De Amish, géén statische subcultuur

De Amish vormen geen statische subcultuur zoals vaak wordt gedacht, maar veranderen door de jaren heen wel degelijk. Het onderstaande artikel beschrijft de Amish cultuur in het algemeen en specifiek, in de zin van keuzes maken in aanname van technologie, afwegingen maken tussen het Amish geloof en de omringende Amerikaanse buitenwereld.

Amish, achtergrond

De Amish, vernoemd naar hun leider Jacob Amman, vormen een gelovige orthodox-religieuze gemeenschap die in de 18e en 19e eeuw vanuit Duitsland en Zwitserland emigreerden naar Amerika. De Amish vormen een afsplitsing van de Zwitserse Broeders, een groep dopers die actief was in Zwitserland. De dopers/ doopsgezinden zijn een groep gelovigen die zich in de 16e eeuw afzetten tegen de kerk van Rome en de Reformatie, om zo een ‘pure kerk’, dat wil zeggen; los van de staat te vormen. De dopers predikten o.a. volwassenedoop in plaats van kinderdoop aangezien het een bewuste keuze diende te zijn, vandaar ook de naam Dopers. De afsplitsing (1693) van deze groep Dopers die de nu de Amish vormen had te maken met meer fundamentalistische opvattingen van Jacob Amman en zijn volgelingen, gericht op het geloof. Door de oorlogen, vervolgingen, plunderingen en hongersnood zijn de Amish rond de 17e, 18e eeuw geëmigreerd naar Amerika – Pennsylvania. De plaatsing in Pennsylvania komt vanwege de vrijheid van godsdienstuiting die daar gegarandeerd werd; William Pen de grondlegger van de staat Pennsylvania had als onderdeel van een ‘heilig experiment’ religieus vervolgde groepen uitgenodigd om in zijn staat/ zijn bossen een nieuw bestaan op te bouwen. De eerste groepen kwamen aan in 1737. Op dit moment telt de Amish Gemeenschap rond de 150.000 leden en ongeveer 850 kerkdistricten. Amish wonen in nederzettingen, zoals later op ingegaan wordt. Deze nederzettingen zijn verspreidt over 23 staten in Amerika en 1 provincie in Canada.

Amish: algemene beschrijving van de cultuur

De definitie van cultuur: het geheel van gewoontes, instellingen, symbolen, voorstellingen en waarden van een groep .
De Amish vormen een religieuze subcultuur, ontstaan als verzet tegen de programmerende samenleving er omheen. Zoals al eerder aangehaald streefden de Amish naar een ‘pure kerk’, dus zonder invloed van de staat.
De Amish cultuur als specifiek menselijke overlevingsstrategie houdt vast aan bepaalde kenmerken en traditioneel normen en waarden patroon. Hieronder vallen:

• De klederdracht: Deze is sober en ingetogen. De mannen en vrouwen dragen ouderwetse zwarte pakken. Mannen dragen daarnaast een brede hoed en een baardje om de kin. De vrouwen een luifelachtig kapje.
• Het verplaatsen met paard en wagen: de wagen is een zwart gesloten of halfopen vierwielig koetsje, buggy genaamd
• Afwijzen van technologie en onderwijs: Amish onderwijzen hun kinderen zelf, maken geen gebruik van het elektriciteitsnet en hebben geen telefoons in huis (alleen buiten het dorp).
• Voertaal: Pennsylvania Deitsch – een mengvorm van de Duitse taal alleen door Amish te verstaan. Gebeden en gezangen worden opgelezen in het Hoog Duits
• Bewerken van het land: traditie die stamt uit de geloofsvervolging waaraan de Amish werden onderworpen; vluchten naar onvruchtbare gebieden, geloof in hard en fysiek werk om luiheid, geneugten van de wereld tegen te gaan. En later volgens de Bijbel; ‘landbouw als bezigheid voor mensen van God’

Bovenstaand geeft aan welke uitingen bij de Amish cultuur horen. Deze uitingen hebben als doel de centrale waarden in de Amish cultuur te behouden. Deze waarden zijn: strikte gehoorzaamheid aan God, leven volgens het woord van de Bijbel, nederigheid, zelf-ontkenning, ingetogenheid, gelatenheid, eenvoud en soberheid, leven met de natuur, rentmeesterschap, kleinschaligheid, gemeenschap, onderlinge solidariteit, geweldloosheid, koestering van het gezin, hoge arbeidsethos en separatie van de wereld. Dit staat haaks op de waarden van de westerse samenlevingen, zoals individualisme, carrièredrang, ongebondenheid aan de traditie e.d.) Separatie van de wereld is noodzakelijk voor de Amish om hun centrale culturele waarden te behouden.

