Codependentie en triggers

Codependentie is een veelvoorkomende psychische aandoening waarbij iemand heeft geleerd dat zijn bestaansrecht afhangt van de bevestiging die hij krijgt van andere mensen. Codependentie is een copingreactie op een onveilige jeugd, waarin het kind niet heeft geleerd dat liefde onvoorwaardelijk is. Een codependent heeft geleerd dat hij zich naar de wensen en behoeftes van anderen (zijn ouders in eerste instantie) moet gedragen om liefde te krijgen. Een gevolg hiervan is dat iemand die lijdt aan codependentie niet heeft geleerd op zichzelf te vertrouwen en zichzelf liefde te geven. Een codependent voelt zich chronisch tekort schieten. Wanneer een codependent begint aan de lange weg van herstel, zal hij geconfronteerd worden met triggers, die de traumatische gevoelens van eenzaamheid, tekortschieten en geen liefde waard te zijn zullen oproepen.

Triggers

Triggers zijn als het ware zintuiglijke waarnemingen of gebeurtenissen die psychische wonden activeren. Deze wonden zijn vaak ontstaan door een traumatische gebeurtenis in het verleden. Wanneer zo'n wond wordt aangeraakt, worden de gevoelens behorend bij de traumatische gebeurtenis naar de oppervlakte gebracht. De wond wordt als het ware geopend. De persoon die getriggerd is, herbeleeft de pijnlijke gevoelens uit het verleden in het heden. Vaak zonder te weten waar de gevoelens vandaan komen en zonder te weten wat er eigenlijk gebeurt. Een codependent kan snel getriggerd worden. Wanneer er een bereidheid is om naar de triggers te kijken en welke situaties de wonden triggeren, komt er inzicht in wat er gebeurt en wat er de oorzaak van is. Omdat een trigger een wond activeert, zal er ook met liefde, compassie en mededogen naar moeten worden gekeken.

Primaire triggers

Primaire triggers zijn zintuiglijke waarnemingen die, dysfunctionele persoonlijke overtuigingen activeren die vaak zijn aangeleerd tijdens de onveilige jeugd van een codependent. Deze overtuigingen worden ook wel schema's genoemd. Vaak worden schema's geactiveerd door schaamte omdat een codependent niet aan de door zichzelf gestelde maatstaven kan voldoen. Tijdens zijn onveilige jeugd hadden de schema's een doel, namelijk overleven. Schema's zetten de codependent aan tot handelen naar de wensen en behoeftes van degene die de schema's triggert, om zo liefde te ontvangen. Een codependent heeft geleerd dat het ontvangen van liefde afhangt van het gedrag dat hij vertoont. Zoals Ross Rosenberg (expert op het gebied van narcisme en codependentie) het benoemt: een codependent leert om een 'human-doing' te zijn, geen 'human-being'. Wanneer een schema is getriggerd, zal de codependent een gevoel van innerlijke schaamte ervaren, wat hem aanzet tot handelen. Het schema is ervan overtuigd dat wanneer de codependent aan de gestelde eisen voldoet, hij zich ervan verzekert meer liefde te ontvangen. Hierbij stelt een codependent zijn eigen belangen ondergeschikt op aan die van anderen. Een voorbeeld van een interne trigger is dat iemand de codependent om een gunst vraagt. De codependent zal zich automatisch geroepen voelen om aan deze gunst te voldoen. Ook wanneer de gunst betekent dat hij 'ja' zegt tegen de ander en 'nee' zegt tegen zichzelf.

Schema's zijn dus vaak op schaamte gebaseerd. Ze maken een codependent kwetsbaar en zorgen ervoor dat hij gemakkelijk getriggerd raakt door het gedrag en de woorden van andere mensen. Wanneer een codependent zich bekritiseerd voelt, of dit nu intern of extern is, komt hij snel in een modus van overgave, waarin hij zijn zelfvertrouwen en gevoelens over zichzelf aan anderen overlevert. Het nadeel van schema's is dat ze blijvend zijn. Ook wanneer een codependent leert dat de schema's niet op de realiteit zijn gebaseerd, zullen het levenslange aandachtspunten blijven.

