Niet stemmen en blanco stemmen

Niet stemmen en blanco stemmen: er is een groot verschil tussen deze twee. Beiden tellen niet mee voor de verkiezingen, maar wel voor de opkomst. Daarnaast heeft blanco stemmen een symbolische betekenis, terwijl niet stemmen als een protest wordt gezien. Mensen die blanco stemmen, willen wel meedoen of zijn voor democratie, maar kunnen geen keuze maken uit de politieke partijen. Of hun visie past bij geen enkele partij. Niet stemmen heeft een hele andere reden.

Verkiezingen

Verkiezingen vinden plaats in democratische landen, waar door middel van stemmen de landvertegenwoordigers worden bepaald. Iedere vijf jaar vinden er de Europese verkiezingen plaats. Iedere vier jaar in Nederland de Tweede Kamerverkiezingen, de gemeenteraadsverkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen. De leden van de eerste kamer worden gekozen door de Provinciale Staten.

Uiterlijk twee weken voordat de verkiezingen plaats vinden, krijgt iedere Nederlander vanaf 18 jaar een stempas thuis gestuurd. Met deze stempas kan de stemgerechtigde bij elk stembureau binnen de gemeente waarin hij of zij woont, gaan stemmen. Dit kan op vertoon van een identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs mag maximaal vijf jaar verlopen zijn. Met een kiezerspas kan ook in een andere gemeente gestemd worden, behalve niet bij de gemeenteraadsverkiezingen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen ben je verplicht in je eigen gemeente te stemmen. Ook kan je iemand anders machtigen om voor jou te stemmen.

Niet stemmen

Met een stempas kan je stemmen. Je vult bij het stembureau jouw stem in. Het aantal mensen dat stemgerechtigd is en komt stemmen, wordt bij iedere verkiezing geteld. Dit wordt uitgedrukt in percentages: het opkomstpercentage. In 1998 bedroeg dit 73,3%, het laagste opkomstpercentage tot nu toe. In 1977 bedroeg dit 88 procent. 12 procent van de stemgerechtigden kwam dus niet stemmen.

Niet stemmen of stemonthouding wordt soms gezien als een protest tegen de democratie. Toch zijn er veel mensen die niet gaan stemmen, maar niet tegen de democratie zijn. Ze hebben bijvoorbeeld geen mening of zijn totaal niet geïnteresseerd in de politiek. Mensen die niet stemmen tellen niet mee in het opkomstpercentage. Wel kunnen ze medebepalend zijn voor de verkiezingsuitslag. Ze versterken eigenlijk de uitslag. Wanneer 100 mensen mogen stemmen, en het opkomstpercentage is 80, gaan er dus 80 mensen stemmen. 39 kiezen voor partij A, 41 voor partij B. Partij B wint de verkiezingen. Zouden 3 mensen die niet gestemd hebben, wel zijn gaan stemmen en op partij A hebben gestemd, dan zou partij A hebben gewonnen. Partij B is dus blij dat deze 3 mensen niet gestemd hebben. Niet stemmen kan dus indirect invloed hebben op de uitslag.

Blanco stemmen

Wie blanco stemt, gaat wel naar het stembureau. Er wordt echter geen keuze gemaakt op het stembiljet. Blanco stemmen wordt als een nog duidelijker protest gezien tegen de verkiezingen. Mensen die niet stemmen kunnen niet geïnteresseerd zijn in de politiek. Mensen die blanco stemmen zijn dat wel, maar willen soms geen keuze maken. Reden hiertoe kan zijn dat ze het niet eens zijn met de verkiezingen of met het stemmen, of ze zijn het niet eens met de keuzes. Ook kan er blanco gestemd worden omdat er onduidelijkheid over de keuzes bestaat of dat men er te weinig vanaf weet om een keuze te maken.

Blanco stemmen tellen niet mee met de uitslag, maar kunnen net als bij het niet stemmen de uitslag wel indirect bepalen. Blanco stemmen telt wel mee voor het opkomstpercentage. Wanneer 100 mensen mogen stemmen en 80 gaan naar de stembus, is het opkomstpercentage 80 procent. Dit is ongeacht het feit of er wel of blanco gestemd is. Blanco stemmen heeft dan ook een symbolische betekenis: er wordt geen stem uitgebracht, maar er is wel opkomst.

Ongeldig stemmen

Ongeldige stemmen zijn de stemmen waarbij er meerdere keuzes zijn gemaakt. Iedere stemgerechtigde mag maar één keuze maken. Wanneer er meerdere zijn gemaakt of wanneer dit te onduidelijk is aangegeven, wordt het gezien als een ongeldige stem. Dit kan onbewust zijn gedaan, maar ook bewust. Bij deze laatste is dit vaak uit protest tegen de verkiezingen of tegen de partijen. Ook kan het zijn dat de stemgerechtigde geen keuze tussen twee of meerdere keuzes kan maken en dit middels ongeldig stemmen duidelijk wil maken. Ongeldige stemmen tellen niet mee bij de verkiezingsuitslag, maar wel bij het opkomstpercentage. Ook deze stemmen beïnvloeden indirect de uitslag. Iedere stemgerechtigde moet daarom goed voor zichzelf uitmaken of hij wel, niet, blanco of ongeldig gaat stemmen. Alle vier de opties zijn gerechtvaardigd.

Opkomstplicht en stemplicht

In Nederland geldt de opkomstplicht niet meer, in België wel. Bij de opkomstplicht is iedereen verplicht om naar een stembureau te komen. Er hoeft niet verplicht gestemd te worden, wel moet iedere persoon zich identificeren bij het stembureau.

Een stemplicht is het verplicht komen naar een stembureau en aldaar een stem uit te brengen. Hier kan nu een keuze gemaakt worden uit stemmen, blanco stemmen of ongeldig stemmen. In Noord-Korea kent men de stemplicht. Anoniem stemmen is daar niet mogelijk.