De Amish hebben een patriarchale cultuur; afwijkend gedrag wordt niet getolereerd en als het wel vertoond wordt gestraft met verbanning, persoonlijke ontplooiing buiten het gangbare patroon wordt veroordeeld, de toegang tot hoger onderwijs is geblokkeerd, beroepsperspectieven zijn smal begrensd, cultuurdeelname is niet aan de orde, er is sprake van strenge sociale controle en discipline, homoseksualiteit is onmogelijk, variatie in leefvormen is onbekend en er is sprake van een algehele onkunde als het gaat om algemene kennis over het wereldgebeuren om hen heen.

De Amish zijn continu bezig met culturele grensbewaking en het maken van compromissen. Voorbeelden van culturele grensbewaking:

• Elektrische apparatuur is verboden, maar apparaten aangestuurd door hydraulische druk of luchtdruk worden geaccepteerd.
• Bezit van auto en telefoon is niet toegestaan, dit ondermijnt hun bewust gekozen afzondering van de wereld. Een gemeenschappelijke buiten telefoon en bellen bij niet Amish buren is toegestaan. Dit lost problemen in gevallen van nood op.
• Het verplaatsen per paard en wagen is een continue zichtbare bevestiging van ‘anders zijn’. Eenvoud en soberheid, verbondenheid met de natuur en nederigheid. Culturele grensbewaking vormt het mogen meerijden in een auto van een niet – Amish. Zo blijft het behoud van de eigen culturele identiteit gegarandeerd.

Amish, verwantschapsystemen

Verwantschap berust op biologische relaties tussen individuen. Verder is het een taal waarin de structuur van de samenleving beschreven wordt. Het vader - en moederschap is buiten het verwekken en op de wereld brengen van kinderen een cultureel verschijnsel. Daarnaast worden niet alle relaties benut of erkend, dus kan verwantschap ook minder zijn dan een netwerk van genetische en culturele relaties

De Amish samenleving is zorgzaam, het zelf voorzien in de noden en behoeften van de eigen familieleden en de eigen gemeenschap is een van de peilers van deze samenleving. Verwantschap is direct gerelateerd aan God, men is allen broeder en zuster van elkaar. Het gezin is de basis van een collectieve biografie van ouders en hun kinderen. Amish gezinnen hebben gemiddeld zeven kinderen per gezin. Weduwen en weduwnaars hertrouwen. Het geboortecijfer zorgt ervoor dat de Amish jongeren en volwassenen vaak gedwongen worden buiten het boerenbestaan werk te zoeken.

Uitingen van Amish verwantschap

• Barn Raising: in één dag met de hele gemeenschap voor een ander Amish gezin een nieuwe schuur bouwen. Amish gaan uit van de groep in plaats van het individu en hebben daarnaast beperkte toegang tot hulpmiddelen dus zijn in praktische zin ook op elkaar aangewezen.
• Onderwijs: Amish worden onderwezen op speciale Amish scholen. Het voortbestaan van een subcultuur als Amish vereist een socialisatieproces in de basale waarden en normen en culturele gebruiken die hen onderscheiden van de bredere wereld. Het onderwijs is hier naast het gezin een bepalende factor. Amish onderwijs is een instrument om de leerlingen praktische vaardigheden bij te brengen die bij de Amish cultuur horen. Amish leerlingen worden onderwezen in waarden als nederigheid, samenwerking, doorzettingsvermogen, onderlinge hulp en zorg, traditie en het beknotten van zelftrots. Onderwijs vindt plaats van 6 – 14 jaar
• Grensbewaking: onderwijs in eigen kring is de belangrijkste troef als het gaat om culturele grensbewaking. Op essentieel niveau inwijden en opleiden van nieuwe generaties.
• Rumspringa: fase waarin de Amish adolescenten hun geluk op de relatiemarkt beproeven. Mogelijkheden om elkaar te ontmoeten zijn bijvoorbeeld zangavonden op zondag georganiseerd. Jongeren uit meerdere kerkdistricten komen bijeen in een schuur, jongens aan de ene kant van de tafel, meisjes aan de andere om zo oogcontact te bevorderen. Als een meisje een jongen aan het eind van de avond toestaat door hem naar huis te worden gebracht is dit vaak de voorbode van een vaste verkering. Huwelijk bij 9 van de 10 Amish jongeren is kerkelijk en op een leeftij van begin 20. Huwelijk markeert het eind van de wilde jaren, mannen laten baard staan. Patriarchale karakter – geen intimiteit of romantisch gedoe. Gelatenheid kenmerkt het huwelijk. Scheiding komt nauwelijks voor en is reden voor verbanning (excommunicatie)
• Gericht op verwantschap in de zin van biologische relaties tussen individuen komt er onder de Amish inteelt voor, als gevolg van de huwelijken tussen de Amish onderling. Doordat zich vrijwel geen mensen van buiten de gemeenschap bij de Amish aansluiten is bijna iedere Amish genetisch verwant aan elkaar. Inteelt vergroot de kans op ziekten. Kenmerken voor de Amish is het Ellis-van Creveld syndroom waarbij o.a. dwerggroei en polydactyly (meer dan 10 vingers of tenen) als symptomen aanwezig zijn.

