Tehilliem: Psalm 59 – een Joodse uitleg

Koning David werd overvallen door een vijand die leed aan een jaloezie die alomtegenwoordig was geworden. Deze vijand was niemand minder dan zijn eigen schoonvader, Saul. Psalm 59 spreekt over het grote wonder dat David heeft meegemaakt toen hij gevaar ontweek door door een raam te ontsnappen, onopgemerkt door de bewakers bij de deur. De gebeden en smeekbeden die hij toen aanbood, worden hier opgetekend. David heeft nooit afstand gedaan van zijn eigen zelfbewustzijn, zijn waardigheid. Ondanks dat hij op de vlucht is weet hij dat hij een kind van Hashem is en dat alles in Zijn handen is. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 59
• Hebreeuwse tekst van Psalm 59 - תהילים נט
• Luister naar Psalm 59
• Toelichting op Psalm 59 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 59
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 59

Voor de koorleider. Op de wijs van Verdelg niet. Van David, een stil gebed, toen Saul opdracht had gegeven David thuis vast te houden en hem te doden. Bevrijd mij van mijn vijanden, mijn God, bescherm mij tegen mijn belagers. Bevrijd mij van wie onrecht doen, red mij van hen die bloed vergieten. Zij hebben het op mijn leven voorzien en vallen mij aan met geweld. Niet om mijn misdaad, niet om mijn zonde, Eeuwige, ik ben onschuldig, maar zij dringen op en sluiten de rijen.
…..
…..
Ze keren terug, avond aan avond, grommend als honden zwerven ze rond door de stad, dolend op zoek naar voedsel, jankend als ze niet worden verzadigd. Maar ik, ik zal Uw sterkte roemen, in de morgen Uw trouw bezingen: U bent voor mij altijd een burcht geweest, een toevlucht in tijden van nood. Mijn sterkte, voor U wil ik zingen, mijn burcht is God, de God die mij trouw blijft.

Hebreeuwse tekst van Psalm 59 - תהילים נט

א לַמְנַצֵּחַ אַל-תַּשְׁחֵת לְדָוִד מִכְתָּם בִּשְׁלֹחַ שָׁאוּלוַיִּשְׁמְרוּ אֶת-הַבַּיִת לַהֲמִיתוֹ. ב הַצִּילֵנִי מֵאֹיְבַי אֱלֹהָי מִמִּתְקוֹמְמַי תְּשַׂגְּבֵנִי. ג הַצִּילֵנִי מִפֹּעֲלֵי אָוֶן וּמֵאַנְשֵׁי דָמִים הוֹשִׁיעֵנִי. ד כִּי הִנֵּה אָרְבוּ לְנַפְשִׁי יָגוּרוּ עָלַי עַזִּיםלֹא-פִשְׁעִי וְלֹא-חַטָּאתִי יְהוָה. ה בְּלִי-עָו‍ֹן יְרֻצוּן וְיִכּוֹנָנוּ עוּרָה לִקְרָאתִי וּרְאֵה. ו וְאַתָּה יְהוָה-אֱלֹהִים צְבָאוֹת אֱלֹהֵי יִשְׂרָאֵל הָקִיצָה לִפְקֹד כָּל-הַגּוֹיִםאַל-תָּחֹן כָּל-בֹּגְדֵי אָוֶן סֶלָה. ז יָשׁוּבוּ לָעֶרֶב יֶהֱמוּ כַכָּלֶב וִיסוֹבְבוּ עִיר. ח הִנֵּה יַבִּיעוּן בְּפִיהֶם חֲרָבוֹת בְּשִׂפְתוֹתֵיהֶם כִּי-מִי שֹׁמֵעַ. ט וְאַתָּה יְהוָה תִּשְׂחַק-לָמוֹ תִּלְעַג לְכָל-גּוֹיִם. י עֻזּוֹ אֵלֶיךָ אֶשְׁמֹרָה כִּי-אֱלֹהִים מִשְׂגַּבִּי. יא אֱלֹהֵי חסדו (חַסְדִּי) יְקַדְּמֵנִי אֱלֹהִים יַרְאֵנִי בְשֹׁרְרָי. יב אַל-תַּהַרְגֵם פֶּן יִשְׁכְּחוּ עַמִּי הֲנִיעֵמוֹ בְחֵילְךָ וְהוֹרִידֵמוֹ מָגִנֵּנוּ אֲדֹנָי. יג חַטַּאת-פִּימוֹ דְּבַר-שְׂפָתֵימוֹוְיִלָּכְדוּ בִגְאוֹנָם וּמֵאָלָה וּמִכַּחַשׁ יְסַפֵּרוּ. יד כַּלֵּה בְחֵמָה כַּלֵּה וְאֵינֵמוֹוְיֵדְעוּ כִּי-אֱלֹהִים מֹשֵׁל בְּיַעֲקֹב לְאַפְסֵי הָאָרֶץ סֶלָה. טו וְיָשֻׁבוּ לָעֶרֶב יֶהֱמוּ כַכָּלֶב וִיסוֹבְבוּ עִיר. טז הֵמָּה ינועון (יְנִיעוּן) לֶאֱכֹל אִם-לֹא יִשְׂבְּעוּ וַיָּלִינוּ. יז וַאֲנִי אָשִׁיר עֻזֶּךָ וַאֲרַנֵּן לַבֹּקֶר חַסְדֶּךָכִּי-הָיִיתָ מִשְׂגָּב לִי וּמָנוֹס בְּיוֹם צַר-לִי. יח עֻזִּי אֵלֶיךָ אֲזַמֵּרָה כִּי-אֱלֹהִים מִשְׂגַּבִּי אֱלֹהֵי חַסְדִּי.

