Psychopathie en de Hare checklist (PCL-R)

Bij het woord psychopaat denken we meestal aan de kille moordenaar die zijn slachtoffer met zichtbaar plezier op een gruwelijke manier om het leven brengt. Niets is minder waar, niet iedere kille moordenaar is een psychopaat en niet iedere psychopaat moordt.

Algemeen

In de psychiatrie zijn de meningen verdeeld over de term psychopaat en Antisociale persoonlijkheid (ASP). Uitgaande van het psychopathieconcept van Cleckley (1941) ontwikkelde de Canadees Robert Hare ten behoeve van de meting ervan de Psychopathy Checklist (PCL; Hare, 1980) en later de herziene versie de Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R; Hare, 1991).
Het begrip psychopathie wordt ruimer opgevat dan de antisociale persoonlijkheidsstoornis uit de DSM-IV (die zich quasi uitsluitend richt op sociaal afwijkend gedrag) en weerspiegelt zowel affectieve en inter-persoonlijke kenmerken als sociaal afwijkende gedragingen.

Volgens DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) vertoont ASP veel overeenkomsten met klinische diagnose Psychopathie. Van personen met de diagnose psychopathie voldoet 80-90% aan de diagnose ASP. Omgekeerd voldoet een minderheid (30-40%) van de personen met ASP aan de diagnose psychopathie.
ASP komt vaak voor in combinatie met (symptomen van) andere cluster B persoonlijkheidsstoornissen, vooral de borderline en de narcistische persoonlijkheidsstoornis, waardoor het soms lastig is een onderscheid te maken.

Naar schatting is 1% van de mensheid psychopaat en ze zitten lang niet allemaal achter de tralies. Sterker, een hoop bekleden zelfs hoogwaardige functies en schoppen het juist heel ver. Van dé deskundige op het gebied van psychopathie, Hare, verschijnt binnenkort Snakes in suits. Inclusief handige checklist (een aangepaste versie van PCL-R voor het bedrijfsleven).
Een interessant artikel over dit onderwerp is Psychopaten in pak op Intermediair.nl waarin ook duidelijk wordt hoe moeilijk het soms is om erachter te komen of je met een psychopaat te maken hebt. Dit in tegenstelling tot iemand met ASP, die over het algemeen zijn afwijkend gedrag veel eerder toont.

de Hare Psychopathy Checklist-Revised

De checklist bestaat uit twintig kenmerken die bij een persoon in meerdere of mindere mate aanwezig kunnen zijn. Voor ieder kenmerk wordt een 0 voor "nee," 1 voor "iets", en 2 voor "zeker van toepassing” genoteerd.
Het is aan leken niet geadviseerd deze test te gebruiken voor “de diagnose van” vrienden of familie, maar dit over te laten aan een gekwalificeerde professional. Het geeft evenwel een aardig beeld of je met een psychopaat te maken zou kunnen hebben.
Het prototype psychopaat scoort 40, iemand met een score van 30 of hoger komt in aanmerking voor de diagnose van psychopathie. Mensen zonder criminele achtergronden scoren gemiddeld rond de 5. Veel niet-psychopathische criminelen scoren gemiddeld rond de 22.

Verklaring

Bron: Psychologie magazine (November 2001)

Psychopaten hebben grote problemen met hun gevoelens ten opzichte van andere mensen en met relaties. Acht van de twintig kenmerken in de checklijst hebben hiermee te maken.

Gladde prater/oppervlakkige charme.

Oppervlakkig in het contact met anderen. Ze hebben een vlotte babbel maar komen vaak wel heel charmant over.

Sterk opgeblazen gevoel van eigenwaarde.

Het zijn opscheppers die een veel te positieve inschatting hebben van hun talenten en vaardigheden.

Pathologisch liegen.

Psychopaten zijn notoire leugenaars die er meestal geen enkele moeite mee hebben als ze worden betrapt op een leugen. Ze hebben overal een excuus of reden voor.

Gebrek aan berouw of schuldgevoel.

Psychopaten kennen geen schuldgevoelens of spijt over de dingen die ze anderen aandoen.

