De taal van de Amish

De Amish zijn een groep christelijke mensen die zich houden aan strenge regels. Het geloof ontstond in de zestiende eeuw en is vernoemd naar Jakob Ammann, een Duitser. Omdat de Amish in Duitsland vervolgd werden vanwege hun geloof, verhuisden velen naar Amerika. Daar hielden ze vast aan hun eigen regels en tradities. Ook bleven ze een eigen taal spreken: het Pennsylvania Dutch, ook wel Deitsch genoemd.

Het ontstaan van de taal

Tijdens de achttiende eeuw verhuisden veel mensen vanuit Duits sprekende Europese landen naar Amerika. Een grote groep vestigde zich in de staat Pennsylvania in het oosten van de Verenigde Staten. Van deze grote groep was slechts een klein deel Amish of Mennonitisch (de Mennonieten zijn wat minder streng in hun regels dan de Amish).

De immigranten bleven in Pennsylvania hun eigen taal spreken, vaak Duits met een dialect. De Amish, die zelf oorspronkelijk uit Duitsland kwamen, voelden zich tot deze taal aangetrokken en begonnen hem over te nemen. Ze vermengden de Duitse woorden met enkele Engelse, maar het grootste deel van de woorden van het Pennsylvania Dutch (vijfenzeventig tot tachtig procent) komt uit Duitse dialecten.

Pennsylvania Dutch / Pennsylvania German

In Amerika werd de taal al snel het Pennsylvania Dutch genoemd, vernoemd naar de staat waar deze gesproken werd. Omdat de Duitse taal in Duitsland ‘Deutsch’ genoemd wordt, kreeg de taal de naam Pennsylvania Dutch, waarbij Dutch afgeleid werd van ‘Deutsch’. Om aan te geven dat Pennsylvania Dutch niets met Nederlands te maken heeft (‘Dutch’ is het Engelse woord voor ‘Nederlands’), wordt de taal ook wel eens Pennsylvania German genoemd (‘German’ is het Engelse woord voor ‘Duits’).

Het leren van de taal

Kinderen die in de Amish-gemeenschap geboren worden, worden meestal opgevoed met het Pennsylvania Dutch. Als de Amish onderling met elkaar spreken, spreken ze deze taal en ook hun kerkdiensten worden in het Pennsylvania Dutch gehouden. De Amish vinden het namelijk belangrijk om hun eigen identiteit te behouden en hun taal vinden ze daarbij horen. Dit komt vooral omdat het Pennsylvania Dutch afstamt van het Duits, de taal van het land waar ze vandaan komen.

Als de Amish-kinderen zes jaar oud zijn, gaan ze naar school. Hier leren ze Engels te spreken, schrijven en lezen. Het Engels oefenen ze alleen op school en hebben ze nodig om boeken te kunnen lezen, omdat er maar weinig boeken in het Pennsylvania Dutch bestaan. Ook hebben ze Engels nodig om te communiceren met mensen buiten de Amish-gemeenschap.

Voorbeelden van woorden uit het Pennsylvania Dutch

De woorden uit het Pennsylvania Dutch zijn vaak voor Nederlanders nog redelijk goed te begrijpen, omdat ze lijken op het Nederlands en Duits. Zo is ‘jah’ bijvoorbeeld ‘ja’. Een ander voorbeeld is ‘Geld’, wat eveneens ‘geld’ betekent. Ook ‘Esse’ (eten), ‘Himmel’ (hemel) en ‘denke’ (denken) zijn goed te begrijpen, net als ‘Danki’ (bedankt).

Enkele simpele zinnetjes:

• Mei Naame iss – Mijn naam is;
• Ich bin gut – Het gaat goed met me;
• Guder daag – Goedendag;
• Guder Mariye – Goedemorgen;
• Wie bischt du? – Hoe gaat het met jou? en
• Wie iss es Wedder? – Wat voor weer is het?

Uitspraakregels

Een aantal regels om woorden in het Pennsylvania Dutch uit te spreken zijn:

• waar een ‘w’ geschreven staat, wordt een ‘v’ gezegd;
• de ‘b’ wordt uitgesproken als een ‘p’;
• voor de ‘g’ wordt een ‘k’ gezegd;
• de geschreven ‘f’ wordt als een ‘v’ uitgesproken;
• de ‘g’ kan als ‘ch’ uitgesproken worden, maar de ‘ch’ ook weer als een ‘j’ en
• de ‘o’ klinkt meer als een ‘u’.

Waar wordt Pennsylvania Dutch gesproken?

Het Deitsch wordt door het grootste deel van de Amish-bevolking gesproken (niet door alle Amish) en door een deel van de Mennonieten. De meeste van hen wonen nog steeds in Pennsylvania. Ook in de staten Ohio en Indiana wordt de taal nog veel gesproken. Er zijn geen exacte cijfers bekend, maar waarschijnlijk gaat het om zo’n 300.000 mensen (oktober 2017).