Secondaire triggers

Secundaire triggers zijn triggers van buitenaf. Vaak doen situaties uit het heden, de wonden uit het verleden herleven. Sommige situaties triggeren gevoelens van gevaar. Bijvoorbeeld wanneer een situatie erg lijkt op een traumatische situatie uit het verleden. Een codependent heeft vaak geleerd op dit gevaar te reageren door zichzelf uit de situatie terug te trekken. Vaak speelt zo'n reactie zich vrijwel vanzelf af. Ook als de situatie misschien wel op de oude traumatische gebeurtenis lijkt, maar verre van gevaarlijk is. In dit geval ervaart de codependent wel gevaar. Echter is dit disfunctioneel. Dit wordt een overreactie genoemd. Een overreactie treedt op wanneer de intensiteit en de duur van gevoelens of gedrag heftiger zijn dan wat een normale reactie in dezelfde situatie of omstandigheden. Een overreactie is voor omstanders vaak gemakkelijk te herkennen, maar niet voor degene die eronder lijdt. Dit komt doordat de zintuigen van degene die een overreactie ervaart op scherp staan. Vaak handelt een codependent vanuit deze overreactie of vanuit een schema. Gevolg hiervan is vaak dat het schema of het ervaren van gevaar wordt bevestigd.

Een voorbeeld: Lisa heeft gedurende haar jeugd geleerd dat haar gevoelens en behoeftes er niet toe doen. Haar ouders straften haar wanneer zij haar gevoelens uitte of wanneer zij haar behoeftes kenbaar maakten. Hierdoor heeft Lisa een schema ontwikkeld dat zegt: "Ik ben het niet waard om rekening mee te houden". Wanneer Lisa volwassen is en haar behoeftes en gevoelens kenbaar wil maken aan haar partner, wordt het schema getriggerd. Hierdoor ervaart Lisa gevoelens van onveiligheid en van gevaar wanneer ze de behoefte voelt om haar gevoelens en behoeftes te uiten. Doordat ze onveiligheid en gevaar ervaart, besluit ze om haar gevoelens en behoeftes voor zichzelf te houden. Echter houdt ze hiermee het schema zelf in stand doordat ze nu bevestigd ziet dat ze het niet waard is om haar behoeftes en gevoelens te uiten.

Omgaan met triggers

Leren omgaan met triggers is niet gemakkelijk, omdat het veel kracht, doorzettingsvermogen en bewustzijn vergt. Inzicht krijgen in triggers kan aan de hand van de volgende stappen:

1. De codependent is getriggerd. Wat is er precies gebeurd? Hoe gebeurde dit? Wat brengt de codependent precies van slag? Wat was de trigger? Wat is er getriggerd?
2. Welke oude gevoelens worden gevoeld in deze nieuwe situatie? Het is belangrijk dat de codependent zich er steeds van bewust is dat het om oude gevoelens gaat in nieuwe situaties. En dat hij zijn inzicht hierin traint. Wat voelt hij nu? Wat voelde hij toen? Hoe lopen deze gevoelens door elkaar heen?
3. Wat was de oude situatie? Wat is de nieuwe situatie? Het is belangrijk dat de codependent de oude en de nieuwe situatie uit elkaar haalt in zijn beleving. Dit kan door de verschillen te zoeken tussen de twee situaties. Wat zijn de verschillen in de gevoelens, gedachten en lichamelijke reacties tussen beide situaties?

Door triggers te leren begrijpen en ontcijferen kan de codependent leren scheiden wat er in het heden en in het verleden is gebeurd en welke gevoelens waar bij horen. Dit kan helpen bij het blijven in de realiteit. En voorkomen dat er vanuit oude gevoelens en schema's wordt gehandeld. Het is belangrijk om bij activatie van een schema ander gedrag te gaan vertonen, omdat hiermee het schema wordt ontkracht. Het is belangrijk te beseffen dat een schema een levenslang aandachtspunt zal blijven.

Wanneer de codependent hier niet uit alleen uit komt, is het raadzaam om professionele hulp te zoeken. Hij hoeft het niet allemaal alleen te doen.