Geen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag.

Ze zijn niet in staat of niet bereid om de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedragingen. Het zijn altjjd anderen die de schuld krijgen en anders is er wel een alternatief excuus te vinden.

List en bedrog/manipulerend gedrag.

Het prototype psychopaat manipuleert en bedriegt anderen en het maakt hem niet uit wat dat voor hen betekent. Ze vertonen daarbij nogal eens crimineel gedrag in de vorm van bijvoorbeeld fraude en verduistering en niet-crimineel gedrag in de vorm van overspel en het aftroggelen van geld van familieleden.

Ontbreken aan emotionele diepgang.

Psychopaten komen op anderen over als koud en ongevoelig. Hun 'emoties' doen vaak als dramatisch, kortstondig en onecht.

Kil/gebrek aan empathie.

In al hun gedragingen tonen psychopaten weinig respect voor de rechten, gevoelens en het welzijn van anderen. Ze beschouwen andere mensen als sukkels die te manipuleren zijn en beschouwen zichzelf als de belangrijkste persoon die er is.

Naast problemen met hun gevoelens ten opzichte van andere mensen en met relaties, vertonen psychopaten zeer problematisch gedrag in hun levensstijl.

Prikkelhongerig/neiging tot verveling.

Psychopaten hebben een zeer sterke behoefte aan stimulatie en een ongebruikelijk sterke afkeer van verveling. Ze leiden doorgaans een snel leven met veel risicogedrag en experimenten met drugs, en vinden dat school, werk en langdurende relaties saais en vervelend zijn.

Parasitaire levensstijl.

Een psychopaat kiest er vaak voor om te teren op de zak van de familie, partner of vrienden, en vermijdt het hebben van een vaste baan.

Gebrekkige beheersing van gedrag.

Kenmerkend is dat ze vaak opvliegend zijn en zich slecht kunnen beheersen. Op mislukkingen, kritiek en frustraties reageert een psychopaat vaak met geweld, scheldpartijen of bedreigingen. Dit kan even snel ophouden als het is begonnen.

Impulsiviteit.

Psychopaten gedragen zich vaak uitermate impulsief zonder echt stil te staan bij de voors en tegens van hun gedrag: Relaties worden nogal eens beëindigd, banen worden opgezegd en ze verhuizen zonder anderen daarover te informeren en zonder dat de beslissing goed is overdacht.

Onverantwoordelijk gedrag.

Psychopaten tonen geen verantwoordelijkheidsgevoel of loyaliteit ten opzichte van familie, vrienden, werkgevers, huisbazen of anderen. De omgang met geld is vaak bedroevend. Ze hebben schulden, gaan beroerd om met zakenrelaties, en zijn hun familie vaak enorm tot last.

Ontbreken van realistische doelen op de lange termijn.

Psychopaten hebben geen plannen of doelen voor de lange termijn. Ze leven van dag tot dag en veranderen hun plannen continu, en storen zich er niet aan dat hun leven vrij inhoudsloos is.

Gedragsproblemen op jonge leeftijd.

De kinderjaren kenmerken zich door tal van problemen zoals liegen, vechtpartijen, diefstalletjes, beroving, brandstichting en uitingen van geweld tegen mens en dier. De psychopaat staat daardoor vaak al vroeg bekend als het zwarte schaap van de familie.

Jeugdcriminaliteit.

In hun tienertijd gedragen ze zich zeer antisociaal en krijgen ze te maken met arrestaties en veroordelingen.

Schending van voorwaardelijke invrijheidsstelling.

Als volwassene onderneemt de gedetineerde psychopaat ontsnappingspogingen, keert niet terug van weekendverloven, begaat delicten tijdens de voorwaardelijke invrijheidsstelling, en houdt zich niet aan de voorwaarden van de voorwaardelijke gevangenisstraf.

Drie resterende kenmerken betreffen:
Seksuele losbandigheid,
een verleden met veel huwelijken en/of samenwoonrelaties,
een strafblad met veel verschillende soorten delicten.