De psychologie tussen mens en omgeving

Er zijn twee manieren waarop je mensen in relatie tot het milieu kunt bekijken. Aan de ene kant heeft het milieu invloed op de mens, aan de andere kant heeft de mens invloed op het milieu. De omgeving beïnvloedt ons welzijn en gedrag; zo voelen mensen zich in de natuur vaak rustig en in de stad meer gestrest doordat in het hoofd meer verwerkt moet worden. De mens beïnvloedt het milieu; massaal gebruiken we het milieu, denk bijvoorbeeld aan fossiele brandstoffen die we gebruiken voor onze energie. Gebruik van het milieu heeft ook consequenties voor het milieu.

Omgeving beïnvloedt de mens

Invloed van de natuur op het menselijk welzijn

De natuur beïnvloedt ons gedrag en ons welzijn. Uit vele onderzoeken blijkt dat mensen positieve effecten ondervinden van het in aanraking zijn met de natuur. Zo deed Ulrich in 1984 een onderzoek naar het herstel van patiënten wanneer zij uitzicht hadden op de natuur of uitzicht op een muur. Het bleek dat patiënten die uitzicht hadden op de natuur minder medicatie nodig hadden en dus eerder herstelden dan de mensen die uitzicht hadden op de muur, die juist veel meer medicatie nodig hadden. Zelfs afbeeldingen en in sommige gevallen geluiden van de natuur kunnen zulke positieve effecten bewerkstelligen. Er zijn twee standpunten die men kan nemen tegenover het gegeven dat mensen van natuur houden.

• Biophilia hypothese: gaat er vanuit dat het in onze genen zit dat mensen van de natuur houden.
• Attention-restoration theory: verklaart het aan de hand van de verminderde inspanning in de hersenen bij een invloed uit de natuur (in vergelijking met een stedelijke omgeving).

Stressfactoren uit de omgeving zoals lawaai en verontreiniging

De omgeving kans ons ook negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld door geluid. Wanneer er veel lawaai is door auto- of vliegverkeer, het wonen boven een bar of het wonen naast een bouwplaats kun je daar hinder van hebben. Ook stank is een stressfactor, bijvoorbeeld de stank geproduceerd door een suikerfabriek. Crowding is er wanneer er veel mensen om je heen te vinden zijn en je daardoor een gevoel van stress over je heen krijgt. Daarnaast is verontreiniging een stressfactor, dit kan bijvoorbeeld gaan om zwervend afval in een park. Per persoon verschilt of hij/zij een invloed als negatief opvat en er wel of niet gestrest door raakt.

De mens beïnvloedt de omgeving

Menselijk gedrag verandert het milieu

Ons gedrag, bijvoorbeeld het gebruiken van spullen of energie, verandert het milieu. We gebruiken grondstoffen of bronnen afkomstig uit het milieu, en grootschalig gebruik hiervan is merkbaar. Zo is er sprake van klimaatsverandering ('global warming'), die mede is veroorzaakt door het uitputten van fossiele bronnen. Hier is sprake van direct gebruik van energie (direct energy use). Indirect gebruik van energie (indirect energy use) bestaat ook, hier is sprake van wanneer je producten gebruikt die je niet zelf hebt gemaakt, de producent heeft voor het product energie gebruikt. Jij gebruikt het dan indirect. Een ander voorbeeld is vervuiling, dit begint al klein bij het niet weggooien van afval in de prullenbak. Maar het kan ook groter zijn zoals fabrieken die hun vloeibare afvalstoffen in de zee gooien.

Mens probeert milieuvriendelijk gedrag te bewerkstelligen

Vaak kiezen mensen niet voor milieuvriendelijk gedrag, omdat ze voor zichzelf kiezen. Hun egoïstische waarden zijn dan sterker dan de waarde die ze hebben voor het milieu. Mensen kiezen eerder voor basisbehoeften (sterke hedonische waarden) zoals eten en slapen, en vergeten de biosferische waarden die zorgen voor het milieu. Dit komt ook omdat men bij het vervullen van een hedonische waarde direct resultaat ziet, de behoefte van een mens wordt op korte termijn vervuld. Wanneer men de biosferische waarden wil vervullen dan kan pas op lange termijn resultaat worden gezien. Ook zijn ze vaak niet de enige die zo invloed uit moeten oefenen op het milieu, het is een collectieve actie die vaak nodig is. Om milieuvriendelijk gedrag te promoten zijn een aantal strategieën.

Antecedente strategieën
Antecedente strategieën oefenen invloed uit op de oorzaak van milieuonvriendelijk gedrag, en proberen zo milieuvriendelijk gedrag te bewerkstelligen. Dit kan gaan om informeren. Maar ook rolmodellen (in reclames bijv.) kunnen worden gebruikt om milieuvriendelijk gedrag te promoten. Rolmodellen moeten daarvoor aantrekkelijk zijn, gelijke eigenschappen hebben en dus makkelijk identificeerbaar. Er kunnen prompts worden gebruikt: berichten op de plaats waar milieuonvriendelijk gedrag plaatsvindt die de bezoeker eraan herinnert welk gedrag wenselijk is. Bijvoorbeeld in een park een bordje zetten met 'gooi uw afval hier'. Daarnaast kunnen afspraken worden gemaakt waarin iemand toezegt bepaald gewenst gedrag te vertonen.

Consequente strategieën
Deze strategieën richten zich op het gevolg van milieuvriendelijk gedrag. Een belangrijke is het geven van boetes voor milieuonvriendelijk gedrag. Er wordt dus gereageerd op het gedrag wanneer het al heeft plaatsgevonden. Ook kan een beloning worden gegeven voor goed gedrag. Vaak is dat dan al vooraf bekend. Als laatste kan feedback worden gegeven over de consequenties van het milieuonvriendelijk gedrag.