Tehilliem: Psalm 90 – een Joodse uitleg

Koning David vond dit gebed in zijn huidige vorm - hij ontving een traditie die het aan Mozes toeschreef. De Midrasj schrijft de volgende elf psalmen, vanaf Psalm 90, toe aan Mozes (Rashi). - en nam het op in de Tehilliem. Het spreekt over de beknoptheid van het menselijk leven en inspireert de mens om zich te bekeren en trots op deze wereld te vermijden. Het tonen van berouw is één van de moeilijkste dingen die er zijn in het leven volgens de Tora. Toch zijn er miljoenen Joden die in de loop der geschiedenis berouw hebben getoond en zijn teruggekeerd naar de Tora. Iemand die berouw toont heet Baal Tesjoeva. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 90
• Hebreeuwse tekst van Psalm 90 – תהילים צ
• Luister naar Psalm 90
• Toelichting op Psalm 90 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 90
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 90

Een gebed van Mozes, de man van G'd. O Heer, U bent van generatie op generatie onze woonplaats geweest. Voordat de bergen werden geboren, en U bracht de aarde en de bewoonde wereld voort, en van eeuwig tot eeuwig bent U G'd. U brengt de mens tot het verpletterende punt en U zegt: "Keer terug, o mensenkinderen." Duizend jaar zijn in Uw ogen als gisteren, die voorbijging, en een wacht in de nacht.
…..
…..
Verzadig ons 's morgens met Uw liefderijke goedheid, en laat ons lof zingen en blij zijn met al onze dagen. Laat ons ons verheugen volgens de dagen dat U ons hebt gekweld, de jaren dat we het kwaad hebben gezien. Mogen Uw werken verschijnen aan Uw dienstknechten en Uw schoonheid aan hun zonen. En moge de heerlijkheid van de Heer, onze G'd, op ons zijn, en het werk van onze handen voor ons bevestigen, en het werk van onze handen het bevestigen.

Hebreeuwse tekst van Psalm 90 – תהילים צ

{א} תְּפִלָּה לְמֹשֶׁה אִישׁ הָאֱלֹהִים אֲדֹנָי מָעוֹן אַתָּה הָיִיתָ לָּנוּ בְּדֹר וָדֹר:
{ב} בְּטֶרֶם הָרִים יֻלָּדוּ וַתְּחוֹלֵל אֶרֶץ וְתֵבֵל וּמֵעוֹלָם עַד עוֹלָם אַתָּה אֵל:
{ג} תָּשֵׁב אֱנוֹשׁ עַד דַּכָּא וַתֹּאמֶר שׁוּבוּ בְנֵי אָדָם:
{ד} כִּי אֶלֶף שָׁנִים בְּעֵינֶיךָ כְּיוֹם אֶתְמוֹל כִּי יַעֲבֹר וְאַשְׁמוּרָה בַלָּיְלָה:
{ה} זְרַמְתָּם שֵׁנָה יִהְיוּ בַּבֹּקֶר כֶּחָצִיר יַחֲלֹף:
{ו} בַּבֹּקֶר יָצִיץ וְחָלָף לָעֶרֶב יְמוֹלֵל וְיָבֵשׁ:
{ז} כִּי כָלִינוּ בְאַפֶּךָ וּבַחֲמָתְךָ נִבְהָלְנוּ:
{ח} (שת) שַׁתָּה עֲוֹנֹתֵינוּ לְנֶגְדֶּךָ עֲלֻמֵנוּ לִמְאוֹר פָּנֶיךָ:
{ט} כִּי כָל יָמֵינוּ פָּנוּ בְעֶבְרָתֶךָ כִּלִּינוּ שָׁנֵינוּ כְמוֹ הֶגֶה:
{י} יְמֵי שְׁנוֹתֵינוּ בָהֶם שִׁבְעִים שָׁנָה וְאִם בִּגְבוּרֹת שְׁמוֹנִים שָׁנָה וְרָהְבָּם עָמָל וָאָוֶן כִּי גָז חִישׁ וַנָּעֻפָה:
{יא} מִי יוֹדֵעַ עֹז אַפֶּךָ וּכְיִרְאָתְךָ עֶבְרָתֶךָ:
{יב} לִמְנוֹת יָמֵינוּ כֵּן הוֹדַע וְנָבִא לְבַב חָכְמָה:
{יג} שׁוּבָה יְהוָה עַד מָתָי וְהִנָּחֵם עַל עֲבָדֶיךָ:
{יד} שַׂבְּעֵנוּ בַבֹּקֶר חַסְדֶּךָ וּנְרַנְּנָה וְנִשְׂמְחָה בְּכָל יָמֵינוּ:
{טו} שַׂמְּחֵנוּ כִּימוֹת עִנִּיתָנוּ שְׁנוֹת רָאִינוּ רָעָה:
{טז} יֵרָאֶה אֶל עֲבָדֶיךָ פָעֳלֶךָ וַהֲדָרְךָ עַל בְּנֵיהֶם:
{יז} וִיהִי נֹעַם אֲדֹנָי אֱלֹהֵינוּ עָלֵינוּ וּמַעֲשֵׂה יָדֵינוּ כּוֹנְנָה עָלֵינוּ וּמַעֲשֵׂה יָדֵינוּ כּוֹנְנֵהוּ:

Luister naar Psalm 90

Luister naar Psalm 90 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 90 van Rabbi Yitzchok Rubin

Wetenschappelijk is aangetoond dat er een verminderd risico is op de ziekte van Alzheimer als men het brein steeds weer nieuwe dingen leert. Dit bewijst, volgens Rabbi Rubin, wat Tora-wijzen al eeuwen zeggen, namelijk dat Torastudie belangrijk is voor het spirituele welzijn van de mens. Een Jood moet zijn hele leven de Tora blijven bestuderen. G'd prikkelt Joden om henzelf te veroordelen en te bekeren van onwaardige daden.

Het tonen van berouw is één van de moeilijkste dingen om te doen, volgens de Tora. Verandering vergt moed. Daardoor groeien Joden spiritueel gezien. Zonder groeipijnen is er geen groei.

Psalm 90 is het eerste hoofdstuk van het vierde boek van de Psalmen. Deze en de tien opeenvolgende hoofdstukken zijn door Mozes samengesteld. Volgens Rashi komen de elf hoofdstukken overeen met de elf zegeningen die hij aan de elf stammen heeft gegeven, zoals te lezen valt in Deuteronomium. Psalm 90 heeft betrekking op de tesjoeva (het berouw) van de stam van Ruben, de oudste zoon van Jacob.

Ruben had berouw van de verkoop van zijn broer Jozef. Zijn volledige berouw is hiermee de eerste die in de wereld werd geïntroduceerd. Hij deed berouw over een zonde waarvan hij aanvankelijk dacht dat hij een moreel goede daad had gedaan. Dit is de moeilijkste vorm van berouw en kost veel kracht en oefening.

Mozes begint deze Psalm met de belangrijkste realiteit van het bestaan van de mens, namelijk dat G'd onze woonplaats is in elke generatie, in alle tijden en op alle plaatsen. Zonder band met G'd zijn mensen tot de meest verschrikkelijke dingen in staat. Daarom roept G'd de mens constant om naar Hem terug te keren c.q. berouw te tonen.

Omdat G'd boven de tijd staat kan Hij de mens waarschuwen voordat deze gaat falen. Door een persoonlijke band met G'd aan te gaan kan de mens spirituele ondergang voorkomen en blijft hij op het goede pad. Mozes zegt dat mensen verstandig met hun tijd moeten omgaan.

Commentaar van Rashi op Psalm 90

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Een gebed van Mozes, de man van G'd. O Heer, U bent van generatie op generatie onze woonplaats geweest.

Een gebed van Mozes: Mozes reciteerde alle elf psalmen van hier tot (hfst. 101) "Van David, een lied." Overeenkomstig met hen zegende hij [Mozes] elf stammen met elf zegeningen in (Deuteronomium 33): "En dit is de zegen."

U bent onze woonplaats geweest: Hebreeuws מעון, een verblijf en een toevluchtsoord om binnen te komen. [Dat is wat] U bent voor ons geweest.

van generatie op generatie: Van oudsher, want U ging aan alles vooraf.

Vers 2
Voordat de bergen werden geboren, en U bracht de aarde en de bewoonde wereld voort, en van eeuwig tot eeuwig bent U G'd.

Voordat de bergen werden geboren: [d.w.z. voordat ze] werden geschapen, en voordat U de aarde en de bewoonde wereld voortbracht, en van de eerste wereld tot de laatste wereld, bent U G'd.

Vers 3
U brengt de mens tot het verpletterende punt en U zegt: "Keer terug, o mensenkinderen."

