Obadja 1:5-10 - De vernietiging van Edom

In zijn profetie tegen Edom biedt Obadja een uitgebreide beschrijving van de vernietiging van Edom. Van de eenentwintig verzen waaruit zijn profetie bestaat, gebruikt hij er zes om dit te doen. In deze beschrijving wordt duidelijk gemaakt dat er van Edom niets over zal blijven. Desondanks roept de profetie ook een aantal vragen op. Wat wilde Obadja zeggen met het aanhalen van dieven en druivenlezers? Wie waren de bondgenoten van Edom en hoe misleidden zij het land? Wie waren de wijzen van Edom en wat was haar inzicht? En waarom wordt de plaats Teman aangehaald en waren haar helden verschrikt?

De tekst

In Obadja 1:5-10 schreef of zei de profeet het volgende over het lot van Edom: "Indien er dieven tot u kwamen of nachtelijke rovers - hoe wordt gij verdelgd! - zouden zij niet stelen zoveel hun genoeg was? Indien druivenlezers tot u kwamen, zouden zij geen nalezingen overlaten? Hoe wordt Esau doorzocht, worden zijn verborgen schatten opgespoord! Naar de grens zenden u al uw bondgenoten; u misleiden, u overmogen uw vrienden; wie uw brood eten, leggen u een valstrik. - Er is geen inzicht bij hem. Zal ik niet te dien dage, luidt het woord des HEREN, de wijzen uit Edom doen vergaan, en het inzicht uit het gebergte van Esau? Ook uw helden, o Teman, zullen verschrikt staan, opdat alle man van het gebergte van Esau door moord worde uitgeroeid. Wegens de gewelddaad aan uw broeder Jakob zal schande u bedekken, en gij zult voor altoos worden uitgeroeid." (Ob. 1:5-10 - NBG 1951)

Dieven, nachtelijke rovers en druivenlezers

In de beschrijving van de ondergang van Edom wordt haar lot vergeleken met dat van een slachtoffer van diefstal en met dat van een wijngaard (of een andere plaats waar druiven groeien) die door druivenlezers¹ wordt gelezen. Dieven, of nachtelijke rovers, stelen volgens Obadja totdat zij genoeg hebben en verdwijnen dan weer. Het slachtoffer van een dief is een deel van zijn bezittingen kwijt, maar niet alles en heeft doorgaans de mogelijkheid om weer bezit te verwerven.

Een druivenlezer die druiven verzamelt laat altijd restanten achter, waardoor een stuk grond nooit volledig kaalgeplukt zal zijn. De pitten van de druiven die er nog liggen kunnen (als er sprake is van onbewerkte grond) daardoor functioneren als zaden voor de volgende druivenplanten, waardoor er op het land weer nieuwe druiven kunnen groeien.

Het lot van Edom was echter dat deze mogelijkheden er niet meer zouden zijn. In tegenstelling tot het slachtoffer van de diefstal kon Edom geen land of bezittingen meer verwerven. En in tegenstelling tot het stuk grond zouden er in Edom geen mensen meer overblijven waaruit een nieuw Edomitisch volk kon ontspruiten. Het land zou volledig en voor altijd vernietigd worden (Ob. 1:10). Edom zou ophouden te bestaan en Edom's mensen zouden met dusdanig weinig overblijven dat zij zich met het Israëlische volk moesten vermengen, wilden zij overleven.

Misleiding door bondgenoten en vrienden

Toen Obadja zijn profetie schreef was Edom een vazalstaat van het Babylonische rijk. Edom genoot de bescherming van de Babyloniërs en kon mede daardoor Jeruzalem plunderen nadat die stad, door toedoen van de Babyloniërs, viel. Het zouden echter, rond 553 v.Chr., ook de Babyloniërs zijn die het Edomitische rijk veroverden en haar inwoners op de vlucht joegen, waarop de Nabateeërs het land innamen en de Edomieten definitief verjoegen.

De Babyloniërs zouden dit doen door Edom te misleiden en een valstrik voor het land te leggen. Het is onduidelijk of deze valstrik doelt op een bepaald moment, waarop het Edomitische leger in de val werd gelokt, of op een langere periode waarin de Babyloniërs deden alsof zij bevriend waren met de Edomieten in afwachting van een kans om toe te slaan. Wel is het duidelijk dat dit op een meedogenloze wijze is gebeurt. Ten eerste omdat Edom in een positie achterbleef waarin de Nabateeërs het land makkelijk konden innemen. Ten tweede omdat volgens Obadja 1:9 de 'helden van Teman' verschrikt zouden staan hierdoor.

Niet zomaar een vriendschap

De vriendschap die Obadja beschrijft tussen Edom en de vrienden die haar zullen misleiden is innig. Hij schreef dat de vrienden in kwestie het brood van Edom aten. Het delen en samen eten van brood duidt op een wederzijdse vertrouwensrelatie (vgl. Ps. 41:10). Een relatie die niet alleen in een verbond was vastgelegd en politieke en militaire doeleinden diende, maar die daarnaast ook een teken was van affectie tussen beide partijen. Het kan zijn dat mede hierdoor de verschrikking bij de helden van Teman vergroot werd.

