De verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis

Zoveel als er anno 2020 bekend is in onze huidige maatschappij over de narcistische persoonlijkheidsstoornis, zo weinig is er bekend over een van de subtypes van de narcistische persoonlijkheidsstoornis: de verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis. In tegenstelling tot de narcistische persoonlijkheidsstoornis, staat de verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis niet vermeld in de DSM V. Echter zijn de effecten van omgang met een persoon die lijdt aan verborgen narcisme net zo heftig als, zo niet heftiger dan de omgang met een (openlijk) narcist. Een verborgen narcist kan zich ontpoppen tot een wolf in schaapskleren.

Omschrijving (openlijk) narcisme

Mensen die lijden aan de narcistische persoonlijkheidsstoornis voelen zich diep van binnen leeg, eenzaam en het niet waard om van te houden, vaak als gevolg van een jeugd bij eveneens narcistische ouders. Deze gevoelens van leegte, eenzaamheid en onwaardigheid worden onderdrukt en gemaskeerd door een arrogante opstelling, zich beter voor te doen dan anderen, een empathieloze opstelling naar anderen en een enorme behoefte aan bewondering en bevestiging van anderen. Een narcist is vaak enorm op zichzelf gericht, manipulatief en veeleisend. Vaak is een narcist ervan overtuigd dat hij een speciale behandeling verdient. De narcist gelooft dat hij geweldig is en het merendeel van de mensen is het daarmee eens. Hierdoor is er voldoende 'narcistische voeding' aanwezig in de vorm van bevestiging en aandacht om zijn ego in stand te houden en daarmee zijn gevoelens van eenzaamheid, leegte en onwaardigheid op afstand te houden. Het leven van een narcist is erop gericht om deze heftige gevoelens niet te hoeven voelen. Dit bereikt hij door middel van zijn ego en narcistische voeding. Een narcist heeft moeite met kritiek, falen en afwijzing omdat deze gevoelens de innerlijke gevoelens van leegte, eenzaamheid en onwaardigheid triggeren. Vaak voelt een narcist zich door kritiek, falen of afwijzing enorm vernederd. Naar schatting is 75% van de narcisten van het mannelijk geslacht.

Symptomen van (openlijk) narcisme zijn:

• Vindt zichzelf bijzonder en laat dit duidelijk merken;
• Vraagt om constante bewondering en geniet hier ook van;
• Heeft een gebrek aan empathie;
• Is een charmeur;
• Is verslaafd aan aandacht;
• Kan agressief gedrag vertonen;
• Heeft een gebrek aan emoties;
• Heeft een groot ego;
• Wil macht hebben over anderen;
• Heeft een gebrek aan berouw of schuldgevoelens;
• Kan extreem jaloers zijn;
• Wil macht hebben over anderen.

Omschrijving verborgen narcisme

Mensen die lijden aan de verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis ervaren diep van binnen dezelfde gevoelens van leegte, eenzaamheid en onwaardigheid als de (openlijke) narcist. Hoewel de verborgen narcist deze gevoelens ook onderdrukt en maskeert, hanteert hij andere copingmechanismen dan de (openlijk) narcist, waardoor het narcisme een stuk moeilijker te herkennen is. De verborgen narcist zal zich eerder verlegen, stil, passief en onzeker opstellen. In tegenstelling tot de (openlijke) narcist, zal de verborgen narcist weinig ambitie hebben, zich chronisch leeg voelen en er breekbaar en onzeker uit zien. Echter is de verborgen narcist net zo veeleisend, manipulatief en op zichzelf gericht als de openlijke narcist. De verborgen narcist gelooft ook dat hij geweldig is, maar het merendeel van de mensen is het hier niet mee eens. Hierdoor is 'narcistische voeding' in de vorm van aandacht en bevestiging om zijn ego in stand te houden schaars. Dit maakt dat de verborgen narcist gewiekster te werk gaat om zichzelf te voorzien van de nodige 'narcistische voeding' om zo zijn kwetsbare ego in stand te houden.

Ook een verborgen narcist kan slecht omgaan met kritiek, falen en afwijzing. Een verborgen narcist kan echter goed inspelen op de gevoelens van empathie en compassie bij zijn medemens, waardoor hij zijn naasten vaak ongemerkt goed naar zijn hand kan zetten en aan zich kan binden. Binding van een persoon leidt voor een verborgen narcist tot een bron van 'narcistische voeding'.

Symptomen van verborgen narcisme zijn

• Vindt zichzelf bijzonder, maar laat dit niet (makkelijk) merken;
• Doet zich voor als sociaal en begripvol, maar gebruikt dit in zijn eigen belang;
• Heeft een gebrek aan empathie;
• Is passief-agressief;
• Is overgevoelig;
• Voelt zich onbegrepen;
• Heeft een gebrek aan emoties;
• Wil macht hebben over anderen;
• Heeft onpersoonljike en moeilijke relaties;
• Is verslaafd aan bevestiging;
• Heeft een gebrek aan berouw of schuldgevoelens.
• Is een sociale kameleon;
• Zijn gedrag matcht niet met zijn woorden.