Luister naar Psalm 59

Luister naar Psalm 59 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 59 van Rabbi Yitzchok Rubin

David schreef Psalm 59 na zijn ontsnapping. Volgens Rabbijn Rubin spreekt David niet alleen over zijn externe vijanden maar ook zijn innerlijke die hem de meeste schade hadden kunnen berokkenen. De wereld is een corrupte plek waar overal vijanden aanwezig zijn. David wil de duistere krachten in hemzelf overwinnen en vraagt daarbij Hashem om kracht.

Het verlies van innerlijke kalmte is verwoestend. Saul werd verteerd door jaloezie. Om die reden koesterde hij haat tegen David. Hij zag in zijn familieleden vijanden in plaats van wie ze werkelijk waren. David was niet de oorzaak van Sauls woede, maar Saul zelf. Ondanks Sauls haat verliest David zichzelf niet. Hij vraagt Hashem om hulp. Davids vijanden zijn hongerige honden die niet rusten voor ze voedsel vinden. Zij proberen te vernietigen, maar zullen in de duisternis van hun zelfgemaakte nacht luidkeels huilen als hongerige honden, terwijl de Davids van deze wereld licht zullen vinden in Hashem. Dit geldt ook voor het Joodse volk die, ondanks dat het wordt opgejaagd, nooit haar waardigheid verliest dankzij de grootse goedheid van Hashem.

Commentaar van Rashi op Psalm 59

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Voor de koorleider. Op de wijs van Verdelg niet. Van David, een stil gebed, toen Saul opdracht had gegeven David thuis vast te houden en hem te doden.

Op de wijs van Verdelg niet: Hij noemde de psalm met deze naam omdat hij bijna dood was en vernietigd, en hij smeekte om genade in de zaak.

thuis vast te houden: toen Michal hen vertelde dat hij ziek was (1 Sam. 19:14) en ze hem 's nachts liet vluchten.

Vers 4
Zij hebben het op mijn leven voorzien en vallen mij aan met geweld. Niet om mijn misdaad, niet om mijn zonde, Eeuwige.

vallen mij aan met geweld: om mijn huis binnen te gaan, om me te bewaken.

Vers 5
Ik ben onschuldig, maar zij dringen op en sluiten de rijen. Verhef u om mij te helpen, zie naar mij om.

Ik ben onschuldig: Ik zondigde niet tegen hen.

en sluiten de rijen: Klaar om te doden.