U brengt de mens tot het verpletterende punt: U bezorgt mensen pijn totdat U hem tot een verzwakte toestand brengt, bijna dood, en U vertelt hem met deze kwellingen: "Keer terug, mensenkinderen van uw boze wegen."

Vers 4
Duizend jaar zijn in Uw ogen als gisteren, die voorbijging, en een wacht in de nacht.

Duizend jaar zijn in Uw ogen: Duizend jaar mensen zijn als één dag van de Heilige, gezegend zij Hij, en een deel van de nacht daarmee; want één dag van de Heilige, gezegende Hij, en een beetje van de nacht van de Heilige, gezegend zij Hij, zijn duizend jaar, want de tekst zegt niet dat de dag van de Heilige, gezegend is Hij, is als duizend jaar, maar dat als er een beetje van de nacht mee verstrijkt, Zijn dag compleet is, en het is duizend jaar. Daarom stierf Adam binnen duizend [jaren] want als hij duizend [jaren] had geleefd, zou het meer zijn dan de dag van de Heilige, gezegend zij Hij. Misschien is de hoeveelheid van die wacht gelijk aan de tijd vanaf de dood van Adam tot duizend jaar, maar we weten niet hoeveel die wacht was, behalve door vermoeden. Ik vond dit:

Duizend jaar zijn in Uw ogen, etc.: En toen er vanaf het begin bekering in Uw gedachten kwam, oordeelde U goed en schiep het. Die jaren waren er geschikt voor, omdat de dagen van de mensen veel waren, zodat duizend jaar in Uw ogen waren als één voorbijgaande dag, die voorbijging en wegging, met een beetje van de nacht erbij, want U zei tegen Adam (Genesis 2:17): "want op de dag dat je ervan eet, zul je zeker sterven", en hij leefde negenhonderddertig jaar. We ontdekken dat duizend jaar gelijk zijn aan een hele dag en een beetje van de nacht.

als gisteren, die voorbijging: Die is al voorbij.

Vers 5
U draagt ze weg als een vloed; ze zijn als een slaap; 's morgens, als gras gaat het voorbij.

U draagt ze weg als een vloed; ze zijn als een slaap: Nu heb je die jaren in beslag genomen en waren ze een paar dagen geworden, die slechts als een sluimerende slaap zijn, want de jaren van de generaties zijn zeventig jaar, zoals aan het einde van het hoofdstuk wordt uitgelegd: „De dagen van onze jaren omdat van hen zijn zeventig jaar, en ze worden beschouwd als één slaap. Zoals de kwestie wordt gezegd (hieronder 126:1): "Als de Heer de terugkeerders naar Sion terugbrengt, zullen we zijn als dromers." Dit werd gezegd over de Babylonische ballingschap, die zeventig jaar duurde.

U draagt ze weg als een vloed: Hebreeuws זרמתם, een uitdrukking van overstroming, zoals (Habakuk 3:10): "Een stroom (זרם) van water."

's morgens, als gras gaat het voorbij: Als iemand 's nachts wordt geboren, sterft hij' s morgens aan het einde van zijn slaap. En als,…

Vers 6
'S Morgens bloeit het en gaat het voorbij; 's avonds wordt het afgesneden en verdort.

'S Morgens bloeit het: het overlijdt onmiddellijk en wanneer de avond aanbreekt, wordt het afgesneden en verdord. Waarom?

Vers 7
Want wij vergaan van Uw toorn en van Uw toorn zijn wij verslagen.

Want wij vergaan van Uw toorn en van Uw toorn zijn wij, etc.: Dat wil zeggen: en door dit alles ...

Vers 8
U hebt onze ongerechtigheden voor U geplaatst, [de zonden van] onze jeugd voor het licht van Uw aangezicht.

U hebt onze ongerechtigheden voor U geplaatst: en onze jeugd, de zonden van onze jeugd, hebt U voor het licht van Uw aangezicht geplaatst.

onze jeugd: Hebreeuws עלמנו, onze jeugd, als (I Samuël 17:56): "wiens zoon is deze jeugd (העלם)."

voor het licht van Uw aangezicht: tegenover U en om naar hen te kijken.

Vers 9
Want al onze dagen zijn voorbijgegaan in Uw toorn; we hebben onze jaren als een gemompel verteerd.

zijn voorbijgegaan in Uw toorn: Zijn omgedraaid, zijn weggeruimd en zijn weggegaan in Uw toorn.

als een gemompel: Zoals spraak, die haast om te verdwijnen.

