Tehilliem: Psalm 60 – een Joodse uitleg

Psalm 60 vertelt dat Joab, de generaal van David, naar Aram Naharayim kwam voor oorlog en door het volk werd gevraagd: "Kom je niet voort uit de kinderen van Jakob? Hoe zit het met het verbond dat hij met Laban gesloten heeft?" Niet wetend wat te antwoorden, vroeg Joab het Sanhedrin. De psalm omvat Davids gebed voor succes in deze oorlog. Velen vragen zich ook af of Koning David foutief handelde door zoveel oorlogen te voeren. David moest echter zijn volk beschermen en had geen andere keuze. Dat G'd hem verbood de Tempel te bouwen omdat hij veel bloed aan zijn handen had, heeft te maken met het feit dat de Tempel van nature een vredige plek is. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 60
• Hebreeuwse tekst van Psalm 60 - תהילים ס
• Luister naar Psalm 60
• Toelichting op Psalm 60 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 60
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 60

Voor de koorleider. Op de wijs van De lelie van het getuigenis. Een stil gebed van David, ter lering, toen hij vocht tegen de Arameeërs uit het Tweestromenland en uit Tsova, en toen Joab op zijn terugtocht de Edomieten in het Zoutdal versloeg, twaalfduizend man. G'd, U hebt ons verstoten, ons uiteengeslagen, Uw toorn over ons uitgestort, keer ons lot ten goede. U hebt het land geschokt en gespleten, genees zijn scheuren, want het stort ineen. U hebt Uw volk zwaar laten lijden, ons een bittere wijn laten drinken.
….
….
Wie voert mij de vesting binnen, wie zal mij naar Edom leiden? Bent U het niet, G'd, U die ons verstoten had, voert u niet, G'd, onze legers aan? Sta ons bij tegen de vijand, de hulp van mensen is vergeefs. Met G'd zullen wij triomferen, Hij zal onze vijanden vertrappen.

Hebreeuwse tekst van Psalm 60 - תהילים ס

א לַמְנַצֵּחַ עַל-שׁוּשַׁן עֵדוּת מִכְתָּם לְדָוִד לְלַמֵּד. ב בְּהַצּוֹתוֹ אֶת אֲרַם נַהֲרַיִם וְאֶת-אֲרַם צוֹבָהוַיָּשָׁב יוֹאָב וַיַּךְ אֶת-אֱדוֹם בְּגֵיא-מֶלַח שְׁנֵים עָשָׂר אָלֶף. ג אֱלֹהִים זְנַחְתָּנוּ פְרַצְתָּנוּ אָנַפְתָּ תְּשׁוֹבֵב לָנוּ. ד הִרְעַשְׁתָּה אֶרֶץ פְּצַמְתָּהּ רְפָה שְׁבָרֶיהָ כִי-מָטָה. ה הִרְאִיתָ עַמְּךָ קָשָׁה הִשְׁקִיתָנוּ יַיִן תַּרְעֵלָה. ו נָתַתָּה לִּירֵאֶיךָ נֵּס לְהִתְנוֹסֵס מִפְּנֵי קֹשֶׁט סֶלָה. ז לְמַעַן יֵחָלְצוּן יְדִידֶיךָ הוֹשִׁיעָה יְמִינְךָ ועננו (וַעֲנֵנִי). ח אֱלֹהִים דִּבֶּר בְּקָדְשׁוֹ אֶעְלֹזָה אֲחַלְּקָה שְׁכֶם וְעֵמֶק סֻכּוֹת אֲמַדֵּד. ט לִי גִלְעָד וְלִי מְנַשֶּׁה וְאֶפְרַיִם מָעוֹז רֹאשִׁי יְהוּדָה מְחֹקְקִי. י מוֹאָב סִיר רַחְצִי עַל-אֱדוֹם אַשְׁלִיךְ נַעֲלִי עָלַי פְּלֶשֶׁת הִתְרוֹעָעִי. יא מִי יֹבִלֵנִי עִיר מָצוֹר מִי נָחַנִי עַד-אֱדוֹם. יב הֲלֹא-אַתָּה אֱלֹהִים זְנַחְתָּנוּ וְלֹא-תֵצֵא אֱלֹהִים בְּצִבְאוֹתֵינוּ. יג הָבָה-לָּנוּ עֶזְרָת מִצָּר וְשָׁוְא תְּשׁוּעַת אָדָם. יד בֵּאלֹהִים נַעֲשֶׂה-חָיִל וְהוּא יָבוּס צָרֵינוּ.

