Het Milgram Experiment

Zouden mensen een onschuldig persoon zware elektrische schokken toedienen, als een autoriteit ze vertelt dat te doen? Dat lijkt de conclusie te zijn die uit het Milgram Experiment getrokken kan worden. Stanley Milgram, psycholoog, publiceerde een artikel over dit experiment, waar vele andere psychologen en ook filosofen op gereageerd hebben. Sommigen van hen trekken drastische conclusies, zoals het moeten verwerpen van karaktertrekken, anderen verklaren er het gedrag van mensen in de holocaust mee.

Het experiment

Het Milgram Experiment was bedoeld om te meten in hoeverre de deelnemers de autoriteit gehoorzaamden, als de opdrachten die hij hen gaf in strijd waren met het geweten en de overtuigingen van de deelnemers. De deelnemers wisten niet dat ze aan dit experiment meededen, ze dachten dat ze onderdeel waren van een ander experiment, een 'geheugenstudie' aan de universiteit van Yale. De deelnemer werd verteld dat het ging over de invloed van straf op leren. Hierbij bevond de 'leerling', die eigenlijk acteur was, zich in een andere ruimte dan de deelnemer en de wetenschapper. De deelnemer stelde de leerling vragen, en als die fout werden beantwoord, moest hij de leerling een schok geven, die elke keer 15 volt hoger werd. In feite werden er geen schokken gegeven aan de acteur. De deelnemer zag de leerling zelfs niet, hij hoorde alleen een bandrecorder, die bij de verschillende schokken verschillende opnames afspeelde. Er werd onder andere gebonsd op de muur en geschreeuwd van de pijn bij de 135 volt. Bij de 300 volt werd als laatst geluid gemaakt en wilde de leerling niet meer meedoen aan het experiment, daarna kwam er ook geen reactie meer op de vragen. Het experiment ging echter nog door, en de wetenschapper bleef de deelnemer verzoeken schokken toe te dienen, tot de hoogste schok van 450 volt.

Resultaten

Je zou verwachten dat mensen stoppen met het toedienen van schokken zodra de leerling schreeuwt van de pijn, maar dit is niet wat gebeurde. Een paar mensen hielden op bij de 135 volt, omdat ze het experiment niet vertrouwden, maar de meesten gingen verder. Sommige mensen twijfelden, maar gingen toch door nadat ze gehoord hadden dat ze niet voor de gevolgen van het experiment verantwoordelijk gehouden zouden worden. De meeste mensen gingen door tot de 450 volt. Wel moet genoemd worden dat het niet heel makkelijk was voor de mensen om te stoppen, het één keer vragen was niet genoeg. Dan antwoordde de wetenschapper met: "Gaat u maar verder." Vervolgens met: "Het is noodzakelijk voor het experiment dat u doorgaat." en "Het is absoluut essentieel dat u doorgaat." Als mensen na "U hebt geen keuze, u moet doorgaan." nog steeds wilden stoppen, was het experiment voorbij. Ook antwoordde de wetenschapper, als een deelnemer vroeg naar het welzijn van de leerling, dat de schokken pijnlijk konden zijn, maar er geen blijvende schade kon ontstaan. Daarnaast is bekend dat de meeste deelnemers zich niet prettig voelden bij wat ze deden in het experiment. Ze waren nerveus en genoten zeker niet van het pijn doen van de leerling.

De reacties

Wat is er nu uit dit experiment op te maken? De meeste mensen gaan door met schokken geven, hoe erg de leerling ook schreeuwt. Wat zegt dit over de aard van de mens, van de meeste mensen? Hier zijn verschillende meningen over.

De holocaust

We kunnen ons vaak niet voorstellen hoe mensen in de Tweede Wereldoorlog, of in andere soorten van massamoord, zo onmenselijk hebben kunnen zijn. Zijn er dan zoveel mensen die in een bepaalde situatie zich zo gaan gedragen, als sadisten en moordenaars? Is het alle nazi's wel aan te rekenen dat ze de dingen deden die ze deden of hadden de meeste mensen in hun plaats eigenlijk precies hetzelfde gedaan? Dat is een erg verontrustend beeld van de mensheid. Dit experiment geeft daar inzicht in. De meeste mensen zijn blijkbaar in staat immoreel te handelen, immers, de leerling schreeuwde van de pijn en wilde niet meer met het experiment meedoen, maar doen dit niet omdat ze graag mensen iets aandoen. Het is de situatie die maakt dat ze niet meer weten wat ze moeten doen, hoe ze zich moeten opstellen en of ze moeten twijfelen aan het experiment of aan zichzelf.

Het situationisme

Dit is een filosofische stroming die het bestaan van karaktertrekken ontkent. Volgens situationisten is het Milgram Experiment bewijs van het feit dat we geen karaktertrekken hebben. Immers, als er een deel was van de mensen met de bijvoorbeeld de karaktertrekken meelevendheid of naastenliefde, zouden die mensen de leerling toch niet zo laten lijden als dat niet nodig is? Het grootste gedeelte van de mensen laat de leerling lijden, en zou dus deze karaktertrekken niet hebben. Dat kan niet waar zijn. Wat werkelijk ervoor zorgt dat de mensen in het experiment handelden zoals ze deden, was de opzet van het experiment. We kijken te weinig naar de situationele factoren die het handelen bepalen en schrijven teveel handelingen toe aan het karakter van de persoon die handelt. Situationisten zijn bijvoorbeeld Gilbert Harman en Peter Vranas.

De deugdethiek

Er zijn ook mensen die het situationisme bekritiseren en de deugdethiek, ethiek die gebaseerd is op de mogelijkheid van het bezitten van deugden, verdedigen. Zij zouden zeggen dat het inderdaad zo is dat de situatie een enorme invloed heeft op het handelen van een persoon, en dat dat ook verklaart waarom zoveel mensen 'onethisch' handelen in het experiment. Echter, zij verwerpen niet meteen de karaktertrekken. Het is waar dat we teveel toeschrijven aan karakter, en ook de verkeerde karakters toeschrijven aan personen. Maar dat we niet weten welk karakter mensen hebben, maakt niet dat ze het niet hebben. Verdedigers van de deugdethiek zijn onder andere John Sabini en Maury Silver.