Vers 10
De dagen van onze jaren zijn daardoor zeventig jaar, en als ze toenemen, tachtig jaar; maar hun trots is zwoegen en pijn, want het gaat snel voorbij en we vliegen weg.

De dagen van onze jaren zijn daardoor zeventig jaar: De dagen van deze jaren van ons, vanwege deze ongerechtigheden van ons en vanwege deze zonden van onze jeugd, zijn zeventig jaar.

en als ze toenemen: En als zijn dagen veel langer zijn, zijn ze tachtig jaar.

maar hun trots is zwoegen en pijn: Maar al de grootsheid en de heerschappij die een persoon tegenwoordig geniet, zijn alleen maar zwoegen en pijn. Waarom? Omdat het snel voorbij gaat en we wegvliegen. Tijdens het snelle passeren vliegen we weg en sterven.

het gaat voorbij: Hebreeuws גז, een uitdrukking van overlijden, zoals (Nahum 1:12): "ze zijn overgestoken (נגוזו)"; (Numeri 11:31), "en reden (ויגז) kwartels uit de zee."

Vers 11
Wie kent de macht van Uw toorn, en volgens Uw angst is Uw toorn.

Wie kent de macht van Uw toorn: Wie kan in deze paar dagen intelligentie verwerven om de macht van Uw toorn te kennen en U te vrezen, en wat U betreft Uw angst is Uw toorn. Net zoals U wordt gevreesd, zo is Uw woede hard en U vergelding van de zondaars.

Vers 12
Leer dus het aantal van onze dagen, zodat we een hart van wijsheid zullen verwerven.

Leer dus het aantal van onze dagen: En net als in het begin, maak in de wereld het aantal van onze lange dagen bekend, en aangezien we lang leven, zullen we in staat zijn om intelligentie te verwerven, en we zullen daarin een hart van wijsheid verwerven. Het woord נביא is een uitdrukking van brengen [in plaats van van een profeet. Vgl. B.B. 12a, Targum ad. loc, Redak hieronder]. (Sommigen zeggen: volgens het aantal van onze dagen כן, volgens de numerieke waarde van כן, zeventig jaar. Hij zegt: Volgens het aantal van onze jaren, dat er maar weinigen zijn, zo zult U ons kastijden, zoals [Richteren 8:16]: "en met hen strafte hij (ויודע) de mannen van Sukkoth." Dit komt niet in alle edities voor.)

Vers 13
Keer terug, o Heer, hoe lang? En bekeer over Uw dienstknechten.

Keer terug, o Heer: van Uw brandende toorn.

En bekeer: Denk goed na over Uw dienaren.

Vers 14
Verzadig ons 's morgens met Uw liefderijke goedheid, en laat ons lof zingen en blij zijn met al onze dagen.

Verzadig ons 's morgens: Op de dag van de verlossing en de redding, dat is de ochtend van de nacht van de moeilijkheden, het zuchten en de duisternis.

en laat ons lof zingen en blij zijn met al onze dagen: d.w.z. met alle moeilijkheden die ons in deze dagen van ons voorbijgingen.

Vers 15
Laat ons ons verheugen volgens de dagen dat U ons hebt gekweld, de jaren dat we het kwaad hebben gezien.

Laat ons ons verheugen volgens de dagen dat U ons hebt gekweld: Laat ons ons verheugen in de dagen van onze Messias volgens het aantal dagen dat U ons in de ballingen hebt aangedaan en volgens het aantal jaren dat we het kwaad hebben ervaren.

Vers 17
En moge de heerlijkheid van de Heer, onze God, op ons zijn, en het werk van onze handen voor ons bevestigen, en het werk van onze handen het bevestigen.

En moge de heerlijkheid van de Heer, onze God, op ons zijn: Zijn aanwezigheid en zijn troost.

en het werk van onze handen voor ons bevestigen: Hebreeuws .וננה. Dit is een uiting van smeekbede. כוֹננה is als שמרה, let op, שפטה, oordelen.

het bevestigen: Stel het vast. De twee keren "en het werk van onze handen vestigen" [worden genoemd zijn voor de volgende doeleinden]: Een is voor het werk van de Tabernakel, toen hij Israël zegende en bad dat de Shechinah op het werk van hun handen in de Tabernakel, en ten eerste is er een zegen in het werk van hun handen.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.