Wat is een waterschap?

Nederland is een land dat is gevormd door water en menskracht. Zonder menselijke inspanningen om het water letterlijk in goede banen te leiden, zou een groot deel van Nederland nu niet eens op de kaart staan. Om bestand te zijn en te blijven tegen de grillen van het water is Nederland door de eeuwen heen steeds aangepast. Om ons land leefbaar te houden is goed waterbeheer nodig. De waterschappen spelen hier een belangrijke rol bij, ze zijn in beginsel verantwoordelijk voor de waterkeringenzorg, het waterkwantiteitsbeheer en het waterkwaliteitsbeheer. Bestonden er vroeger nog honderden waterschappen, momenteel (2015) zijn er nog maar 24 waterschappen in Nederland. 1 januari 2016 zullen dit er zelfs nog maar 23 zijn. Het worden er steeds minder en ze worden steeds groter vanwege fusies. De meest recente fusie wordt in 2015 voorbereid, tussen waterschap Groot Salland en waterschap Reest en Wieden. Per 1 januari 2016 fuseren deze twee waterschappen tot het nieuwe waterschap Drents Overijsselse Delta. Een zestal waterschappen worden van oudsher nog hoogheemraadschap genoemd. Een hoogheemraadschap is in principe hetzelfde als een waterschap. De waterschappen behoren tot de oudste instituties van de Nederlandse staat. Het eerste officiële waterschap was het Hoogheemraadschap van Rijnland, dat in 1255 werd ingesteld door graaf Willem II van Holland.

Waterschappen in Nederland (per 1 januari 2016):

• Aa en Maas
• Amstel, Gooi en Vecht
• Brabantse Delta
• Delfland
• De Dommel
• Drents Overijsselse Delta
• Wetterskip Fryslân
• Hollandse Delta
• Hollands Noorderkwartier
• Hunze en Aa’s
• Noorderzijlvest
• Peel en Maasvallei
• Rijn en IJssel
• Rijnland
• Rivierenland
• Roer en Overmaas
• Scheldestromen
• Schieland en de Krimpenerwaard
• De Stichtse Rijnlanden
• Vallei en Veluwe
• Vechtstromen
• Zuiderzeeland

Bestuur van een waterschap

Een waterschap is een overheidsorganisatie, die zorgt voor het waterbeheer in een bepaald gebied. Net als de gemeenten vormen waterschappen de derde overheidslaag onder het Rijk en de provincie. De Nederlandse waterschappen zijn verenigd in een koepelorganisatie, de Unie van Waterschappen.

De dijkgraaf

De Nederlandse regering benoemt per waterschap een dijkgraaf voor een periode van 6 jaar. De dijkgraaf is de voorzitter van een waterschap. Zijn functie is vergelijkbaar met die van een burgemeester in een gemeente. De dijkgraaf maakt geen deel uit van het algemeen bestuur van het waterschap en heeft daar ook geen stemrecht. In het dagelijks bestuur heeft de dijkgraaf wel zitting en stemrecht. De naam dijkgraaf komt uit het verleden, het werd vroeger al gebruikt bij waterschappen die dijkbeheer uitvoerden. Bij sommige waterschappen die geen dijken in beheer hebben wordt niet gesproken van een dijkgraaf maar een watergraaf.

Algemeen bestuur

Het algemeen bestuur van een waterschap bestaat uit een gedeelte dat algemene belangen en een deel dat specifieke belangen vertegenwoordigt. De algemene belangen worden vertegenwoordigd door de inwoners (categorie ingezetenen) van een waterschap en de specifieke belangen door agrariërs (categorie ongebouwd), eigenaren van natuurterreinen (categorie natuur) en bedrijven (categorie bebouwd). Daarom hebben deze categorieën hun eigen vertegenwoordigers in het algemeen bestuur. De provincie bepaalt het aantal bestuursleden van het waterschap, welke afhankelijk is van de grootte van het waterschap. Het algemeen bestuur bestaat uit minimaal 18 en maximaal 30 leden. Omdat de groep ingezetenen in het waterschapsgebied het grootst is, moet deze categorie ook altijd het grootste gedeelte van de zetels bezetten. Voor de categorieën ongebouwd, natuur en bebouwd samen zijn in totaal minimaal 7 en maximaal 9 zetels beschikbaar.

Dagelijks bestuur

Het dagelijks bestuur van een waterschap bestaat uit de dijkgraaf en een aantal leden uit het algemeen bestuur. Die leden worden gekozen door het algemeen bestuur zelf, in de meeste gevallen zijn dit vijf personen, welke portefeuillehouders worden genoemd. Bij een hoogheemraadschap worden deze leden uit het dagelijks bestuur ook vaak (hoog)heemraden genoemd in plaats van portefeuillehouders.

Taken van een waterschap

De hoofdtaken van waterschappen bestaan uit waterkeringenzorg, waterkwantiteitsbeheer, waterkwaliteitsbeheer en zuiveringsbeheer. Concreet houdt dit in de zorg voor veilige dijken, kades en eventueel duinen ter voorkoming van overstromingen, het beheer van de waterstanden dat gestuurd wordt door onder andere gemalen, stuwen en sluizen, de zorg voor de waterkwaliteit van het oppervlaktewater (met uitzondering van rijkswateren), de zuivering rioolwater en bescherming van de natuur. Sommige waterschappen hebben daarnaast ook nog vaarwegen en landwegen in hun beheer. Bij de uitvoering van deze taken werken waterschappen samen met inwoners, bedrijven, agrariërs, andere overheden, natuurorganisaties en nog vele andere belangenorganisaties.