Salafisme, de streng-islamitische leer

Het salafisme staat sedert het begin van deze eeuw steeds meer in de belangstelling. Daaraan hebben zaken als wereldwijde aanslagen, de oorlog in Syrië en de politieke instabiliteit in het Midden-Oosten zeker bijgedragen. Het uitroepen van het ‘Kalifaat’ door ISIS in 2014 was daarbij zeker een nieuw impuls voor een mogelijk groeiende ontvankelijkheid voor vooral sommige jonge moslims voor het gedachtegoed van het salafisme. Het salafisme heeft zich dus vrij recent vanuit het Midden-Oosten naar Europa en de Verenigde Staten uitgebreid. Vooral door de moderne media heeft het grote aantrekkingskracht op islamitische jongeren.

Wat is dat nu eigenlijk dat salafisme?

Het salafisme is een streng islamitische geloofsleer waarbij de totale onderwerping van het hele leven aan God wordt voorgeschreven. Het salafisme kan gezien worden als een verzamelnaam voor een breed spectrum van fundamentalistische stromingen binnen de soenitische islam. Overigens is volgens de salafisten salafisme geen islamitische stroming, maar de ware islam die niet is verslapt door aanpassingen aan lokale culturele tradities door de jaren heen. De historicus Meijer onderscheidt drie varianten van het salafisme: het puristische, het politieke en jihadistische salafisme. De laatstgenoemde stroming gelooft in een strijd met de westerse wereld en wel in een strijd op leven en dood. Salafisme mag niet worden verward met de islamitische orthodoxie. Salafisten verwerpen immers zelf de door de eeuwen heen ontwikkelde orthodoxe islam.

Puristisch salafisme

De puristische stroming is in het geheel niet gewelddadig. Van politieke betrokkenheid is geen sprake. Het leven moet worden geleefd als echte moslim en daarin past geen politieke betrokkenheid. Het leven moet zo worden ingericht zoals God dat wil en daarin is geen plaats voor politiek. Ook worden geen concessies gedaan aan de huidige samenleving. Het leven dient in dienst te staan van de onderwerping aan God. Deze vorm van het apolitieke salafisme legt vooral via prediking de nadruk op het persoonlijke religieuze leven. Daarbij is sprake van een afzondering van de samenleving die niet islamitisch is.

Het politiek salafisme

Het politiek salafisme kiest wel voor een politieke opstelling. Deze staat dan echter uitsluitend in dienst van het opbouwen van een ideale islamitische samenleving. Geweld is toegestaan als ergens islamitisch gebied wordt aangevallen. Men spreekt dan van de verdedigende jihad. Voor het verspreiden van islam mag geen oorlog worden gevoerd. Het verspreiden van de islam mag alleen door een vreedzame missie verricht worden. Deze richting staat dus wel voor een politieke en maatschappelijke betrokkenheid en ze richt zich op het bereiken van religieuze doelen, ook via prediking.

Jihadisten

Jihad wil zeggen ‘zich inzetten voor God’. Dit kan een mentale lading hebben waarbij het gaat om zelfdiscipline waarbij men zich inspant om een beter moslim te zijn. Maar er is ook een vorm van gewelddadige jihad. Die gewelddadigheid is niet alleen bedoeld om de islam te verdedigen tegen vijanden van buitenaf. In de loop van de jaren is de verdediging van de islam ook uitgebreid naar het gebruik van geweld om de islam te verspreiden over de gehele wereld. De aanhangers van deze stroming worden ook jihadisten genoemd en heel vaak ook salafistische jihadisten omdat geweld vooral voorkomt bij deze islamitische stroming van het salafisme.

Jihadistisch salafisme

De salafistische jihadisten hebben één belangrijke geloofsbelijdenis en dat is ‘Er is geen God dan God en Mohammed is zijn gezant.’ De kern hiervan is dat er maar één God bestaat en dat is God. Andersgelovigen worden verketterd en ze hebben een sterke haat tegen ongeloof. Daarnaast stellen ze het voeren van de jihad voorop. Je kunt alleen maar moslim zijn als je deelnemer bent aan de jihad. Voor dat doel moet je bereid zijn je leven te offeren. Het gebruik van geweld is toegestaan. Bij deze stroming is dus sprake van een gewelddadig jihadisme.

De westerse wereld

Het jihadistisch salafisme drijft op een gewelddadig principe en dat heeft consequenties in de mondiale samenleving en vooral in de westerse samenleving. In de ogen van de jihadistische salafisten is de westerse samenleving uit op de vernietiging van de islam. Ze zien de strijd met het westen dan ook als een strijd op leven en dood. Volgens de jihadistische salafisten mogen westerse burgers worden gedood als Mohammed wordt beledigd of de verspreiding van het geloof in de weg wordt gestaan. Het westen zou zowel cultureel als economisch als politiek proberen te islam te vernietigen.

Maar ook bij de andere salafistische stromingen is integratie op zijn minst problematisch. Een bevolkingsgroep die zich volledig richt op de godsdienst en daar het hele leven ook op inricht met kleding, gebed, partnerkeuze, seks, geen deelname aan het politieke systeem of alleen maar religieuze doelen te bereiken, maakt integratie in de westerse samenleving er niet eenvoudig op.

