Tehilliem: Psalm 80 – een Joodse uitleg

Een ontzagwekkend gebed waarin wordt gesmeekt tot G'd om tot de Joden te naderen als in dagen van ouds. In Psalm 80 raakt de psalmist alles aan wat Joden meemaken en creëert een geest van oprechte intensiteit die alleen kracht en hoop kan geven. Hoe uitzichtloos sommige situaties ook lijken blijven Joden vertrouwen op G'd, wetende dat Hij zal helpen. Tora Joden blijven G'd trouw en dat op zichzelf is al een antwoord op de gebeden die ze uitspreken. Trouw aan G'd wordt in het Hebreeuws 'bitachon' genoemd. Dit houdt in dat Joden erop vertrouwen dat G'd alles voor het goede doet. Ook nare dingen die ze meemaken zullen uiteindelijk ten goede keren. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 80
• Hebreeuwse tekst van Psalm 80 – תהילים פ
• Luister naar Psalm 80
• Toelichting op Psalm 80 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 80
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 80

Voor de dirigent, naar de rozen, een getuigenis, van Asaph een lied. O Herder van Israël, luister, Hij die Jozef leidt als kudden, Hij die tussen de cherubijnen woont, verschijnt. Voordat Efraïm, Benjamin en Manasse Uw macht opwekken, en het is aan U om ons te redden. Oh G'd, keer ons terug; laat Uw aangezicht schijnen en wij zullen gered worden.
…..
…..
Verbrand met vuur [en] afgesneden; door de berisping van Uw aangezicht gaan zij verloren. Moge Uw hand zijn op de man van Uw rechterhand, op de mensenzoon die U voor Uzelf hebt versterkt. En laten we ons niet terugtrekken; schenk ons leven en we zullen het uitroepen in Uw naam. O Heer G'd der Heerscharen, keer ons terug; laat Uw aangezicht schijnen en wij zullen behouden worden.

Hebreeuwse tekst van Psalm 80 – תהילים פ

{א} לַמְנַצֵּחַ אֶל שֹׁשַׁנִּים עֵדוּת לְאָסָף מִזְמוֹר:
{ב} רֹעֵה יִשְׂרָאֵל הַאֲזִינָה נֹהֵג כַּצֹּאן יוֹסֵף יֹשֵׁב הַכְּרוּבִים הוֹפִיעָה:
{ג} לִפְנֵי אֶפְרַיִם וּבִנְיָמִן וּמְנַשֶּׁה עוֹרְרָה אֶת גְּבוּרָתֶךָ וּלְכָה לִישֻׁעָתָה לָּנוּ:
{ד} אֱלֹהִים הֲשִׁיבֵנוּ וְהָאֵר פָּנֶיךָ וְנִוָּשֵׁעָה:
{ה} יְהוָה אֱלֹהִים צְבָאוֹת עַד מָתַי עָשַׁנְתָּ בִּתְפִלַּת עַמֶּךָ:
{ו} הֶאֱכַלְתָּם לֶחֶם דִּמְעָה וַתַּשְׁקֵמוֹ בִּדְמָעוֹת שָׁלִישׁ:
{ז} תְּשִׂימֵנוּ מָדוֹן לִשְׁכֵנֵינוּ וְאֹיְבֵינוּ יִלְעֲגוּ לָמוֹ:
{ח} אֱלֹהִים צְבָאוֹת הֲשִׁיבֵנוּ וְהָאֵר פָּנֶיךָ וְנִוָּשֵׁעָה:
{ט} גֶּפֶן מִמִּצְרַיִם תַּסִּיעַ תְּגָרֵשׁ גּוֹיִם וַתִּטָּעֶהָ:
{י} פִּנִּיתָ לְפָנֶיהָ וַתַּשְׁרֵשׁ שָׁרָשֶׁיהָ וַתְּמַלֵּא אָרֶץ:
{יא} כָּסּוּ הָרִים צִלָּהּ וַעֲנָפֶיהָ אַרְזֵי אֵל:
{יב} תְּשַׁלַּח קְצִירֶהָ עַד יָם וְאֶל נָהָר יוֹנְקוֹתֶיהָ:
{יג} לָמָּה פָּרַצְתָּ גְדֵרֶיהָ וְאָרוּהָ כָּל עֹבְרֵי דָרֶךְ:
{יד} יְכַרְסְמֶנָּה חֲזִיר מִיָּעַר וְזִיז שָׂדַי יִרְעֶנָּה:
{טו} אֱלֹהִים צְבָאוֹת שׁוּב נָא הַבֵּט מִשָּׁמַיִם וּרְאֵה וּפְקֹד גֶּפֶן זֹאת:
{טז} וְכַנָּה אֲשֶׁר נָטְעָה יְמִינֶךָ וְעַל בֵּן אִמַּצְתָּה לָּךְ:
{יז} שְׂרֻפָה בָאֵשׁ כְּסוּחָה מִגַּעֲרַת פָּנֶיךָ יֹאבֵדוּ:
{יח} תְּהִי יָדְךָ עַל אִישׁ יְמִינֶךָ עַל בֶּן אָדָם אִמַּצְתָּ לָּךְ:
{יט} וְלֹא נָסוֹג מִמֶּךָּ תְּחַיֵּנוּ וּבְשִׁמְךָ נִקְרָא:
{כ} יְהוָה אֱלֹהִים צְבָאוֹת הֲשִׁיבֵנוּ הָאֵר פָּנֶיךָ וְנִוָּשֵׁעָה:

