Ben ik een narcist? Kenmerken narcistische persoonlijkheid

Narcisme is een begrip uit de psychologie dat velen wel bekend voorkomt maar waarvan veel mensen niet precies weten wat het inhoudt. Heeft iemand een narcistische persoonlijkheid dan kan dit in de interactie met anderen voor veel problemen zorgen. Hier worden niet alleen de naasten van de persoon in kwestie de dupe van, maar ook de narcist zelf, al zal hij of zij dit vaak niet inzien. Narcistische persoonlijkheidskenmerken zijn onder meer het hebben van een obsessie met de eigen persoonlijkheid, een gebrek aan emoties en inlevingsvermogen en dominantie. Er bestaan diverse typen narcisme. Een zelftest of consult bij een psycholoog kan meer inzicht geven.

Narcistische persoonlijkheid

• Over narcisme
• Belangrijkste kenmerken narcistische persoonlijkheid
• Typen narcisme
• Kenmerk of stoornis?
• Zelftest narcistische persoonlijkheid

Over narcisme

Narcisme is een begrip uit de psychologie. Het werd voor het eerst gebruikt door Sigmund Freud om een vorm van gedrag te omschrijven dat gekenmerkt wordt door onder meer egoïsme, een obsessie met de eigen persoonlijkheid, dominantie en een gebrek aan emoties en inlevingsvermogen. Iemand die deze kenmerken heeft wordt daarom ook wel een narcist genoemd. Freud vernoemde het fenomeen naar de figuur Narcissus uit de Griekse mythologie, die gestraft werd voor het afwijzen van liefdesrelaties met verliefdheid op zijn eigen spiegelbeeld.

Freud had het bij het beschrijven van de narcistische persoonlijkheid met name over mensen die te veel energie steken in zichzelf en te weinig in anderen. In latere jaren is het begrip in de psychologie echter verder uitgewerkt en zijn er meer persoonlijkheidskenmerken bijgekomen. Hoewel er veel onbegrip bestaat voor mensen met een narcistische persoonlijkheid kan het probleem vaak worden teruggevoerd op misbruik of een trauma uit de vroege jeugd, waarbij narcisme is ontstaan als verdedigingsmechanisme tegen het hieruit voortvloeiende gevoel van minderwaardigheid.

Belangrijkste kenmerken narcistische persoonlijkheid

Er wordt wel gesproken van een narcistische persoonlijkheid wanneer bij iemand de vier belangrijkste kernsymptomen van deze persoonlijkheid kunnen worden waargenomen. Het gaat om de volgende vier kernsymptomen:

• Het hebben van een instabiele basis
• Het opblazen van de eigen persoonlijkheid (obsessief)
• Het tentoonspreiden van een gebrek aan wederkerigheid
• Het afstoten van anderen

Deze vier symptomen vormen de narcistische cirkel. Dat wil zeggen dat ze elkaar opvolgen, versterken en in stand houden. De instabiele basis - geboren uit wantrouwen naar anderen - maakt dat men uit een soort zelfbescherming de eigen persoonlijkheid gaat opblazen om van anderen bewondering en erkenning van prestaties te krijgen. Dit uit zich onder meer in het tentoonspreiden van eigenliefde, gevoelloosheid en dominantie. De focus op de eigen persoon maakt dat er geen ruimte is voor anderen waardoor de erkenning niet wordt beantwoord met een gelijkwaardige erkenning van de ander. Men raakt vaak snel gefrustreerd, legt de schuld voor fouten niet bij zichzelf maar bij anderen en toont vaak minachting voor anderen. De waardering voor de eigen persoonlijkheid gaat vaak zo ver dat men altijd denkt dat anderen jaloers of afgunstig zijn.

Typen narcisme

Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen verschillende typen narcisme. De meest voorkomende typen zijn de volgenden:

• Primair: openbaart zich als gevolg van het in de kindertijd niet kunnen vinden van een object om een relatie mee aan te gaan waardoor men uiteindelijk zichzelf als object kiest.
• Secundair: ontstaat wanneer men juist wel een object vindt om een relatie mee aan te gaan maar zelf terug wil naar de eigenliefde of de betreffende relatie om wat voor reden dan ook verliest.
• Introvert: laat zich kenmerken door geslotenheid, verborgenheid, depressie, kwetsbaarheid, hoogmoedigheid en arrogantie.
• Extravert: laat zich kenmerken door openheid en uitbundigheid en het willen etaleren van de eigen prestaties en populariteit.
• Kwetsbaar: laat zich snel raken door negatieve commentaren van anderen en probeert daarom deze kritiek ook te voorkomen.
• Grandioos: is er hoogmoedig, schept veel op en is arrogant. Wordt door anderen vaak beschreven als ijdel en hautain.
• Dikke huid: hebben een hoog zelfvertrouwen en zijn nietsontziend.
• Dunne huid: hebben een laag zelfvertrouwen en kunnen weinig kritiek verdragen.
• Verborgen: hebben een niet-aflatende hoogmoed maar weten dit beter te verhullen
• Openlijk: gooien hun charmes in de strijd om anderen voor zich te winnen maar worden door de focus op zichzelf door anderen snel als arrogant en irritant gezien.

Kenmerk of stoornis?

Niet iedereen die een hoge dunk van zichzelf heeft is een narcist. Gesteld kan worden dat eenieder wel een zekere narcistisch inslag heeft. De narcistische persoonlijkheidsstoornis is echter daadwerkelijk een gekwalificeerde persoonlijkheidsstoornis en is als zodanig opgenomen in het DSM-IV, het diagnostisch en statistisch handboek voor psychische stoornissen. Het bepalen van de grens tussen een zekere mate van narcisme en de daadwerkelijke narcistische persoonlijkheidsstoornis ligt op het terrein van psychologen en psychiaters.

Zelftest narcistische persoonlijkheid

Wellicht is je door anderen weleens verteld dat je een narcist bent en herken je in bovenstaande beschrijving wellicht enkele van je eigen persoonlijkheidskenmerken. Online worden diverse tests aangeboden die je kunt maken om een indicatie te krijgen van of je al dan niet een narcistische persoonlijkheid hebt. Ondervind je in je dagelijks leven daadwerkelijk problemen waarvan je vermoed dat deze veroorzaakt worden door narcisme en wil je hieraan werken? Dan is het het beste om je tot een psycholoog of psychotherapeut te wenden. Je huisarts kan je hiervoor eventueel doorverwijzen.