Cultureel

Het westen zou proberen de jeugd van het goede pad te brengen door ze te verleiden met westerse zaken als seks, pornografie en moderne muziek. Ook het dragen van westerse kleding wordt gezien als een aanval op de islam. Salafisten dragen immers de traditionele kleding, de vrouwen dragen een gezichtssluier nikab of zelfs een boerka. De mannen dragen een baard met een lang gewaad of een broek tot net boven de enkels. Deze traditionele mannenkleding zou lijken op de wijze waarop de profeet Mohammed gekleed zou zijn gegaan. Verder worden vaak lange baarden gedragen. Overigens zijn er ook vele salafisten die deze wijze van kleden niet volgen, maar ook in een spijkerbroek gekleed gaan. Daarnaast worden zaken als het weigeren van handenschudden en ook gezichtssluiers door veel Nederlanders gezien als symbolen van een islam die niet in Nederland thuishoort. In december 2016 reageerde vicepremier Asscher op een onderzoek naar de salafistische AlFitrah-moskee in Utrecht waar kinderen negatief beïnvloed worden. Zo krijgen de kinderen de boodschap dat ze bij crimineel gedrag van moslims geen aangifte zouden moeten doen. Asscher vindt deze gang van zaken ‘zeer zorgelijk en volkomen verwerpelijk’. Hij noemde het afschuwelijk dat mensen worden aangezet zich af te keren van onze samenleving. Asscher noemde dit een „volstrekt ongewenste situatie” en vond het „afschuwelijk dat mensen worden aangezet zich af te keren van onze samenleving”. Hij zei toen te overwegen salafistische organisaties te verbieden.

Economisch

Het westen zou de islamitische wereld een economisch systeem opleggen dat strijdig is met de islam. De internationale verdragen zouden zijn gemaakt met ‘ongelovige’ regiems. Ook legt het westen een economisch systeem op dat strijdig is met dat van de islam. Zo kent de islam een renteverbod terwijl het westen een systeem kent dat wel gebruikmaakt van rente.

Politiek

De jihadisten vinden dat de moslims zich te weer moeten stellen tegen de dominantie van de westerse wereld over de islamitische wereld. Vooral de Verenigde Staten zijn daarbij de grote vijand. Zij zijn het immers die repressieve regiems als Saoedi Arabië ondersteunen en ook Israël tegen de Palestijnen (die mede moslims zijn) altijd weer hulp bieden. Hiermee blokkeren zij de islamitische beweging en daarmee richt zich de jihad zich tegen de Verenigde Staten. Maar ook West-Europa is nadrukkelijk een doelwit van het jihadistisch salafisme geworden. Salafisten die in een niet-moslimland wonen waar de sharia niet wordt toegepast, gaan niet of maar heel beperkt stemmen. Een regering die de sharia niet toepast wordt gezien als een regering van ongeloof. De democratie wordt door veel salafisten ook gezien als een wet van ongelovigen. De sharia is een vorm van rechtspleging zonder dat er sprake is van een vastgelegd leergezag waarbij vaak sterk uiteenlopende zienswijzen van bestaan. Ook worden maar enkele rechtsgebieden tot de sharia gerekend bijvoorbeeld het familierecht, oorlogs- en contractenrecht, enkele strafbare feiten en de posities van niet-moslims en vrouwen binnen de genoemde gebieden.

Salafisme een gevaar voor de Nederlandse samenleving?

Probleem voor de samenleving

Over het punt of het salafisme een gevaar is voor de samenleving lopen de opvattingen uiteen. Dat het jihadistisch salafisme ernstig gewelddadig kan zijn is wel gebleken. Wereldwijd worden tal van aanslagen gepleegd door aanhangers van deze stroming. De vraag is ook of ze de samenleving kunnen ontwrichten door naar geweld te blijven grijpen. Sektarisch gedrag en afscheiding in combinatie met zich gediscrimineerd en gefrustreerd voelen zien velen als een voedingsbodem om hun ondergeschikte positie in de westerse samenleving te compenseren. Het overgaan tot geweld door jonge moslims kan mede worden aangespoord door (bom)aanslagen en de vele martelaren die via diverse (digitale)media frequent getoond worden. Het is ook de AIVD (Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst) die er op wijst dat de dreiging van de radicale islam tweeledig is. Niet alleen de dreiging voor jihadistisch terrorisme is aan de orde, ook kan het een bedreiging vormen tegen de democratische rechtsorde vanwege ‘het onverdraagzame en antidemocratische gedachtegoed dat verspreid wordt’.

Integratie is mogelijk

Maar er zijn ook opvattingen, dat het zeker wel mogelijk is salafistische jongeren gewoon een plaats te laten krijgen in onze samenleving. Een plaats met een baan en het aanhangen van een islam die een deelname binnen de Nederlandse samenleving niet in de weg staat. Daarbij moet wel bedacht worden dat daar ook een taak ligt voor de gehele samenleving. De salafisten voelden zich in de Nederlandse samenleving ook bedreigd bijvoorbeeld door de partijen als de PVV en het optreden van Pegida (Patriottische Europeanen tegen de Islamisering van het Avondland (Europa), in Nederland bij de problemen van de Syrische vluchtelingen. Ook moeten we ons realiseren dat de salafistische jongeren vaak komen uit een situatie waarin zij economisch zijn achtergesteld. Als de samenleving in staat deze sociale en economische problemen op te lossen zal mogelijk ook het religieuze probleem van de radicalisering tot een oplossing kunnen worden gebracht.