Wat is een spookstem?

Rondom verkiezingen is de term vaak veelvuldig in het nieuws: de spookstem. Deze spookstemmen kunnen zelfs leiden tot een verkeerde verdeling van de (rest)zetels. Maar wat zijn deze spookstemmen nou eigenlijk en hoe ontstaan ze?

Wat is een spookstem

Tijdens de verkiezingen wordt bij ieder stembureau handmatig bijgehouden hoeveel mensen komen stemmen. Ieder persoon krijgt dan één of meerdere (in geval van machtiging) stembiljetten aangereikt, waarmee men zijn stem kan uitbrengen. Later wordt het aantal stempassen en volmachten vergeleken met het aantal mensen dat daadwerkelijk een stem heeft uitgebracht. Wanneer dit laatste aantal hoger is dan het aantal mensen dat een bezoek heeft gebracht aan stembureaus, dan is er sprake van spookstemmen. Er is simpelweg een teveel aan stemmen uitgebracht. De Gemeenteraadsverkiezingen van 2014 waren de eerste verkiezingen waarbij gemeenten verplicht waren om de foute stemmen centraal te melden. Dit is dus ook het eerste moment dat er een overzicht gemaakt is hoe vaak en in hoeveel gemeenten er onregelmatigheden geconstateerd zijn bij het stemmen.

Effect van spookstemmen

Onregelmatigheden bij het stemmen is een aanzienlijk probleem in Nederland. Zo werden er bijvoorbeeld bij de Gemeenteraadsverkiezingen van 2014 in Amsterdam maar liefst 2.478 onregelmatigheden geconstateerd; er waren in sommige stembureaus 658 stemmen te veel, terwijl er in andere stembureaus een tekort van 1.820 stemmen werden geteld. Deze onrechtmatigheden kunnen zijn effect hebben op de restzetel; deze kan naar een andere partij gaan dan eigenlijk op basis van alle stemmen zou moeten. Ook personen die gekozen moeten worden op basis van voorkeursstemmen kunnen nadelige effecten ervaren van de spookstemmen. Zo zijn er in Amsterdam 1.765 voorkeurstemmen nodig om in de gemeenteraad te komen; minder dus dan het aantal onregelmatigheden in stemmen.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 werd bekend dat ook in andere steden fouten zijn gemaakt bij het stemmen. In totaal zijn er in 235 gemeenten afwijkingen gevonden tussen het aantal opgekomen kiezers en het aantal getelde stembiljetten, wat geleid heeft tot zo'n 7387 spookstemmen. Zo werden er onder andere in Rotterdam 1.666 fouten gemaakt, in Den Haag 552, in Utrecht 109, in Groningen 53 en in Tilburg 43.

Spookstemmen voorkomen

Gezien de effecten die spookstemmen kunnen hebben, is het dus belangrijk om deze zo veel mogelijk te voorkomen. Op dit moment gebeurt het registreren van kiezers, stemmen, en tellen van de stemmen allemaal nog met de hand. De mensen in de stembureaus maken vaak lange dagen, waardoor een foutje snel gemaakt is. Een geopperde oplossing is de stemmachine, waardoor mensen niet meer meer dan één stembiljet in kunnen vullen en de stemmen gecomputeriseerd geteld kunnen worden.

Er zijn mensen die opperen voor de mogelijkheid om online je stem uit te brengen. Veel mensen zijn druk, en hebben geen zin en tijd voor een tripje naar een stembureau in hun woonplaats. De mogelijkheid tot online stemmen zou de opkomst kunnen verhogen en zal bij een zo goed mogelijk waterdicht stemsysteem, bijvoorbeeld met behulp van een DigiD code of een systeem zoals bij internetbankieren wordt gebruikt, het aantal onregelmatigheden kunnen verminderen.