefde en erkenning die Rembrandt zo miste. Veel jongeren zullen zichzelf hierin ook herkennen.

Terugkeer van de zoon in het schilderij

Het schilderij van de thuiskomst van de Verloren Zoon beeld op een unieke wijze de diepste betekenis van onvoorwaardelijke liefde uit van God de Vader. Jongeren kunnen enorm worstelen met betreffende thematiek. Doormiddel van een poster van het schilderij van de terugkeer van de Verloren Zoon kan in gesprek met een jongere over schuld gesproken worden. Vooral minderbegaafde jongeren met betreffende thematiek hebben behoefte aan dit soort afbeeldingen waarin ze zich herkennen. Vervolgens is het raadzaam om ook ouders hierbij te betrekken.

Schilderij als therapie voor jongeren

Het is geen therapie, in hoeverre we over therapie kunnen spreken. Het gaat om de jongere zelf te laten ontdekken waar hij in de gelijkenis staat. Bereidt hij zich voor op vertrek, loopt hij vast in schuld en is hij bereidt om terug te keren. Misschien ziet hij zichzelf wel in de persoon van de oudste broer. In beide gevallen is er sprake van een terugkeer.

Les over het voorkomen van financiële schulden voor jongeren

Voor jongeren kan een bespreking van het schilderij met het thema 'schulden' helpen om bewust te worden van de gevolgen van bepaalde keuzes. Docenten of jeugdwerkers in de kerk kunnen met het schilderij een dialoog op gang brengen over de omgang met geld. Het kan leerzaam zijn om te bespreken hoe men in de tijd van de Bijbel met geld omging. Op dat gebied is intussen veel veranderd en iedereen heeft ermee te maken. Ook kunnen er gesprekken gevoerd worden over de normen en waarden over geld. Hoe dacht men vroeger over die normen en waarden en wat kunnen we daarvan leren? Door meer bewustwording te creëren kan het helpen om jongeren inzicht te geven in de actuele ontwikkelingen.