Amish, sociale verschillen

De Amish kennen boven het niveau van het gezin, drie sociale eenheden:

1. De nederzetting: een geografisch bepaalde ruimte waarin Amish gezinnen bijeenwonen. De nederzetting vormt een agrarische gemeenschap, en is vanuit bewust gekozen sociale afzondering en mogelijkheid om het land te bewerken buiten de bewoonde wereld geplaatst. De huizen zijn niet aangesloten op het elektriciteitsnet, worden verlicht door een gaslamp, bevatten geen persoonlijke verfraaiing zoals gordijnen en vloerbedekking; de huizen dienen de gemeenschap en niet het individu. Lancaster County is na Holmes County (Ohio) de grootste Amish nederzetting in Amerika
2. Het kerkdistrict: district waarin de dienst wordt gehouden. Dit is geen vast gebouw maar gebeurt wisselend bij Amish gezinnen thuis. Dit vindt eens in de twee weken plaats op zondag, de tussenliggende zondag wordt gebruikt voor familiebezoek. De dienst duurt 3.5 uur en wordt afgesloten met een gezamenlijke maaltijd. De kleding is, zoals altijd, uniform; dit om de eenheid te benadrukken. De lichaamstaal van de Amish is beheerst en plaatsing in de ‘kerk’ is gebaseerd op sekse en leeftijd. Getrouwde mannen en vrouwen voorin, daarachter ongetrouwde mannen, daarachter ongetrouwde vrouwen, daarachter kinderen. De maaltijd na de dienst wordt gescheiden (man/ vrouw) genuttigd.
3. De affiliatie: bevat kerkdistricten die onderling met elkaar in fellowship (overeenkomst over basisdoctrines en rituelen) zijn. De affiliatie verzorgt onder andere een Amish krant voor de verschillende districten verspreidt over 23 staten in Amerika en 1 provincie in Canada (zoals al eerder aangegeven) waarin dagelijkse dingen zoals de oogst, het weer en aankomende Barn raisings worden besproken. De affiliatie is in bredere zin het bestuursorgaan wat zorgt draagt voor de onderlinge gelijkheid en gelijkgestemdheid van Amish leefwijze en regels

De Amish hebben een patrilineaire samenleving, uitgaande van de vader/ man rol. Men kent drie onbetaalde kerkelijke functies, voorbehouden aan mannen die men als Diener aanduidt.

1. De Vollige Diener ( leider van het kerkdistrict: doet rituele ceremonies, hoofdpreek en neemt indien nodig disciplinaire maatregelen; te vergelijken met een rechter)
2. Diener zum Buch (predikanten die een deel van de preek verzorgen, de kortere aanvangspreek; te vergelijken met ministers)
3. Armendiener (heeft als taak het voorzien in de noden van behoeftige kerkleden en fungeert, vooral vroeger nu steeds minder, als bemiddelaar tussen een Amish meisje en jongen die het voornemen hebben met elkaar te huwen.

Amish, religie en Magie

De mate van orthodoxie en toegestane vrijheden die de Amish prediken zijn niet in alle nederzettingen en districten hetzelfde. Bij vestiging in Amerika waren de Amish nog grotendeels ongeorganiseerd. Om nieuwe omstandigheden die zouden gaan komen in de toekomst het hoofd te bieden werd de wetgeving van de Amish, De Ordnung, aangescherpt. Spanningen die hier uit ontstonden hebben geleidt tot een kamp die zich schaarde bij het oude geloof en een kamp die zich schaarde bij een meer veranderingsgezind geloof:

• Conservatief: Old Order Amish: deze door grote vroomheid gekenmerkte tak van de Amish predikt de afzondering van de wereld. De Amish ziet zichzelf in die zin als uitverkoren volk tegenover de zondige wereld. De Old Order Amish prediken het geloof zoals het begon bij de afsplitsing in 1693.
• Hervormingsgezind: Amish Mennonieten: deze groep sloot zich in de loop der tijd geheel aan bij de Mennonieten Kerk en gaf hun oorspronkelijke identiteit en cultuur op.