Luister naar Psalm 80

Luister naar Psalm 80 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 80 van Rabbi Yitzchok Rubin

Rabbijn Rubin meldt dat Psalm 80 geschreven is door de leden van het Sanhedrin ter ere van de zonen van Israël, die rozen worden genoemd. Het is een lied, want ondanks alle moeilijkheden die Joden ondervinden verliezen ze nooit het gevoel van vreugde. Joden blijven trouw aan HaShem. Ze willen Zijn schapen zijn en wachten op Zijn licht. Terwijl andere naties het gevoel hebben dat hun kracht vanuit henzelf komt, weten Joden dat hun kracht van G'd komt. Daarom worden ze ook am HaShem genoemd, het volk van G'd.

Joden hebben vertrouwen in G'd. Dit wordt 'bitachon' genoemd in het Hebreeuws. Bitachon is geloof en vertrouwen in G'd; dit is niet het geloof in G'd als zodanig, het is eerder het geloof dat alles wat G'd doet – alles wat gebeurt (dus ook het slechte) – voor het goede zal zijn.

Joden smeken G'd om hun gebeden te aanvaarden, zelfs als de gebeden niet helemaal zuiver zijn. Het leven van Joden lijkt doordrenkt met tranen. Ze willen uit de ballingschap gered worden, net zoals G'd hen destijds uit de slavernij in Egypte bevrijdde en hen bracht naar Erets Jisraeel om de mitswot uit te voeren.

Joden vragen zich af waarom de wildste vijanden hun plaats hebben ingenomen. De Psalmist zegt dat de chaos niet te wijten is aan de zonden van Joden. Het gaat om de pijn die Joden hebben op hun meest basale niveau. Ze willen bevrijd worden omdat ze de kinderen van Jakob zijn. Joden willen herleven zodat ze de naam van G'd kunnen verkondigen. Ze vragen hierbij G'd om kracht om alles wat gebeurt te overwinnen, zelfs de zaken die ze niet begrijpen. Ook Joodse jongeren zonder religieuze achtergrond wenden zich tot rabbijnen en vragen hoe ze tot G'd kunnen bidden.

Commentaar van Rashi op Psalm 80

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Voor de dirigent, naar de rozen, een getuigenis, van Asaph een lied.

voor de rozen: Naar Israël.

een getuigenis, van Asaph een lied: Een getuigenislied waarin hij naar de drie ballingen verwees en over hen bad. Want het wordt drie keer in deze psalm vermeld: "Keer tot ons terug, zorg dat Uw aangezicht schijnt en wij zullen behouden worden", en daarin verwees hij naar de problemen die voorbestemd waren om hen te overkomen in de dagen van het huis van Jehu, van de koningen van Aram. Want er staat (II Koningen 13:7): "want de koning van Aram had hen vernietigd en hen als stof gemaakt om te vertrappen."

Vers 2
O Herder van Israël, luister, Hij die Jozef leidt als kudden, Hij die tussen de cherubijnen woont, verschijnt.

O Herder van Israël: Hun leider en supporter.

Jozef: Heel Israël wordt Jozef genoemd omdat hij hen onderhield en ondersteunde in tijden van hongersnood.

Hij die tussen de cherubijnen woont: Zoals gezegd (Exodus 25:22): "Daar zal ik u op afgesproken tijden ontmoeten, enz."

verschijnt: Toon Uw macht.

Vers 3
Voordat Efraïm, Benjamin en Manasse Uw macht opwekken, en het is aan U om ons te redden.

Voordat Efraïm, Benjamin en Manasse: wanneer zij Uw redding nodig hebben. Hoewel ze slecht en onwaardig zijn, wek Uw macht voor hen op. Maar waarom? Omdat het aan U is om ons te redden. Het past bij U en het is aan U om te redden, schuldig of onschuldig, zoals tegen Mozes in Egypte werd gezegd (Exodus 3:7): "Ik heb de ellende van Mijn volk gezien." Waarom is het woord om herhaald te zien? Ik zie dat ze voorbestemd zijn om Mij te provoceren. Niettemin heb ik hun ellende gezien vanwege de eed die ik aan Abraham, Izaäk en Jacob heb gezworen.