Luister naar Psalm 60

Luister naar Psalm 60 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 60 van Rabbi Yitzchok Rubin

Koning David stond bekend om zijn vaardigheid in het voeren van oorlog. Hij heeft vele vijanden verslagen. Maar hij wist dat hij alleen succesvol zou zijn wanneer hij advies en toestemming zou vragen aan de Joodse wijzen (aangeduid als de shoshaniem, rozen) in het Sanhedrin. Deze Psalm is speciaal aan hen toegewijd. David legt uit dat de wereld ware vrede kan bereiken door middel van hun visie. Hij smeekt Hashem om de kinderen van Israël weer terug te brengen tot de Tora. David wil duidelijk maken dat alles wat we doen in overeenstemming moet zijn met de leringen van de geleerden. Zij zijn de “rozen van getuigenis” (shoshan eidos).

Vervolgens doet David in deze Psalm verslag van verschillende veldslagen, zowel de veldslagen die zijn gewonnen als verloren. Bij verlies leek het alsof de Joden dronken waren van wijn en totaal gedesoriënteerd waren omdat ze zich niet richtten op de Tora. Zonder de Tora raken de Joden verdwaasd over hun eigen daden. Maar Hashem helpt hen via testen om de weg weer terug te vinden. David vraagt hulp via G'ds rechterhand omdat dit het attribuut van genade symboliseert.

Tot slot eindigt deze Psalm met de opmerking dat redding door de mens waardeloos is. Alleen met G'ds hulp kunnen vijanden verslagen worden. Daarom volgt David ook de instructies van de Torageleerden op. Pas daarna kunnen wapens ingezet worden.

Commentaar van Rashi op Psalm 60

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Voor de koorleider. Op de wijs van De lelie van het getuigenis. Een stil gebed van David, ter lering

Op de wijs van De lelie van het getuigenis. Een stil gebed van David, ter lering: (Addendum: Michtam is een uitdrukking van (Hooglied 5:11), "als het beste goud (כתם פז)," een begeerd ding. Onze wijzen, echter, leggen dit uit als verwijzend naar David, die zich als een nederige (מך) en onschuldige man gedroeg, zelfs toen hij de troon bekleedde. Een andere Aggadah legt uit dat zijn wond (מכתו) perfect was (תמה), d.w.z. hij werd besneden geboren (Sota 10b). Michtam van David betreft de getuigenis van het Sanhedrin, die vergeleken werd met een roos (שושן), zoals gesteld in (Hooglied 7:3): "Je navel is als een rond bassin, enz., omheind met rozen", toen hij eiste dat ze hem leerden wat te doen. Toen hij vocht met Aram Naharaim en Joab naar hen stuurde, zeiden zij tegen Joab: "Ben jij niet van de zonen van Jacob?" Waar is de eed die hij zwoer aan Laban, 'deze hoop is een getuige' "(Genesis 31:52)? En hij wist niet wat te antwoorden. Hij ging naar David en zei tegen David: "Dit is wat de Arameeërs tegen me zeiden." Ze gingen naar het Sanhedrin, [die] antwoordde hen: "Hebben zij niet eerst de eed overtreden, zoals staat vermeld (Numeri 23:7): 'Van Aram heeft Balak, de koning van Moab, mij gebracht'? Bovendien was Cushan- Rishathaim een Aramese."