Essentiële aspecten in de Amish godsdienst:

• De Ordnung. De Ordnung is een zeer strikte regelgeving die bepaald welke gedragingen geboden en welke verboden zijn. Op het schenden van deze regels staat mijding of verbanning van die leden die de Ordnung niet nageleefd hebben. BV leden die in een auto rijden terwijl dit verboden is
• Vrijwillige volwassenendoop. Vindt plaats tussen 16 – 21 jaar
• Afleggen van de doopgelofte conform het woord van de Bijbel

Men belooft tijdens het afleggen van deze doopgelofte afstand van de wereld te nemen en alleen God en de kerk te volgen, levenslange trouw aan God en zijn kerk en men beaamt dat Jezus Christus de zoon van God is. Na deze twee aspecten doorlopen te hebben is men volwaardig lid van de kerk. Voorbereiding op het doorlopen van deze aspecten is het volgen van onderwijs in de 18 artikelen van de Dordrechtse geloofsbelijdenis.

Religieuze verschijnselen bij de Amish; rite de passage

De Amish doop is een ceremoniële rite de passage.De Amish jongere wordt weggehaald uit de vertrouwde sfeer (afscheiding), wordt onderwezen in de 18 artikelen van de Dordrechtse geloofsbelijdenis (liminaliteit) en bevestigd tijdens de doop het ‘anders zijn’, afgescheiden zijn van de Amish ten opzichte van de rest van de wereld. Het doorlopen van de doopgelofte zoals hierboven beschreven is een teken van opgenomen zijn in de gemeenschap en een definitieve verplichting aan de Ordnung (de Amish jongere sluit een periode af waarin er nog zekere vrijheidsgraden werden toegestaan) dit werkt bevorderend voor de sociale cohesie, zorgt voor behoud van de Amish identiteit. Een Amish kerkdienst is volgens sommigen te typeren als extreem somber. Het is een collectieve belijdenis van ‘Demut’ (betekende nederigheid, onderwerping). Er is geen omlijsting, geen muziekinstrumenten, geen religieuze ornamenten en er wordt niet vanaf een kansel gepreekt. De vorm en inhoud van de dienst is de afgelopen 100 jaar niet tot nauwelijks veranderd. De kerkdiensten van de Amish worden bij Amish gemeenschapsleden thuis gehouden. Dit wekelijks wisselende groepsritueel waarin eenheid, solidariteit en de samenhang met het bovennatuurlijke centraal staan is te zien als een intensiveringsritueel. Manipuleren van bovennatuurlijke machten/ krachten gebeurt niet. De Amish zien dit als het in twijfel trekken van Gods woord en dat is een zonde aangezien het de mens tot vernieuwende ideeën kan brengen en daarmee de identiteit en het voortbestaan van de Amish in gevaar brengt.

Ontwikkelingssamenwerking

Gericht op het ontstaan van de Amish is in de inleiding al aangegeven dat ze zich bewust hebben afgescheiden van de kerk van Rome in de 16e eeuw. In de 17e en 18e eeuw zijn velen van de Amish gevlucht naar Pennsylvania, ofwel de bossen van Penn (naar de grondlegger van Pennsylvania) Deze vlucht had o.a. te maken met de oorlog en met het feit dat Amish geen lidmaatschap van ‘wereldse’ (dat wil zeggen; buiten de Amish gemeenschap) organisaties aangaan, niet participeren in politieke aangelegenheden en niet in het leger gaan, geen eed zweren. De Old order Amish predikt afzondering van de wereld. Ontwikkeling en samenwerking vindt plaats binnen de eigen gemeenschap. De Amish zijn afgezonderd van de buitenwereld maar niet afgesneden van de buitenwereld. In de zin van “de westerse samenleving ten opzichte van de derde wereld” is ontwikkelingssamenwerking niet te koppelen aan de Amish. De Amish zou weliswaar als derde wereld gezien kunnen worden in woorden als, een achterstandsgemeenschap met beperkte persoonlijke en sociale ontwikkeling, maar dit zou de cultureel antropologische benaderingswijze niet onderstrepen. Er is dan ook voor gekozen persoonlijke mening in woorden als (ver)oordeel niet uiteen te zetten.