Efraïm: in de oorlog met Aram, toen hij Samaria belegerde en afgezanten naar Achab zond (1 Koningen 20:3): “Uw zilver en goud zijn van mij; je mooie vrouwen en kinderen zijn van mij. '

Benjamin: in de dagen van Joas, de zoon van Joahaz, zoals gezegd (II Koningen 13: 4,7): “want Hij zag de onderdrukking van Israël, enz., want de koning van Aram had hen vernietigd en hen als stof vertrapt. "En hij versloeg hem drie keer in oorlog, zoals er wordt gezegd (II Koningen 13:25):" Joas overwon hem drie keer en herstelde de steden van Israël."

Manasse: in de tijd van Ahasveros, toen Mordechai en Esther in gevaar waren en heel Israël ervan afhing.

en het is aan U om ons te redden: Hebreeuws ולכה. Dit is geen uitdrukking van gaan, maar is als לְ, en zo is het ook in de Masorah van (Genesis 27:37): "en voor u (ולכה) dan" van Jacob; (II Samuël 18:22) "omdat er voor jou (ולכה) geen [beloning] wordt gegeven voor nieuws"; (Jesaja 3: 6): “U hebt (לכה) een kledingstuk; wees een officier voor ons, enz."

Vers 4
Oh G'd, keer terug; laat Uw aangezicht schijnen en wij zullen gered worden.

keer ons terug: van de Babylonische ballingschap, waar Mordechai was.

Vers 5
O Heer, G'd der Heerscharen, hoe lang bent U al verbolgen over het gebed van Uw volk?

hoe lang bent U al verbolgen: [Dit verwijst naar] de problemen veroorzaakt door de Griekse koningen, die Israël aanzienlijk hebben geschaad.

Vers 6
U hebt hun brood van tranen gegeven en U hebt ze in grote mate laten drinken.

U hebt hun brood van tranen gegeven: in Egypte

en U hebt ze in grote mate laten drinken: Hebreeuws שליש. In Babylon, waar ze zeventig jaar waren, een derde (שליש) van de tweehonderdtien van Egypte. Ik heb dit geleerd van het werk van rabbi Moshe Hadarshan. Het kan ook worden geïnterpreteerd met betrekking tot het koninkrijk Griekenland, dat het derde probleem vertegenwoordigt. Als u vraagt, is dat [niet] de vierde, omdat Perzië en Media eerder kwamen, dan zijn alle zeventig jaar van de Babylonische ballingschap slechts één ballingschap. Menachem (p. 175) interpreteert שליש als de naam van een drinkvat. Dus legde hij uit (Jesaja 40:12): "en hij mat met een" shalish "het stof der aarde." Onze wijzen legden het uit (Midrash Psalm 80:4) als verwijzing naar de drie tranen die Esau vergoot, over wie er wordt gezegd (Genesis 27:34): "en hij riep een kreet." Dat is er één. "Een geweldige." Dat zijn er twee. "En een bittere." Dat is drie. Vanwege hen verdiende hij het om volgens zijn zwaard te leven, zoals er wordt gezegd (Genesis 27:40): "en het zal geschieden als je klaagt, enz."

Vers 7
U hebt ons tot doelwit van strijd voor onze buren gemaakt, en onze vijanden bespotten zichzelf.

U hebt ons tot doelwit van strijd: U hebt ons tot doelwit van strijd gemaakt voor al onze buren, want de Grieken hebben ruzie met ons gemaakt.

Vers 8
O G'd der Heerscharen, keer tot ons terug; laat Uw aangezicht schijnen en wij zullen gered worden.

keer tot ons terug... en wij zullen gered worden: van de Grieken.

Vers 9
U ontwortelde een wijnstok uit Egypte; U verdreef naties en plantte het.

U ontwortelde een wijnstok uit Egypte: Hij ging terug en verwees naar de ballingschap van de Romeinen. De wijnstok van Israël, die U uit Egypte hebt ontworteld. U hebt hen daaruit ontworteld, zoals (Job 19:10): "Hij heeft mijn hoop als een boom ontworteld." Daarna verdreef u de zeven naties en plantte Israël in hun land.

Vers 10
U hebt [een plaats] ervoor vrijgemaakt; het schoot wortel en vulde het land.

U hebt ervoor vrijgemaakt: die daar wonen.

Vers 11
Bergen waren [door] zijn schaduw bedekt en zijn takken waren grote ceders.

en zijn takken waren grote ceders: Hebreeuws ארזי אל, zoals sterke ceders, d.w.z. machtige koningen.

Vers 12
Het zond zijn takken uit tot aan de zee, en naar de rivier schiet zijn ranken.

