Tehilliem: Psalm 56 – een Joodse uitleg

David schrijft Psalm 56 wanneer hij op de vlucht is voor Saul. Hij verblijft in het paleis van de Filistijn Achish, de stadsvorst van Gat. Diens bodyguard is Yishbi, de broer van Goliath die door David is gedood. David bevindt zich dus in een onmogelijke positie: gezocht in zijn thuisland en zich schuilhoudend in een vijandige omgeving. Hij bidt tot G'd voor zichzelf en voor wat zijn broeders in de toekomst nog zullen meemaken. Tehilliem worden ook anno 2024 door Joodse mensen collectief en individueel gereciteerd, omdat het verlangen ontstaat om G-d te prijzen en te danken; of als alternatief, in tijden van crisis en nood, als een vorm van smeekbede, en zelfs als een plek om spijt te betuigen over zonde.

• Tekst Psalm 56
• Hebreeuwse tekst van Psalm 56 - תהילים נו
• Luister naar Psalm 56
• Toelichting op Psalm 56 van Rabbi Yitzchok Rubin
• Commentaar van Rashi op Psalm 56
• Psalm 1 tot en met 92

Tekst Psalm 56

Voor de koorleider. Op de wijs van Een roerloze duif in de verte. Van David, een stil gebed, toen de Filistijnen hem in Gat hadden gegrepen. Wees mij genadig, G'd, want ze bedreigen mij, de hele dag bestoken en bestrijden ze mij. Mijn tegenstanders bedreigen mij, heel de dag, en bestrijden mij vanuit hun hoge vesting. In mijn bangste uur vertrouw ik op U. Op G'd, wiens woord ik prijs, op G'd vertrouw ik, angst ken ik niet, wat kan een sterveling mij aandoen?
…..
…..
Op G'd, wiens woord ik prijs, op de Eeuwige, wiens woord ik prijs, op G'd vertrouw ik, angst ken ik niet, wat kan een mens mij aandoen. Aan u, G'd, heb ik geloften gedaan, met dankoffers wil ik u betalen, U hebt mijn leven aan de dood ontrukt, mijn voet voor struikelen behoed. Nu kan ik wandelen onder G'ds hoede in het licht van het leven.

Hebreeuwse tekst van Psalm 56 - תהילים נו

א לַמְנַצֵּחַ עַל-יוֹנַת אֵלֶם רְחֹקִים לְדָוִד מִכְתָּםבֶּאֱחֹז אוֹתוֹ פְלִשְׁתִּים בְּגַת. ב חָנֵּנִי אֱלֹהִים כִּי-שְׁאָפַנִי אֱנוֹשׁ כָּל-הַיּוֹם לֹחֵם יִלְחָצֵנִי. ג שָׁאֲפוּ שׁוֹרְרַי כָּל-הַיּוֹם כִּי-רַבִּים לֹחֲמִים לִי מָרוֹם. ד יוֹם אִירָא אֲנִי אֵלֶיךָ אֶבְטָח. ה בֵּאלֹהִים אֲהַלֵּל דְּבָרוֹבֵּאלֹהִים בָּטַחְתִּי לֹא אִירָא מַה-יַּעֲשֶׂה בָשָׂר לִי. ו כָּל-הַיּוֹם דְּבָרַי יְעַצֵּבוּ עָלַי כָּל-מַחְשְׁבֹתָם לָרָע. ז יָגוּרוּ יצפינו (יִצְפּוֹנוּ) הֵמָּה עֲקֵבַי יִשְׁמֹרוּ כַּאֲשֶׁר קִוּוּ נַפְשִׁי. ח עַל-אָוֶן פַּלֶּט-לָמוֹ בְּאַף עַמִּים הוֹרֵד אֱלֹהִים. ט נֹדִי סָפַרְתָּה-אָתָּה שִׂימָה דִמְעָתִי בְנֹאדֶךָ הֲלֹא בְּסִפְרָתֶךָ. י אָז יָשׁוּבוּ אוֹיְבַי אָחוֹר בְּיוֹם אֶקְרָא זֶה-יָדַעְתִּי כִּי-אֱלֹהִים לִי. יא בֵּאלֹהִים אֲהַלֵּל דָּבָר בַּיהוָה אֲהַלֵּל דָּבָר. יב בֵּאלֹהִים בָּטַחְתִּי לֹא אִירָא מַה-יַּעֲשֶׂה אָדָם לִי. יג עָלַי אֱלֹהִים נְדָרֶיךָ אֲשַׁלֵּם תּוֹדֹת לָךְ. יד כִּי הִצַּלְתָּ נַפְשִׁי מִמָּוֶת הֲלֹא רַגְלַי מִדֶּחִילְהִתְהַלֵּךְ לִפְנֵי אֱלֹהִים בְּאוֹר הַחַיִּים.