Verborgen narcisme nader bekeken

Wanneer je een (openlijk) narcist plaatst naast een verborgen narcist, is de eerste in ieder geval duidelijk te herkennen. Een verborgen narcist stelt zich vaak gemaakt kwetsbaar op en voelt vaak feilloos aan waar zijn 'naasten' behoefte aan hebben. Door hierop in te spelen weet hij mensen aan zich te binden met als gevolg dat hij zichzelf verzekert van 'narcistische voeding'. Vaak hebben naasten van een verborgen narcist in eerste instantie het gevoel dat ze met een normaal persoon van doen hebben en dat maakt de stoornis gevaarlijk voor naasten. Een verborgen narcist zal zich veelal kwetsbaar opstellen om zo in te spelen op de gevoelens van compassie en empathie van zijn medemens om daarmee zijn zin te krijgen. Een verborgen narcist kan zich als een kameleon aanpassen aan de persoon waar hij mee omgaat, om hiermee personen aan zich te binden. Dit zorgt ervoor dat hij een totaal ander persoon kan zijn afhankelijk met wie hij zich omringt. Puur en alleen om verzekerd te zijn van narcistische voeding en daarmee de gevoelens van leegte, eenzaamheid en onwaardigheid op afstand te houden. Veelal heeft een verborgen narcist mooie woorden en beloftes, maar gedraagt hij zich hier echter zelden naar. Met de mooie woorden en beloftes bindt hij tevens mensen aan zich. Een voorbeeld hiervan is dat een verborgen narcist kan zeggen: "Ik heb nog nooit zoveel van iemand gehouden als van jou." Of: "Wat wij hebben is bijzonder!" Echter is dit vaak een slinkse manier om mensen aan hem te binden.

De verborgen narcist schroomt niet om te liegen, te ontkennen, de schuld af te wimpelen en in te spelen op de gevoelens van schaamte en angst bij zijn naasten. Bij het uiten van dit gedrag ervaart de narcist geen schuldgevoelens, compassie of empathie. Hij vindt immers dat hij het recht heeft om zijn naasten pijn te doen. Vanuit het perspectief van een verborgen narcist mag iedereen blij zijn dat ze met hem om mogen gaan.

Wanneer de band met een verborgen narcist wordt verbroken, zal hij ontkennen dat er ooit sprake is geweest van een (emotionele) verbinding met de betreffende persoon en doorgaan met zijn leven alsof de betreffende persoon er nooit is geweest. Hierdoor laat hij zijn naaste vaak totaal ontredderd achter. Zich afvragend of alles echt niets te betekenen had. Een verborgen narcist zal zichzelf niet echt laten kennen. Zijn echte emoties zie je niet en kom je ook niet te zien, tenzij het in het belang is om mensen aan zich te binden.

De grootste tegenstellingen op een rij

Hoewel beide stoornissen onder de zelfde noemer van narcisme vallen, zijn er grote tegenstellingen tussen de openlijke narcist en de verborgen narcist. Deze tegenstellingen zijn:

• Narcisten zijn altijd aanwezig, actief en vol zelfvertrouwen - Verborgen narcisten zijn stil, onzeker en passief.
• Narcisten zullen nooit een excuus maken voor hun gedrag - Verborgen narcisten zullen hun excuus aanbieden puur uit manipulatie om mensen aan zich gebonden te houden;
• Narcisten zijn ambitieus, succesvol, charismatisch - Verborgen narcisten hebben weinig ambitie, voelen zich chronisch leeg, breekbaar en functioneren minder goed op de sociale ladder.
• Narcisten zullen openlijk vertellen hoe goed ze zijn en wat ze hebben bereikt - Verborgen narcisten zullen zichzelf neerzetten als kwetsbare personen, slachtoffers.
• Narcisten geloven dat ze geweldig zijn en de wereld is het daarmee eens - Verborgen narcisten geloven dat ze geweldig zijn, maar de wereld is het daar grotendeels mee oneens.
• Voor narcisten is narcistische voeding overal beschikbaar- Voor verborgen narcisten is narcistische voeding schaars.

De gevolgen van de omgang met een verborgen narcist

Veelal hebben naasten van mensen met een verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis last van de volgende verschijnselen:

• Gevoelens van paranoia;
• Twijfelen aan de eigen geestesgesteldheid;
• Gevoelens van hulpeloosheid;
• Gevoelens van verlating;
• Gevoelens van verwarring;
• Angsten;
• Stress.

Deze verschijnselen zijn een gevolg van de omgang met een verborgen narcist. Het is zaak om de signalen serieus te nemen en hulp te zoeken indien nodig. Zoals gezegd is verborgen narcisme moeilijk te herkennen, maar kan het veel schade aanrichten aan de naasten van de verborgen narcist.

Lees verder

• Codependentie en narcistische ouders
• Codependentie en narcisme
• Het narcistisch slachtoffersyndroom
• Narcisme en gaslighting: twijfel zaaien door manipulatie
• Codependentie en emotionele mishandeling