Het zond zijn takken uit: Hebreeuws קצירה. Het zond zijn takken uit, als (Job 14:9): "en het zal een tak voortbrengen (קציר)."

tot aan de zee: De grens was tot aan de Middellandse Zee.

en naar de rivier schiet zijn ranken: De breedte van Eretz Israel loopt van de woestijn tot de rivier de Eufraat.

Vers 13
Waarom hebt U zijn hekken gebroken, zodat alle reizigers zijn vruchten hebben geplukt?

Waarom: nu?

hebt U zijn hekken gebroken: van die wijngaard?

zodat alle reizigers zijn vruchten hebben geplukt: וארוה. Allen die kwamen plukten het, zoals (Hooglied 5:1): "Ik verzamelde (אריתי) mijn mirre met mijn kruiden." Evenzo in de taal van de Misjna (Shevi'ith 1:2): "zoveel ruimte als is vereist door een plukker (אורה) en zijn mandje. "

Vers 14
Het zwijn uit het bos knaagt eraan en de kruipende dingen van het veld grazen erop?

Het zwijn uit het bos knaagt eraan: Hebreeuws יכרסמנה, as (Peah 2:7): "Een veld waar de mieren aan hebben geknabbeld (קרסמוה)", een uitdrukking van uitplukken.

uit het bos: Hebreeuws מיער. De "ayin" is opgeschort (alsof deze met een "aleph" is geschreven). Als Israël waardig is, zijn de vijanden als de beesten van de rivier, die geen kracht hebben om het droge land op te klimmen; maar wanneer vergelding over hen wordt bevolen, wordt hij (sic) sterk als het beest van het bos, dat vernietigt en doodt. Het zwijn van het bos is Esau, zoals geschreven staat (Daniël 7:7): "Het verslond en brak in stukken en de rest vertrapte het met zijn voeten." En het (de zwijn) vertoont enige tekenen van zuiverheid. Ezau heeft ook de verdienste van zijn vaders.

en de kruipende wezens van het veld: Hebreeuws זיז, alle kruipende wezens van het veld. De uitdrukking זיז betekent alles dat constant van zijn plaats beweegt.

grazen erop: Weid erop en zijn takken en eet ze op.

Vers 16
En van het fundament dat Uw rechterhand heeft geplant en over de zoon die U voor Uzelf hebt versterkt.

En van het fundament dat Uw rechterhand heeft geplant: Die is gegrond en gevestigd, die Uw rechterhand heeft geplant, een uitdrukking van (Genesis 40:13): "en u terugbrengen naar uw ambt (כנך)."

en over de zoon die U voor Uzelf hebt versterkt: En over Ezau, die een geliefde zoon van deze vader was, die hem 'mijn zoon' zou noemen. U versterkte de wijnstok van Jakob voor Uzelf, zoals er wordt gezegd (Genesis 27:40): 'en U zult dienen uw broer. 'Nu is het ...

Vers 17
Verbrand met vuur [en] afgesneden; door de berisping van Uw aangezicht gaan zij verloren.

Verbrand met vuur [en] afgesneden: Hebreeuws כסוחה, een uitdrukking van (Leviticus 25:4): "U zult niet snoeien (תזמר), hetgeen Onkelos weergeeft: לא תכסח.

gaan zij verloren: voortdurend; zij vergaan voortdurend door de berisping van Uw gezicht en Uw woede.

Vers 18
Moge Uw hand zijn op de man van Uw rechterhand, op de mensenzoon die U voor Uzelf hebt versterkt.

Moge Uw hand zijn op de man van Uw rechterhand: Verlos Uw slagen op de man namelijk Ezau, die bestemd is om vergelding van Uw rechterhand te ontvangen.

op de mensenzoon: die U voor uzelf versterkte dat zijn woning de vette plaatsen van de aarde zou zijn.

Vers 19
En laten we ons niet terugtrekken; schenk ons leven en we zullen het uitroepen in Uw naam.

En laten we ons niet terugtrekken: Zorg ervoor dat wij ons niet van U terugtrekken.

schenk ons leven: uit de ballingschap, en we zullen Uw goedheid en Uw macht noemen, en dan zullen we in Uw naam roepen.

Vers 20
O Heer G'd der Heerscharen, keer ons terug; laat Uw aangezicht schijnen en wij zullen behouden worden.

O Heer G'd der Heerscharen: Hier worden drie heilige namen genoemd, maar in het middelste geval twee namen en in het eerste geval één naam. Dit alles is in overeenstemming met de intensiteit van de ballingschap, de moeite en de verlossing (die zeker zal komen).

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.

Lees verder

• Hebreeuws - Ivriet: woorden en zinnen - uitspraak
• Joodse humor / Joodse moppen - de witz (o.a. Sam en Moos)