Het vergaan van de wijzen en het inzicht van Edom

De Edomieten zouden de valstrik van de Babyloniërs niet doorzien. In vers 7 staat namelijk dat er geen inzicht is bij Edom en in vers 8 stelt God de retorische vraag of hij niet 'te dien dage' de wijzen uit Edom en het inzicht uit het land zal doen vergaan. Het antwoord is vanzelfsprekend 'ja'. Edom zou dus niet alleen vallen door de kracht van de Babyloniërs, maar ook omdat God de wijzen en het inzicht in het land deed vergaan.

Het is niet duidelijk welke plaats de wijzen in Edom hadden of welke rol wijsheid in Edom speelde, ook is niet duidelijk hoe het verdwijnen van wijzen en wijsheid is gegaan. Wél was Edom een land dat zowel militair als agrarisch gezien zwak was. Het had geen groot leger en verbouwde relatief weinig voedsel. In die omstandigheden was wijsheid van de leiders nodig om voort te bestaan. De marge om politieke, militaire of economische fouten te maken was doordat het land zeer klein was zeer beperkt, omdat het land niet de macht had om grote problemen het hoofd te bieden. Het lijkt er daarom op dat de wijzen de leiders van het land waren en dat zij hun inzicht nodig hadden om het voortbestaan van Edom te bewaken.

Stond Edom bekend om haar wijsheid?

Mede op basis van vers 7 ontstond onder theologen de vraag of Edom bekend stond om haar wijsheid. Volgens Smith en Page (bron 4) is dit wél het geval, omdat één van de vrienden van Job, namelijk Elifaz, uit de Edomitische plaats Teman² kwam (Job 2:11) en Jeremia ook profeteerde over het verdwijnen van wijsheid en inzicht uit Teman (Jer. 49:7). Bewer (bron 1) wijst er echter op dat in Jesaja 29:14 iets vergelijkbaars wordt geprofeteerd over Juda. De teksten op zichzelf zeggen dus niet dat Edom bekend stond om haar inzicht en wijsheid.

Volgens Ogilvie (bron 3) stond Edom vooral bekend om haar zieners die veel kennis hadden van folklore. Hij noemt Elifaz als voorbeeld hiervan, maar vertelt verder niet op basis waarvan men kan zeggen dat Edom bekend stond om haar zieners.

Verschrikking onder de helden van Teman

De plaats Teman lag in Edom, al is niet bekend waar precies.³ De plaats was vernoemd naar een kleinzoon van Esau, die één van de eerste stamhoofden van het land was (Gen. 36:15) en was dus waarschijnlijk de oudste of één van de oudste plaatsen in Edom. De plaats leverde ook één keer de koning van Edom, namelijk koning Chusam (Gen. 36:34; 1 Kron. 1:45).

Het is niet duidelijk waarom specifiek de helden van Teman hier worden genoemd. Volgens Clark en Mundhenk (bron 2) staat de stad voor het hele land Edom en zijn de helden dus het gehele Edomitische leger. Zij vertellen echter niet hoe zij hieraan komen en er zijn geen aanwijzingen dat dit klopt. Het zou kunnen zijn dat de Babylonische verovering van Edom daar zou beginnen, maar ook hier zijn geen aanwijzingen voor.

De reden waarom de helden verschrikt zouden worden is wel duidelijk, dat was het Babylonische leger dat zich, waarschijnlijk onverwachts, tegen Edom zou keren. De verschrikking zou dusdanig heftig zijn dat het Edomitische leger zich niet kon verweren en zou worden uitgeroeid. De profeet Jeremia vergelijkt de angst van de Edomieten namelijk met die van een vrouw in barensnood (Jer. 49:20-22), wat er op duidt dat zij niet in staat zouden zijn om zich te verweren of te vluchten.

De vernietiging van Edom in het kort

Edom zou dus volgens Obadja worden uitgeroeid door een combinatie van verlies van wijsheid en inzicht, verraad door bondgenoten en een ongekende verschrikking in de gelederen van het Edomitische leger. Van Edom zou hierdoor niets overblijven. Het koninkrijk zou ophouden te bestaan.

---

¹ Een druivenlezer is iemand die overgebleven druiven opraapt voor eigen gebruik nadat er druiven zijn geoogst.
² Het is de vraag of Teman een plaats was of een landstreek. Volgens Douglas (bron 6) en Clark en Mundhenk (bron 2) was het een plaats, volgens Bewer (bron 1) een landstreek en volgens Smith en Page was Teman zowel de naam van een plaats als van de landstreek waarin die plaats lag. Voor het gemak wordt in dit artikel aangenomen dat het een plaats was.
³ Er is maar één aanwijzing die iets zegt over de plaats waar Teman ligt, namelijk dat het Hebreeuwse woord dat als 'Teman' getranslitereerd wordt ook kan worden vertaald als 'zuid' of 'zuiden', waardoor in het algemeen wordt aangenomen dat de stad in het zuiden van Edom lag. Desondanks stellen veel theologen (bronnen 1, 4 en 6) juist dat de stad in het noorden van Edom lag, het is echter onduidelijk waarom zij daarvan uitgaan.