Psychopaten: gedachtegang en kenmerken

Bij psychopaten denken we meestal aan seriemoordenaars waar vele films over zijn gemaakt. Een psychopaat komt niet alleen voor in films, ze kunnen overal voorkomen. Ze proberen niet op te vallen en ze kunnen zelfs vriendelijk zijn in omgang. In werkelijkheid is een psychopaat niet in staat om een normaal gevoelsleven te hebben. Hij kent geen normen en waarden, geen empathie en geen angst. Vaak is het gevoel vlak en worden ze bestempeld als kil en afstandelijk. Een psychopaat is constant bezig met een slachtoffer en wanneer deze niet oppast, kan het fataal aflopen.

Wat het is

Een psychopaat is een persoon die lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis, waardoor hij ziekelijk gedrag vertoont. Met deze antisociale persoonlijkheid vormt hij een gevaar voor andere mensen. Het geweten is een deel van ons brein dat zich ontwikkelt in de jonge kinderjaren. Bij een psychopaat is het verminderd of helemaal niet tot stand gekomen. De persoon kent geen empathie, maar vaak is een psychopaat toch charmant, slim en welbespraakt. Slechts een enkele psychopaat is zo gewelddadig als in de film Silence of the Lambs. Psychopaten kunnen overal voorkomen en ze kunnen allerlei beroepen uitoefenen. Meestal houdt een psychopaat niet van structuur, omdat dat te saai is.

Hoe gaan ze te werk?

Een psychopaat zal constant op zoek zijn naar een prooi. Zodra hij deze heeft gevonden, zal hij de levensgewoonten van zijn slachtoffer nagaan en probeert hij alles over hem te weten te komen. Hij probeert het vertrouwen te winnen en een deel uit te maken van het leven van het slachtoffer. Hij probeert bevriend te raken, zodat het slachtoffer het gevoel heeft een goed persoon te hebben ontmoet en zich blootgeeft. De psychopaat zal de zwakheden van zijn slachtoffer achterhalen met zijn charmes en door leugens.

Geen gevoelens

De psychopaat doet net alsof hij gevoelens heeft, maar ze apen zwakheden van een ander na om aardig gevonden te worden. Het slachtoffer raakt verzeilt in de chaoswereld van de psychopaat. De psychopaat kent geen angst, geen normen en waarden en gaat heersen over het leven van zijn slachtoffer. Hij kent geen schuldgevoel en is vaak erg slim en goed in zijn criminele activiteiten. Door zijn vlotte babbel en charmes is hij zijn slachtoffer helemaal de baas. Dit gebeurt op manipulatieve wijze, waarbij de psychopaat vaak sterke fantasieën heeft. De psychopaat heeft vaak een hoog zelfbeeld en is narcistisch.

Kenmerken

Niet elke psychopaat heeft evenveel psychopathische trekjes. Sommige onderzoekers zijn van mening dat je een psychopaat kunt herkennen aan zijn manier van praten. Ze zijn sterker gericht op materiële dingen zoals geld of eten en minder gericht op sociale dingen zoals familie. Kenmerken die kunnen horen bij een psychopaat zijn:

• Vlotte babbel en charmant
• Groot gevoel van eigenwaarde en opscheppen
• Liegen
• Geen schuldgevoel
• Geen verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag
• Manipuleren en liegen
• Geen emotionele diepgang kennen
• Gebrek aan empathie
• Narcistisch
• Vertonen risicogedrag om verveling te vermijden
• Teert vaak op zak van een ander
• Slechte beheersing
• Impulsief gedrag, bijvoorbeeld relatie beëindigen of baan opzeggen
• Slecht kunnen omgaan met geld
• Geen realistische doelen op lange termijn
• Gedragsproblemen in kinderjaren

Al op jonge leeftijd ontstaan er gedragsproblemen. Zo zal het kind in de problemen komen door te liegen, te vechten, stelen en uitingen van geweld tegen zowel mens als dier. Vaak begint het met geweld tegen dieren dat zich uitbreidt naar geweld tegen mensen.

De hersenen van een psychopaat

Het brein is anders, dat blijkt uit het vlakke gevoelsleven. Uit onderzoek is gebleken dat psychopaten weinig hersenactiviteit vertonen bij het zien van beelden van mensen met pijn in het hersengedeelte dat is betrokken bij het verwerken van emoties. Ook het hersendeel dat empathie mogelijk maakt (de amydala), heeft gebreken. Het lage ventrale deel van de prefontrale kwab werkt ook gebrekkig, dit deel is verantwoordelijk voor de zogenaamde “warme cognitie “. Het dorsale deel van dezelfde hersenkwab werkt juist heel goed. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor de zogenaamde “koude cognitie” en planning. Dit kan verklaren waarom een psychopaat in staat is zo kil en wreed te zijn. Het normale of bovengemiddelde ontwikkelde ventrale prefontale cortex in de hersenen maakt hun in staat om heel vriendelijk en charmant over te kunnen komen.

In het bedrijfsleven

Een psychopaat geeft anderen de schuld als er iets niet goed gaat en zal de juiste indruk blijven wekken van zijn leidinggevende. Hij ziet zichzelf als een winnaar en zal zichzelf aan iemand spiegelen omdat hij zelf geen persoonlijkheid heeft. Waneer hij zich ergens heeft geïnstalleerd, zal hij moeilijk weg te krijgen zijn. Omdat een psychopaat slecht tegen verveling kan, zal hij het goed doen in het hectische bedrijfsleven. Een chaos in een bedrijf kan de prikkel bieden om de behoefte naar opwinding te bevredigen. Het kan een uitermate geschikte dekmantel zijn voor manipulatie en corrupt gedrag.

Wat je moet doen als je een psychopaat ontmoet

Het beste is als je het vermoeden hebt dat je een psychopaat hebt ontmoet, om zoveel mogelijk afstand te houden. Geef de psychopaat zo min mogelijk aandacht en informatie. Ga geen echt contact aan, glimlach en loopt weg. Je kunt zijn leugens nagaan, maar wees heel voorzichtig omdat een psychopaat meer risico’s dan jou zal nemen. Een klein gebrek aan oog voor detail kan je fataal worden. Er zijn psychopaten die past tevreden zijn als ze het slachtoffer op gruwelijke wijze hebben vermoord.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornis: achtervolgingswaan
• Psychische aandoening: aanpassingsstoornis
• Psychotherapie: wat houdt het precies in?