Avalokiteshvara, de boeddha van mededogen

De boddhisattva Avalokiteshvara is de belangrijkste boeddha van Tibet. Hij heeft heeft duizend armen met in elke hand een oog, hiermee kan hij de noden van de mensen tot in elke hoek van het universum zien en hun een helpende hand toereiken. Avalokita betekent: ziend, Ishvara betekent: heer. Ook heeft de boeddha elf hoofden, die staan voor elf fasen of vormen van onwetendheid, welke in elf deugden veranderd zijn, waardoor Avalokiteshvara verlichting bereikt heeft. Avalokiteshvara is de mannelijke manifestatie van de bodhisattva Quan Yin, de moeder van alle mensen in nood. Hij wordt in geschriften van het mahayana-boeddhisme, zoals de Lotussoetra en de Hartsoetra genoemd. De Dalai Lama die in 1989 de Nobelprijs voor de vrede gekregen heeft, wordt door boeddhisten gezien als de reïncarnatie van Avalokiteshvara, de boeddha van oneindig mededogen. Avalokita-Ishvara betekent: hij die neerziet op de aarde, hij die beschouwt. De mantra Om Mani Padme Hum is de mantra van Avalokiteshvara.

• Bodhisattva
• Oneindig Mededogen
• De Lotussoetra en de Hartsoetra in het mahayana boeddhisme
• Om mani padme hum de mantra van Avalokiteshvara

Bodhisattva

Een boddhisattva is een mens die verlichting bereikt heeft en zo het aardse ontstegen is, maar die in plaats van in de hemel te verblijven en altijd in zalige hemelse staten te verkeren, ervoor kiest terug te komen naar de aarde, om de mensen te helpen en te verlossen uit hun lijden. Zo kun je ook Jezus Christus zien als een boddhisattva. Er zijn verschillende niveau's of stadia van bodhisattva's. Ook iemand die nog geen verlichting bereikt heeft maar wel de vaste wens heeft om zich in te zetten voor het welzijn van alle wezens, kan een bodhisattva zijn.

Oneindig Mededogen

De Tibetaanse naam voor de boeddha van mededogen is Chenrézig. Ré is ooghoek en zig betekent zien. Wat is mededogen anders dan zien en begrijpen vanuit de diepte van het hart?

De Lotussoetra en de Hartsoetra in het mahayana boeddhisme

Het mahayana-boeddhisme is een van de belangrijkste stromingen binnen het boeddhisme. Maha betekent groot in het Sanskriet en yana betekent weg of voertuig. Deze richting is in de eerste twee eeuwen van onze jaartelling, 600 jaar na het begin van het boeddhisme in de 5e eeuw voor Christus, geleidelijk ontstaan. Het belangrijkste principe dat in deze richting geldt, is dat elk mens verlichting kan bereiken.

De Avalokiteshvara-soetra in de Lotussoetra
De Lotussoetra vertelt hoe de Boeddha verlichting bereikte en hoe wij dat ook kunnen. Het is een van de belangrijkste geschriften van het mahayana-boeddhisme. Het 25e deel van de Lotussoetra wordt ook wel de Avalokiteshvara-soetra genoemd. Hierin wordt verhaald hoe de Boeddha van oneindig mededogen, hen die hem om hulp vragen altijd te hulp snelt. Hij wordt hier genoemd als de boddhisattva die alle geluiden van de wereld hoort. Hij hoort elke kreet van lijden, elke kreet om hulp. Als mensen verslaafd zijn, niet los kunnen komen van allerlei behoeften, waardoor ze lijden, dan kunnen ze Avalokiteshvara aanroepen. Als de roep om hulp vanuit het diepst van het wezen gedaan en gevoeld wordt, als men de boddhisattva die alle geluiden van de wereld hoort, steeds in gedachten heeft, dan komt er zeker raad en hulp. Hij is een machtig heer die wonderen kan bewerken. De eed dat hij de mensen zal dienen is zo diep als de oceaan. Voor elk denkbare noodsituatie biedt hij hulp.

De Hartsoetra
In de Hartsoetra vraagt de verstandelijke Shariputra aan Avalokiteshvara: hoe kan ik de leegte onderzoeken? Hij wil zelf ervaren en neemt niets zomaar aan. Avalokiteshvara zegt: "Vorm is leegte, leegte is vorm." Met "vorm is leegte" wordt bedoeld, dat alle verschijnselen, ook gevoelens en gedachten voorbijgaand zijn en dat wordt gezien als leegte, ze hebben geen vaste vorm, geen intrinsieke hoedanigheid. Ze komen op en lossen weer op, dat is leegte, shunyata in het Sanskriet. We hechten er geen waarde aan, we oordelen niet, we hebben geen vooropgezet idee erover, het is wat het is, niet meer, niet minder. Maar toch is leegte dan weer vorm. De verschijnselen zijn er, er is wat er is. Zou je volhouden dat het eigenlijk maar illusie is, vormen zonder betekenis, dan zou je hieraan voorbijgaan. We beschouwen nu niet langer de verschijnselen, maar we beleven ze in hun zijn. Ook wij zijn, in een eeuwig vloeiend zijn. Vorm is vorm, leegte is leegte. We hebben geen concepten over de wereld waar we in leven. Ten diepste zijn we in een intieme éénheid ermee. Als we honger hebben eten we. Als we lachen, lachen we. Altijd zijn we in het nu. We zien wat we zien, we doen wat we doen, we beleven wat we beleven. Geen voorkeur, geen afkeer, maar leven in de volheid van het bestaan zelf.

Juist luisteren
De Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh leert ons dat juist luisteren één van de lessen is die we van Avalokiteshvara leren kunnen. Aandachtig luisteren, zonder kritiek, opmerkingen, is met mededogen luisteren. De ander voelt zich gehoord en gezien en durft zich te uiten. Durft misschien te zeggen wat nog nooit geuit was. Zo wordt mededogend luisteren helend.

Om mani padme hum de mantra van Avalokiteshvara

Dit is misschien wel de meest bekende mantra. Het is de mantra van Avalokiteshvara. Volgens de lering bevrijdt deze mantra ons van het vergif van de zes negatieve emoties. De mantra heeft een transformerend effect op verschillende niveau's van ons wezen. We worden gezuiverd. We ontwikkelen de zes deugden: edelmoedigheid, harmonieus gedrag, volharding, enthousiasme, concentratie en inzicht.

Om Mani Padme Hum mantra

• Om bevrijdt ons van trots.
• Ma bevrijdt van jaloezie.
• Ni bevrijdt van lust en passie.
• Pa bevrijdt van onwetendheid.
• Dme bevrijdt van gehechtheid.
• Hum bevrijdt ons van woede.

Om mani padme hum
De mantra is hoorbaar als de oertrilling, het zoemen van het leven zelf. Voor de ziel in vrede zijn het niet alleen de golven van de zee waarin dit geluid te horen is, maar zijn het ook de moderne aardse geluiden zoals verkeersgeluiden, het geluid van de afzuigkap in de keuken. Het is het geluid van de stilte, de leegte.

Lees verder

• Tara, de wijze boeddhistische godin die bevrijding brengt
• Kwan Yin de Chinese godin van vrede en voorspoed
• Ken uzelf: persoonlijkheid of essentie?
• De vrouwelijke kracht van Inanna, godin van liefde en moed
• De Hindoegodin Saraswati: beschermster van taal en cultuur