Globalisering

De Amish ontwikkeling op dit vlak gaat twee kanten op. Enerzijds zondert de Amish zich bewust af van de buitenwereld, dit uit angst voor de vervaging van de eigen rituelen, waarden en normen. Anderzijds wordt de verstrengeling met de Amerikaanse samenleving steeds intensiever. Hieronder volgt een opsomming van redenen voor deze verstrengeling en vervolgens een koppeling naar kenmerken/ factoren van globalisering:

• Het Amish schoolsysteem (zelf lesgeven, zoals in hoofdstuk 2 reeds is aangegeven) is onderhevig aan politieke maatregelen. Dat wil zeggen: er moet altijd gezocht worden naar een compromisvorm in verhouding tot de wettelijke leerplicht.
• Financiële zaken (zoals aankoop van grond voor hun agrarisch ingestelde levenswijze) worden geregeld via banken
• Amish producten worden op een publieke markt van afnemers afgezet; de vrouwen maken quilts (kleurige gehaakte lappen), vanuit traditie en geloof een bezigheid gericht op rust en bezinning. Deze quilts worden afgenomen door toeristen, de omringende samenleving
• Toeristen bezoeken het Amish woon- en leefgebied.
• Amish hebben te maken met de wetgeving op het gebied van milieu en ruimtelijke ordening
• De reikwijdte van sociale en economische relaties, de invloed van de Amish op de buitenwereld: In de huidige samenleving trekken grote groepen toeristen richting de Amish nederzettingen. Redenen hiervoor hebben te maken met de gewenste afzondering eenvoud en rust van de mens en toerist en de wijze waarop dat te vinden is bij de Amish, maar ook met de drang om ‘aapies te kijken’ zoals de ‘freak’ tijdens de freakshow op de kermis van vroeger ook de aandacht trok.
• Intensievere stromingen van communicatie, d.m.v. technologie en media (de psychologische afstand ten opzichte van landen neemt af): de aanwezigheid van deze vervaging bij de Amish: Door wetgeving, BV inperking door de overheid van het grondgebied waarop de Amish werkzaam zijn door industrialisering zijn de Amish steeds meer genoodzaakt buiten het boeren bedrijf te gaan werken – in contact te komen met niet – Amish. De psychologische afstand ten opzichte van de Amish samenleving en de omringende samenleving neemt daardoor af.
• Binnendringing van economische en sociale praktijken op lokaal en globaal niveau (coca cola, Nike etc. overal te koop) bij de Amish: Amish kinderen zijn gekleed volgens Amish traditie maar lopen ook op sportschoenen (link naar de commerciële samenleving – verschuiving van de culturele grensbewaking vanuit Amish gezien)
• Globale infrastructuur voor een wereldwijd netwerk: de bereikbaarheid, infrastructuur van de Amish: Gericht op het lange afstand verplaatsen zijn de Amish afhankelijk van het openbaar vervoer. Paardenkracht weegt tot op zekere hoogte op tegen moderne technologie.

Bevindingen

De Amish willen de buitenwereld op een afstand houden maar trekken door hun afwijkende levenswijze en daardoor hoge toeristische waarde constant de buitenwereld aan. Ze zijn tegenstander van het reproduceren van menselijke beelden (film, video, fotografie) maar hebben hun bekendheid onder het grote publiek ‘te danken’ aan de film Witness (waarin de Amish gemeenschap beschreven wordt). De groei en welvarendheid van de Amish vandaag de dag heeft een aantal redenen:

• Voortplanting: geen geboortebeperking en een gemiddeld/ gewenst kindertal van zeven.
• De scheiding, isolatie die de Amish hanteren tussen hun gemeenschap en de rest van de samenleving: vanuit socialisatie en opvoeding in de traditionele Amish gewoonten bestaat er voor Amish (kinderen) vrijwel niets anders dan de eigen gemeenschap.
• De Amish zijn bereidt zich aan te passen aan de veranderende wereld om hen heen en zijn creatief in het vinden van compromissen met de buitenwereld
• De Amish vormen een hechte gemeenschap met duidelijke regels en innerlijke logica en doelgerichtheid (afscheiding met als doel concentratie op het dienen van God). Een gemeenschapslid dient loyaal, gehoorzaam, religieus gedisciplineerd en aangepast aan de groep te zijn en krijgt ‘in ruil’ hiervoor levenslange identiteit, het gevoel bij een groep te horen, waardering en emotionele geborgenheid

Nota Bene

Mijn fascinatie voor de Amish wordt gevormd door een persoonlijk gemis aan een aantal van de bovenstaande kernwaarden zoals eenvoud, waardering, innerlijke rust, gemeenschapszin en identiteit. Verheerlijking van de Amish cultuur is geenszins de bedoeling van dit artikel. Enkel een mate van confrontatie met de eigen samenleving, door die naast de Amish gemeenschap te plaatsen. Immers, het is onze samenleving waar de Amish zich tegen afzetten.