Visuele handicap: Stemmen met bijstand in België

Als stemmen moeilijk is voor iemand met een visuele handicap, heeft die persoon het recht om begeleid te worden door iemand die hij of zij zelf heeft gekozen. Het is wel noodzakelijk dat de visueel gehandicapte persoon de voorzitter van het stembureau ter plaatse op de hoogte brengt van de gekozen begeleider. Een begeleider mag alleen worden geweigerd als de voorzitter, een bijzitter of een getuige twijfelt aan de ernst van de handicap. In dat geval beslist het stembureau, en deze beslissing wordt gemotiveerd vastgelegd in het proces-verbaal.

• Bewijsstuk handicap meenemen
• Wetgeving in België
• Volmacht geven
• Tips voor noodgevallen
• Toegankelijkheid stemsysteem

Bewijsstuk handicap meenemen

Na verkiezingen komen er soms gevallen voor waarbij een begeleider van een visueel gehandicapte kiezer is geweigerd. Dit kan leiden tot verwarring en invloed op de stemprocedure. Om problemen te voorkomen, is het raadzaam dat blinde of slechtziende kiezers een van de volgende bewijsstukken meenemen:

• Attest van de Directiegeneraal Personen met een Handicap;
• Attest van erkenning van invaliditeit, afgegeven door de verzekeraar of door het RIZIV;
• Attest van het Fonds voor Arbeidsongevallen, het Fonds voor Beroepsziekten of een andere bevoegde medische dienst;
• Attest van inkomensvervangende of integratietegemoetkoming;
• Gerechtelijke beslissing dat de visueel gehandicapte persoon als slachtoffer van een ongeval voor minstens 66% werkonbekwaam is;
• Inschrijving bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH);

Hoewel het niet verplicht is om een dergelijk bewijsstuk voor te leggen, kan dit nuttig zijn bij betwisting van de handicap.

Wetgeving in België

In sommige gevallen is de voorzitter van het stembureau mogelijk niet op de hoogte van het recht van visueel gehandicapte personen om een begeleider mee te nemen. In dat geval kan de blinde of slechtziende persoon vriendelijk maar duidelijk aangeven dat dit recht is vastgelegd in het Kieswetboek. Artikel 143 van het Kieswetboek en artikel 042 (bij traditionele stemming) of 044 (bij elektronische stemming) van de ‘onderrichtingen aan de voorzitters’ regelen de bijstand aan kiezers. Deze artikelen stellen: “Als de kiezer, wegens een lichamelijke, verstandelijke of sensoriële handicap, niet in staat is om zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, staat de voorzitter hem toe zich door iemand te laten begeleiden of bij te staan. De naam van beiden wordt in het proces-verbaal vermeld.”

Bij elektronische stemming mogen ook mensen zonder handicap die problemen ondervinden bij het gebruik van stemcomputers, hulp krijgen. Denk hierbij aan senioren die moeite hebben met stemcomputers. Deze hulp mag echter alleen worden verleend door de voorzitter of een door hem aangewezen bijzitter.

Als de stemproblemen echter te maken hebben met een visuele handicap, heeft de visueel gehandicapte persoon het recht om zelf een begeleider te kiezen. Het is aan de voorzitter om niet mee te gaan, tenzij de blinde of slechtziende persoon dat expliciet vraagt.

Volmacht geven

Wanneer een visueel gehandicapte persoon vanwege zijn handicap niet in staat is om naar het stembureau te gaan, kan hij stemmen bij volmacht. Dit moet worden aangetoond met een medisch attest dat door een arts wordt verstrekt. De arts mag geen kandidaat zijn om het attest af te geven.

Het volmachtformulier is meestal verkrijgbaar bij het gemeentehuis en vaak ook digitaal beschikbaar tijdens verkiezingen. Zowel de volmachtgever als de gemachtigde moeten dit formulier ondertekenen. De visueel gehandicapte persoon mag elke kiezer als gemachtigde aanwijzen, maar elke gemachtigde mag slechts één volmacht ontvangen.

De gemachtigde moet de volmacht, het medisch attest, de oproepingsbrief van de visueel gehandicapte persoon, en zijn eigen identiteitskaart en oproepingsbrief aan de voorzitter van het stembureau overhandigen.

Studenten kunnen eveneens volmacht geven op basis van een attest van hun onderwijsinstelling.

Visueel gehandicapte personen die in het buitenland verblijven kunnen ook volmacht geven. Ze moeten bij de volmacht een attest van de burgemeester voegen, dat uiterlijk de dag vóór de verkiezingen moet worden afgehaald tijdens de openingsuren van het gemeentehuis. Ze kunnen hun aanvraag staven met bewijsstukken zoals een reserveringsbevestiging van een reisbureau, hotelvoucher, vliegtuigticket of andere documenten. Als iemand geen bewijsstukken kan overleggen, zoals bij een reis met eigen vervoer en verblijf bij vrienden, moet een verklaring op eer worden afgelegd.

Tips voor noodgevallen

Als een visueel gehandicapte persoon om medische redenen niet kan stemmen en geen volmacht kan regelen, kan hij een familielid of vriend vragen om naar het stembureau te gaan. Deze persoon moet een medisch attest en een ondertekende verklaring van de visueel gehandicapte persoon overhandigen waarin de reden voor het ontbreken van de kiezer wordt uitgelegd. Als het te laat is om dit te regelen, kan de visueel gehandicapte persoon een brief schrijven naar de vrederechter in zijn regio met een uitleg en een medisch attest bijvoegen. Vermeld ook de persoonsgegevens en het kiesbureau waar de persoon moest stemmen.

Toegankelijkheid stemsysteem

Het verkrijgen van informatie over verkiezingen en stemmen kan vaak lastig zijn voor mensen met een visuele handicap. Niet alle partijen bieden toegankelijke verkiezingsprogramma’s aan, hoewel sommige wel een uitzondering vormen. Tijdens verkiezingen is stemmen op papier voor veel visueel gehandicapte personen vaak alleen mogelijk met behulp van een begeleider. Bij elektronische stemming zou een inclusief systeem moeten worden ingevoerd dat alle kiezers, inclusief degenen met een beperking, in staat stelt om volledig zelfstandig te stemmen. Dit systeem is echter nog niet beschikbaar. In sommige verkiezingsbureaus zijn vergrootglazen beschikbaar, maar verder is de toegankelijkheid vaak beperkt. Veel visueel gehandicapte personen zullen daarom nog steeds een begeleider moeten meenemen.