Vers 6
Eeuwige, God Tsevaot, God van Israël, ontwaak en straf alle volken, heb geen genade met verraad en onrecht.

ontwaak en straf alle volken: En oordeel deze slechte mannen volgens de statuten van de naties. Wees niet genadig voor hen.

Vers 7
Avond aan avond keren zij terug en zwerven rond in de stad, grommend als honden.

Avond aan avond keren zij terug … Hun mond loopt over van venijn (vers 8): De interpretatie van deze twee verzen verbindt de een met de ander.

Avond aan avond keren zij terug: Wat ze overdag deden, is niet voldoende; 's avonds herhalen ze hun kwaad: bewaken me dat ik niet ontsnap en de stad verlaat. Wat deden ze dan overdag? Zie, de gehele dag spugen zij uit met hun mond, om mij te bespioneren voor Saul.

Vers 8
Hun mond loopt over van venijn, de woorden op hun lippen zijn zwaarden, zij denken: Wie hoort het?

op hun lippen zijn zwaarden: en ze denken bij zichzelf: "Wie hoort?"

Vers 9
U, Eeuwige, zult om hen lachen, U drijft de spot met alle volken.

U, Eeuwige: Wie zal spotten met alle naties, zal ook deze slechte mannen bespotten.

Vers 10
Mijn sterkte, aan u houd ik mij vast, ja God is mijn burcht.

Mijn sterkte: De kracht en macht van mijn vijand, die sterker is dan ik.

aan u houd ik mij vast: en ik wacht [op U] om me van hem te redden.

Vers 11
God, die trouw is, zal mij te hulp komen, God zal mij doen neerzien op wie mij aanvallen.

zal mij te hulp komen: Hij zal me Zijn hulp geven voordat de hand van mijn vijand me overweldigt.

God zal mij doen neerzien op wie mij aanvallen: wat ik verlang te zien.

Vers 12
Dood hen nog niet – mijn volk mag niet vergeten –, laat hen ronddolen en sla hen dan neer, met Uw kracht, Heer, ons schild.

Dood hen nog niet: omdat dit niet als wraak herkenbaar is.

mijn volk mag niet vergeten: omdat alle doden zijn vergeten. In plaats daarvan beroven ze hun bezittingen, zodat ze verarmd zijn. Dat is de wraak die nog lang zal worden herinnerd.

Vers 13
Zonde is de taal uit hun mond, het woord van hun lippen. Laat hen stikken in hun trots, in hun vloeken en leugens.

Zonde: van hun mond is het woord van hun lippen, en de armen die door hen achtervolgd worden vanwege de vloek en de leugens die zij vertellen, worden door hun hoogmoed gegrepen.

Vers 14
Sla toe in Uw toorn, sla vernietigend toe. Tot aan de einden der aarde zullen zij weten dat God over Jakob heerst.

Sla toe in Uw toorn: Vernietig ze met Uw toorn, o Koning, Die oordeelt en laat hen weten dat U over Jakob regeert.

Vers 15
Ze keren terug, avond aan avond, grommend als honden zwerven ze rond door de stad

Ze keren terug, avond aan avond: Dit is bij het vorige vers gevoegd. De zonde van hun mond spreken ze overdag, en 's avonds keren ze terug om hen te beschamen die ze belasterd hebben.

Vers 16
dolend op zoek naar voedsel, jankend als ze niet worden verzadigd.

dolend op zoek naar voedsel: zoals de honden de hele nacht doen als ze niet verzadigd zijn, zodat ze uit verzadiging kunnen slapen.

Vers 17
Maar ik, ik zal Uw sterkte roemen, in de morgen Uw trouw bezingen: U bent voor mij altijd een burcht geweest, een toevlucht in tijden van nood.

Maar ik: wanneer ik aan hen ontsnap, zal ik 's morgens over Uw kracht zingen.

Vers 18
Mijn sterkte, voor U wil ik zingen, mijn burcht is God, de God die mij trouw blijft.

Mijn sterkte, voor U: Aan U, die mijn sterkte en mijn bolwerk is, zing ik voor U.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.