Luister naar Psalm 56

Luister naar Psalm 56 in het Hebreeuws.

Toelichting op Psalm 56 van Rabbi Yitzchok Rubin

David is als een roerloze duif in de verte
De zin 'Een roerloze duif in de verte' kan letterlijk worden geïnterpreteerd. Maar de Joodse Bijbelcommentator Rashi legt uit dat dit Davids situatie beschrijft van een opgejaagde man die ver van huis is en door angst bevangen en stil is. Terwijl hij bedreigd wordt spreekt hij over de duif, het oude symbool van de vrede, dat zo opgejaagd is dat hij stil is geworden. Rashi verwijst in zijn commentaar naar I Samuel 21:12: 'Nog diezelfde dag zette David zijn vlucht voor Saul voort, tot hij bij Achish kwam, de stadsvorst van Gat. De hovelingen van Achish zeiden tegen hun vorst: “Is dat niet David, de koning van het land? Is dat niet degene over wie ze triomfantelijk hebben gezonden: “Saul versloeg ze bij duizenden, David bij tienduizenden”?'

Het Joodse volk is als de opgejaagde David
Rabbijn Yitzchok Rubin vergelijkt de opgejaagde David (Psalm 56:7 – vergelijk Genesis 49:19 en Hooglied 1:8, commentaar van Rashi) met het opgejaagde Joodse volk in de Diaspora dat steeds weer naar andere plekken moest/moet vluchten. Veel niet-Joden hunkeren naar het einde van het Joodse volk. Ze zeggen het niet hardop maar ze verlangen er wel naar. Degenen die het wel hardop zeggen willen niet alleen Joden uitsluiten maar genieten ook van de onderdrukking. Dag in dag uit doen ze Joden pijn. Wanneer het ergste voorbij lijkt komt er weer een nieuw 'motief' om Joden te vervolgen. De enige reddingsboei bij wie Joden kunnen schuilen is Hashem. Zelfs wanneer Joden door G'd gestraft worden keren ze naar Hem terug zoals een kind weer beschutting zoekt bij zijn ouders door wie hij eerder is gestraft. Joden blijven verbonden met de Tora.

Een zee van tranen
G'd weet dat de Joden lijden en voelt hun pijn. Chassidiem spreken over een zee van tranen in het hoogste rijk van de Hemel. Het bestaat uit alle tranen van Joden die hebben geleden. De tranen zijn heilig en worden bewaakt door de zielen van de vroomste Joden (tzadikkiem).

G'd is met David
De vijanden van David kunnen doen wat ze willen, maar David weet dat G'd met hem is. David heeft al zijn vertrouwen in de handen van G'd gelegd. Het maakt niet uit wat de vijanden doen. De uitkomst is in G'ds handen. Zelfs als David sterft dan weet hij dat dit G'ds wil is.

Commentaar van Rashi op Psalm 56

Per vers het commentaar van Rashi, de Joodse Bijbelcommentator die leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als de leraar van de leraren. Door alle traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Joodse Bijbel en de Talmoed beschouwd. Vandaar dat het belangrijk is om zijn commentaar op de Psalmen weer te geven. Rashi gebruikt nieuw Hebreeuws aangevuld met Oud Franse woorden. Zijn taalgebruik is soms wat orakelachtig kort. Voor nadere verklaring is het verstandig een orthodox Joodse rabbijn te raadplegen.

Vers 1
Voor de dirigent, op yonath elem rehokim, van David een michtam, toen de Filistijnen hem in Gath grepen.

yonath elem rehokim: Hij zei dit over zichzelf, want hij was met Achish, ver van het land Israël, en de broers van Goliath vroegen toestemming aan Achish om hem te doden, zoals er wordt gezegd (I Samuël 21:12): "Is dit niet David, de koning van het land? 'En hij was onder hen als een stomme duif.

