Tehilliem: Psalm 79 – een Joodse uitleg

In Psalm 79 dankt Asaph G'd voor het sparen van het volk en het richten van Zijn toorn op het hout en de stenen (van de tempel). Toch huilt hij bitter, rouwend om de immense vernietiging: de plaats waar alleen de Hogepriester naar binnen mocht - en alleen op Jom Kippoer - is zo verlaten dat vossen er doorheen wandelen! De Tempel werd verontreinigd door vreemde naties. Joden raakten vervreemd van de Tora en kwamen in de Diaspora terecht. Het is de taak van Tora Joden om hun mede-Joden weer terug te brengen bij de Tora. Dit gebeurt via het kiruv-programma. Met name Chabad zet zich anno 2020 in om seculiere Joden religieus onderwijs aan te bieden in educatieve centra.

• Tekst Psalm 79
• Hebreeuwse tekst van Psalm 79 - תהילים עט
• Luister naar Psalm 79
• Toelichting op Psalm 79 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 79
• Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaren
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 79

Een lied van Asaph. Oh G'd! Naties zijn in Uw erfenis gekomen, zij hebben Uw Heilige Tempel verontreinigd, zij hebben Jeruzalem tot hopen ruïnes gemaakt. Zij hebben de lijken van Uw dienaren als voedsel gegeven aan de vogels van de hemel, het vlees van Uw vrome aan de dieren van de aarde. Ze hebben hun bloed als water rond Jeruzalem vergoten en niemand begraaft [hen].
…..
…..
Moge de roep van de gevangene vóór U komen; volgens de grootheid van Uw arm, bevrijd de kinderen van de moeder die stierf. En keer zevenvoudig terug naar onze buren in hun boezem, hun smaad waarmee zij U, o Heer, verwijten. Maar wij, Uw volk en de kudde van Uw weide, zullen U voor altijd bedanken; aan alle generaties zullen wij Uw lof reciteren.

Hebreeuwse tekst van Psalm 79 - תהילים עט

{א} מִזְמוֹר לְאָסָף אֱלֹהִים בָּאוּ גוֹיִם בְּנַחֲלָתֶךָ טִמְּאוּ אֶת הֵיכַל קָדְשֶׁךָ שָׂמוּ אֶת יְרוּשָׁלִַם לְעִיִּים:
{ב} נָתְנוּ אֶת נִבְלַת עֲבָדֶיךָ מַאֲכָל לְעוֹף הַשָּׁמָיִם בְּשַׂר חֲסִידֶיךָ לְחַיְתוֹ אָרֶץ:
{ג} שָׁפְכוּ דָמָם כַּמַּיִם סְבִיבוֹת יְרוּשָׁלִָם וְאֵין קוֹבֵר:
{ד} הָיִינוּ חֶרְפָּה לִשְׁכֵנֵינוּ לַעַג וָקֶלֶס לִסְבִיבוֹתֵינוּ:
{ה} עַד מָה יְהוָה תֶּאֱנַף לָנֶצַח תִּבְעַר כְּמוֹ אֵשׁ קִנְאָתֶךָ:
{ו} שְׁפֹךְ חֲמָתְךָ אֶל הַגּוֹיִם אֲשֶׁר לֹא יְדָעוּךָ וְעַל מַמְלָכוֹת אֲשֶׁר בְּשִׁמְךָ לֹא קָרָאוּ:
{ז} כִּי אָכַל אֶת יַעֲקֹב וְאֶת נָוֵהוּ הֵשַׁמּוּ:
{ח} אַל תִּזְכָּר לָנוּ עֲוֹנֹת רִאשֹׁנִים מַהֵר יְקַדְּמוּנוּ רַחֲמֶיךָ כִּי דַלּוֹנוּ מְאֹד:
{ט} עָזְרֵנוּ אֱלֹהֵי יִשְׁעֵנוּ עַל דְּבַר כְּבוֹד שְׁמֶךָ וְהַצִּילֵנוּ וְכַפֵּר עַל חַטֹּאתֵינוּ לְמַעַן שְׁמֶךָ:
{י} לָמָּה יֹאמְרוּ הַגּוֹיִם אַיֵּה אֱלֹהֵיהֶם יִוָּדַע (בגיים) בַּגּוֹיִם לְעֵינֵינוּ נִקְמַת דַּם עֲבָדֶיךָ הַשָּׁפוּךְ:
{יא} תָּבוֹא לְפָנֶיךָ אֶנְקַת אָסִיר כְּגֹדֶל זְרוֹעֲךָ הוֹתֵר בְּנֵי תְמוּתָה:
{יב} וְהָשֵׁב לִשְׁכֵנֵינוּ שִׁבְעָתַיִם אֶל חֵיקָם חֶרְפָּתָם אֲשֶׁר חֵרְפוּךָ אֲדֹנָי:
{יג} וַאֲנַחְנוּ עַמְּךָ וְצֹאן מַרְעִיתֶךָ נוֹדֶה לְּךָ לְעוֹלָם לְדֹר וָדֹר נְסַפֵּר תְּהִלָּתֶךָ:

Luister naar Psalm 79

Luister naar Psalm 79 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 79 van Rabbi Yitzchok Rubin

Vreemde naties hebben de Joodse Tempel verontreinigd. G'd heeft Joden met heiligheid geschapen. Maar omdat Joden vreemde naties toelaten voelen ze zich verontreinigd. Het hart van de Tora Jood is heilig omdat het is gecultiveerd door mitswot en goede daden. Echter door zwakte komt een deel van het afval van de straat in het hart binnen. De ziel wordt hierdoor onrustig en dan begint de vernietiging.

Rabbi Rubin merkt op dat de psalm begint als een lied (mizmor). Hij vraagt zich af hoe Joden kunnen zingen over de verwoesting. Hij zegt dat dit misschien mogelijk is omdat Joden zich verbinden met het heiligdom van G'd en op een dag, als hernieuwd, zullen worden teruggebracht naar de Tempel. Hoe kunnen Joden weer een zuiver hart krijgen? Volgens Rubin moet iedere Jood zich bewust zijn van waar hij echt wil zijn. Door Joods te zijn kunnen Joden beproevingen doorstaan en terugkeren naar de wil van G'd. Joden die niet de Tora naleven hebben geen schijn van kans tegen de wrede vijanden. Ze zijn geestelijk dood voordat ze beginnen. Toch blijven ook zij G'ds dienaren. De heilige ziel van de Jood kan altijd hersteld worden.

De vraag is hoe de kinderen van G'd hun gevoel voor Jood zijn verloren hebben. In de Diaspora werden Joden uit elkaar gegooid. De vijanden van de Joden waren jaloers op de speciale morele status die Joden hebben. Binnen een generatie of twee wisten de kinderen van de Joden niet meer dat ze Joods waren. Ze werden atheïst of gingen het liberale Jodendom aanhangen als een soort “alternatieve” Joodse levensstijl.

Deze psalm is een ontroerend gebed, een verzoek van de Joden aan G'd om hen te redden en hen te vergeven van de zonden. Alleen al door te erkennen Joods te zijn zal G'd redding bieden. G'd is de herder die zijn schapen (de Joden) naar Zijn weiland brengt. Tora Joden moeten vriendschap sluiten met Joden die dolend zijn en hen de weg naar het weiland wijzen. Dit is echt de vervulling van "van generatie op generatie zullen we Uw lof vertellen."

Commentaar van Rashi op Psalm 79

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Een lied van Asaph. Oh G'd! Naties zijn in Uw erfenis gekomen, zij hebben Uw Heilige Tempel verontreinigd, zij hebben Jeruzalem tot hopen ruïnes gemaakt.

tot puinhopen: Wat is dit liedje nu? Is het geen klaagzang? Maar omdat er staat (Klaagliederen 4:11): "De Heer heeft zijn woede besteed." Waaraan heeft hij het besteed? "Hij heeft een vuur aangestoken in Sion." Dit is een lied en een gelegenheid om te zingen, want Hij stortte zijn woede uit op het hout en de stenen en vernietigde zijn kinderen niet volkomen.

Vers 2
Zij hebben de lijken van Uw dienaren als voedsel gegeven aan de vogels van de hemel, het vlees van Uw vromen aan de dieren van de aarde.

het vlees van Uw vromen: Waren ze niet slecht? Maar sinds ze hun straf hebben ontvangen, worden ze als vrome mannen beschouwd. Evenzo zegt de Schrift (Deuteronomium 25: 3): "uw broer zou voor uw ogen worden vernederd." Zodra hij wordt vastgebonden, is hij uw broer. Het wordt op deze manier uitgelegd in de Aggada (Midrasj Psalm 79:4).