Vers 2
toen hij vocht tegen de Arameeërs uit het Tweestromenland en uit Tsova, en toen Joab op zijn terugtocht de Edomieten in het Zoutdal versloeg, twaalfduizend man

toen Joab op zijn terugtocht de Edomieten, etc.: [van] de achttienduizend die in de Schrift worden vermeld (II Samuël 8:13, I Kronieken 18:12), Abishai doodde de eerste keer zesduizend, en Joab doodde twaalfduizend toen hij terugkeerde van de strijd tegen Aram.

toen hij vocht: Hebreeuws בהצותו, zoals (Numeri 26:9): "toen zij (בהצותם) met de Heer ruzie maakten," dat hij met hen vocht omdat zij de Ammonieten hielpen.

Vers 3
G'd, U hebt ons verstoten, ons uiteengeslagen, Uw toorn over ons uitgestort, keer ons lot ten goede

U hebt ons verstoten, ons uiteengeslagen: Toen Edom in zijn hand viel, voorzag Hij met de heilige geest dat zij bestemd zijn om over Israël te regeren en slechte verordeningen over Israël te heffen. Hij stond op en smeekte om genade vanwege de onderwerping van de ballingschap. "We leden veel ellende in de tijd van de Richteren door de vijanden om ons heen."

Uw toorn over ons uitgestort: U was boos op ons. Herstel voortaan Uw goede wil.

Vers 4
U hebt het land geschokt en gespleten, genees zijn scheuren, want het stort ineen

U hebt het land geschokt: ons land, met vele troepen

en gespleten: Hebreeuws פצמתה, U hebt het gebroken. Ik zag in Dunashs geschriften (p.68) dat het Arabisch is, maar hij heeft het niet uitgelegd. In het werk van Rabbi Moshe Hadarshan, legt hij het uit als een uiting van tranen en citeert bewijs voor die bewering (van Jeremia 22:14): "En hij snijdt vensters open", wat Jonathan vertaalt, וּפצים. Maar ik zeg dat וּפצים, zoals Jonathan vertaalde, een uitdrukking is van de constructie van een raam, als "alle ingangen die deurkozijnen hebben (פצימין)."

genees zijn scheuren, want het stort ineen: Hebr. רפה, een uitdrukking van genezing. Hoewel het is gespeld met een "hey", worden veel woorden op deze manier gebruikt.

want het stort ineen: Een uitdrukking van laagheid.

Vers 5
U hebt Uw volk zwaar laten lijden, ons een bittere wijn laten drinken

bittere wijn: Hebreeuws תרעלה. [Wijn] die het hart stopt en omhult. רַעַל is een uitdrukking van omhulling, zoals (Nachum 2:4): "en de cipressen zijn omhuld (הרעלו)," en de taal van de Mishnah (Shabbat 6: 6): "Mediterrane vrouwen met een sjaal omhuld (רעולות)."

Vers 6
Geef een teken aan wie ontzag hebben voor U, laat hen ontkomen aan de pijlen van de boog

Geef een teken aan wie ontzag hebben voor u: Beproevingen van vele problemen.

aan wie ontzag hebben voor u: Om te testen of ze [standvastig] vol ontzag voor U zouden staan.

laat hen ontkomen aan de pijlen van de boog: Om Uw normen in de wereld te verfraaien, zodat de heidenen U niet zullen bekritiseren als U hun goedheid geeft, maar zij zullen Uw oordelen verfraaien en zeggen dat Hij rechtvaardig voor hen heeft gedaan omdat zij vele testen voor Hem hebben doorstaan.

Vers 7
Bevrijd Uw geliefd volk, help het met Uw machtige hand, verhoor ons

Bevrijd: Moet worden gered van schade.

help het met Uw machtige hand: die U terugbracht zodat hun vijanden hen zouden overmeesteren.

verhoor ons: Want als U mij antwoordt, zullen zij worden gered, omdat ik tegen hen [de vijanden] voor hen [Israël] vecht.