Vers 2
Wees mij genadig, o G'd, omdat mannen ernaar verlangen mij te verslinden; de hele dag onderdrukt de krijger mij.

verlangen: Hebreeuws שאפנו, verlang ernaar mij te verslinden, goloseir of goloser, te lang, ongeduldig te zijn. (Zie Rashi tot Amos 2:7.) Zoals (Jeremia 2:24): "dat snuift (שאפה) de wind op."

de krijger: Hebreeuws לחם, een uitdrukking van oorlog (מלחמה).

Vers 3
Degenen die naar me kijken hebben ernaar verlangd mij de hele dag te verslinden, want velen vechten tegen mij, o Allerhoogste.

o Allerhoogste: De Heilige gezegend zij Hij, die woont op de Hoge.

Vers 5
Met G'd zal ik Zijn woord prijzen; in G'd vertrouwde ik, ik zal niet vrezen. Wat kan vlees mij aandoen?

Met G'd zal ik Zijn woord prijzen: Zelfs wanneer Hij met mij omgaat met de G'ddelijke standaard van gerechtigheid, zal ik Zijn woord prijzen en op Hem vertrouwen.

Vers 6
De hele dag treuren mijn woorden [mij]; al hun gedachten over mij zijn voor het kwaad.

De hele dag treuren mijn woorden [mij]: Mijn achtervolgers treuren me totdat alle woorden van mijn mond verdriet en geschreeuw zijn.

Vers 7
Ze slapen, ze verbergen, ze kijken naar mijn stappen, wanneer ze op mijn leven hopen.

Ze slapen, ze verbergen: Ze sluimeren en verblijven op de plek waar ze hopen dat ik zal gaan, en ze kijken naar mijn stappen (sporen in het Frans, sporen, uitgelegd in Genesis 49:19, Hooglied 1:8) om mij te bespioneren en achtervolgers daarheen te leiden. Dit alles zou hij klagen over de goddelozen van Israël: dat zij op hem zouden wachten en uit angst voor hen was hij naar Achish gevlucht.

ze verbergen: Ze liggen op de loer.

wanneer ze op mijn leven hopen: Als ze weten [dat ik zal passeren] en op me hopen, "zal hij deze kant op gaan."

Vers 8
Voor ongerechtigheid verwachten ze redding. Naties met woede neerhalen, o G'd.

Voor ongerechtigheid verwachten ze redding: Redding en rijkdom vinden voor een kwestie van ongerechtigheid en goddeloosheid. En פַלֶט is als לפלט, te redden. Ze verwachten daarvoor een beloning van Saul.

haal met woede neer: Breng met uw woede deze natie in wiens midden ik ben neer, uit hun wijsheid en uit de samenzweringen die zij bedenken om mij te doden.

Vers 9
U telde mijn omzwervingen; plaats mijn tranen in Uw kolf. Staat het niet in Uw boekhouding?

U telde mijn omzwervingen: U weet het aantal plaatsen waar ik naartoe ben gelopen om te vluchten.

plaats mijn tranen in Uw kolf: Plaats mijn tranen in Uw kolf en laat ze voor U bewaard worden.

Staat het niet in Uw boekhouding?: Plaats ze in uw boekhouding om ze te tellen met de rest van mijn problemen. Menachem associeerde het echter (p. 128) als een uitdrukking van een echt boek.

Vers 11
Met G'd [de gerechtigheid] zal ik een woord prijzen; met de goedheid van de Heer zal ik een woord prijzen.

Met G'd zal ik een woord prijzen; met de goedheid van de Heer zal ik een woord prijzen.: Voor de G'ddelijke standaard van gerechtigheid en voor de G'ddelijke standaard van genade zal ik prijzen.

Vers 14
Want U redde mijn ziel van de dood, zelfs mijn voeten van struikelen, om voor G'd te wandelen in het licht van het leven.

in het licht van het leven: Om terug te keren naar het land Israël.

Psalm 1 tot en met 92

Wilt u meer Psalmen lezen met een Joodse uitleg? Ga naar: Psalmen 1 tot en met 92.