Vers 4
We waren een schande voor onze buren, spot en bespotting voor degenen om ons heen.

en bespotting: Hebreeuws וקלס, een uitdrukking van spraak, om over hen te spreken als een bijwoord.

Vers 5
Hoelang, o Heer? Zult U voor altijd toornig zijn? Zal Uw jaloezie branden als vuur?

Hoelang: Hebreeuws עד מה [letterlijk, tot wat.] Tot wanneer?

Uw jaloezie: Uw toorn, dat U jaloers bent op wraak, een uitdrukking van (Exodus 20:5): "een jaloerse (קנא) G'd", emportement of ondernemer in Oud Frans, ijverige woede.

Vers 11
Moge de roep van de gevangene vóór U komen; volgens de grootheid van Uw arm, bevrijd de kinderen van de moeder die stierf.

bevrijd: Hebreeuws הותר, bevrijd de gevangenen uit hun gevangenis, zoals (onder 105:20): "Een koning zond en liet hem vrij (ויתירהו)"; (146: 7), "maakt de grens los (מתיר)."

de kinderen van de moeder die stierf: De kinderen van haar die door U zijn vermoord; enmorinede in Oud Frans, gedoemd om te sterven. Er is een voorbeeld in de taal van de wijzen: "Het is beter dat Joden het vlees van geslachte stervende beesten eten in plaats van het vlees van de karkassen van stervende dieren." Dat betekent het vlees van een stervend dier dat werd geslacht, in traktaat Kiddushin (21b).

Nadere toelichting op bovenstaande Joodse commentaren

Het aanmoedigen van mede-Joden om de Tora na te leven heeft altijd plaatsgevonden binnen het Jodendom. Dit wordt 'kiruv' genoemd. Dat is het Hebreeuwse woord voor 'dichterbij brengen'. Feitelijk is kiruv de vervulling van het Bijbelse gebod om je naaste lief te hebben als jezelf. De laatste decennia na de Tweede Wereldoorlog is er zelfs een 'Kiruv-beweging' ontstaan. Veel (Oost-)Europese Joden waren door de Holocaust vervreemd geraakt van het Jodendom. Chabad begon onder leiding van de zesde Rebbe, rabbijn Yosef Yitzchak Schneersohn (1880-1950), met het organiseren van Joodse hulpverlening. Hij spoorde zijn volgelingen aan om mede-Joden weer te betrekken bij het Jodendom. De zevende Rebbe, rabbijn Menachem Mendel Schneerson (1902-1994), heeft via zijn afgezanten (shluchiem) overal in de wereld educatieve Joodse centra opgericht. Anno 2020 zijn er al meer dan 3000 van zulke centra. Chabad is van mening dat geen enkele Jood 'seculier' is. De Tora is het geboorterecht van elke Joodse ziel. De Rebbe was van mening dat alle Joden al van nature dichtbij de Tora zijn maar dat ze nog dichterbij getrokken moeten worden. Oudere chassidiem zeggen: “Heb genegenheid voor een mede-Jood en G'd zal genegenheid voor u hebben. Doe goed voor een mede-Jood en G'd zal een goed voor u doen. Word bevriend met een mede-Jood en G'd zal met je bevriend raken.”

Chabad shluchiem benaderen Joden op verschillende wijzen. Sommigen staan op straat vooral in Israël en New York waar ze Joden aanmoedigen gebedsriemen aan te leggen. Dat is dan het eerste contact. Het kan ook op een andere manier plaatsvinden. Door bijvoorbeeld het aanbrengen van een mezoezah bij een Joods huis, het aansteken van Shabbatskaarsen, door middel van liefdadigheid (tzedaka), het gezamenlijk eten van een kosher maaltijd, het gezamenlijk bestuderen van de Tora, aanmoedigen Joodse boeken te lezen, Joden aan te moedigen elkaar lief te hebben, het stimuleren van Joods onderwijs, Joodse gezinswaarden na te leven, etc.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.