Vers 8
G'd heeft gesproken in Zijn heiligdom: Juichend zal Ik Sjechem verdelen, het dal van Soekot uitmeten.

G'd heeft gesproken in Zijn heiligdom: dat Hij de ballingen zou verzamelen en dat zijn [David's] zaad over hen zou heersen. Een andere verklaring: G'd sprak in Zijn Heiligdom [zegt] dat ik koning over hen zou zijn.

Juichend zal Ik: in zijn redding. In een andere verklaring, vond ik: G'd sprak in Zijn Heiligdom om mij te helpen, zoals geschreven staat (II Sam. 3:18): "Want (sic) door de hand van Mijn knecht David zal ik Mijn volk Israël bevrijden."

zal Ik Sjechem verdelen: Ik zal voor hen een deel van het eigendom van hun vijanden verdelen.

het dal van Soekot uitmeten: Ik weet niet uit welke natie deze Soekot is en ik weet niet waar de Soekot is waar Israël naar toe kwam toen zij uit Rameses reisden. In andere commentaren die ik heb aangetroffen (dit is niet in alle edities): Ik zal Sjechem delen. Ze zullen de erfenis van hun vader Jacob voor hen herstellen. Een andere verklaring:

het dal van Soekot uitmeten: wanneer ik het deel voor Israël. Sjechem en Soekot waren aan de rand van het land Kanaän, omdat we Jakobs intrede in het land door Soekot en Sjechem vinden. Een andere verklaring:

het dal van Soekot uitmeten: Soekot is een uitdrukking van vormen en verbeeldingen, zoals geschreven staat (2 Koningen 17:30): 'Soekot-Benaoth'.

uitmeten: Ik meet hun vorm, zoals geschreven staat (II Sam. 8:2): "twee koorden om ter dood te brengen en een volledige koordlengte om in leven te houden."

Vers 9
Van Mij is Gilad, en van Mij is Menasje, Efrajim is de helm op Mijn hoofd, Jehoeda de scepter in Mijn hand

Van Mij is Gilad: om over hen te heersen.

de scepter: Mijn ministers. מחקקי is een uitdrukking van bestuur, dat hij de wet maakt en rollen en bevelen stuurt, zoals (Gen. 49:10): "De scepter zal zich niet afkeren van Juda, noch de wetgever tussen zijn voeten."

Vers 10
Moav is mijn wasbekken, op Edom zet Ik mijn voet. Filistea, juicht mij toe!”

Moav is mijn wasbekken: Ik zal ze gebruiken als een koperen pot die is voorbereid om daarin te worden gewassen.

mijn voet: Hebreeuws נעלי, mijn gevangenisstraf.

juicht mij toe: Word lid van mijn koninkrijk om ondergeschikt te zijn aan Mij, want Gath, en ook Gaza, die overwonnen werden door David, zijn van het land van de Filistijnen.

Vers 11
Wie voert mij de vesting binnen, wie zal mij naar Edom leiden?

Wie voert mij de vesting binnen: vervolgens naar een versterkte stad, om de stad Rome te veroveren; als u me niet wilt helpen tegen de vesting van Edom, wie zal mij brengen en wie zal mij op hen leiden? (Shem Ephraim suggereert deze verbetering: Als U me nu niet wilt helpen Edom te veroveren, waarop U mij nu hebt geleid.) In andere commentaren vond ik het volgende: op de vestingen van Edom, op wie U mij nu hebt geleid.

Vers 12
Bent U het niet, G'd, U die ons verstoten had, voert U niet, G'd, onze legers aan?

voert U niet: en U gaat niet verder.

Vers 14
Met G'd zullen wij triomferen, Hij zal onze vijanden vertrappen

vertrappen: [zoals vertaald]

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.