Wat heeft emotionele balans met pesten te maken?

Pesten is aan de orde van de dag en veroorzaakt veel leed onder de gepeste kinderen. We weten zo langzamerhand dat het niet alleen gaat om diegene die gepest wordt, maar ook om diegene die pest en de toekijkende anderen die niet ingrijpen. Als we de pester eens nader gaan bekijken ontdekken we het verborgen leed wat vaak mede oorzaak is van het pestgedrag. Uiteindelijk helpt pesten om de innerlijke pijn niet te voelen en de focus op anderen te leggen.

Zijn kinderen uit balans?

Kinderen worstelen met veel dingen in hun leven. Er zijn talloze aanleidingen die hun emotionele balans verstoren; faalangst, zich buiten gesloten voelen, eenzaamheid, geen oprechte aandacht van hun ouders, perfectionisme, slecht zelfbeeld, buiten de groep staan. Dan hebben we het nog niet over verwaarlozing, zowel fysiek als emotioneel in het gezin, het verwerken van een (vecht)scheiding of ander verlies. Kortom, er wordt wat afgeworsteld in het kinderleven.

Hoe kijken wij als volwassenen naar pesten?

De focus van leerkrachten en ouders ligt vaak op het kind dat gepest wordt. Het is ook niet niks als je systematisch belaagd wordt in welke vorm dan ook door één of meerdere kinderen die jou het leven zuur maken. Hulp moet geboden worden ter bescherming.
In veel programma's wordt gelukkig ook aandacht geschonken aan diegene(n) die dat systematisch doet of doen. Vaak wordt er gevraagd of pesters zich realiseren wat het betekent voor de ander. Hun inlevingsvermogen wordt aangewakkerd en er wordt gekeken naar hoe de relatie kan worden hersteld. De gepeste krijgt hulp om sterker te worden, want vanaf het moment dat kinderen innerlijke kracht ontwikkelen worden ze minder doelwit.

Pijnlijke plekken

Als een kind in balans is waarom zou het dan gaan pesten? Maar als de binnenkant pijnlijke plekken vertoont, wordt het mechanisme in gang gezet om die niet te voelen. Dat kan een moment zijn waarop een kind gevoelig wordt om of pester of meeloper te worden. Zolang een kind zich kan richten op anderen ervaart het zijn eigen emoties niet of nauwelijks. Als je dat gegeven meeneemt in het ontrafelen van situaties tussen kinderen dan kun je gaan zien dat beiden, gepeste en pester problemen hebben. Veel pesters zijn ooit ook zelf gepest en dat heeft sporen nagelaten.

Oog hebben voor de binnenkant

Dat de binnenkant van de pester beschadigd is weten we. We laten de pester in de steek als we zijn of haar binnenkant ongemoeid laten. Emotionele onbalans betekent dus dat er om balans gevraagd wordt. Is de pester zich dit bewust kunnen we ons afvragen? In vele gevallen niet, tot uitgelegd wordt hoe het mechanisme in elkaar steekt. In het bespreekbaar maken van eigen gevoelens kan dan de link gelegd worden.

Wat hebben we te bieden als ouders en leerkrachten?

Een open blik! Daar waar onze waarneming vertroebeld raakt doordat we ons teveel focussen op de gepeste, belemmert het ons zicht op de achtergronden van het kind, de jongere die handelt vanuit pijn. In de tweede plaats vraagt het ons te verdiepen in de leefwereld van de pester. Wat speelt er in zijn leven? Waar heeft hij/zij het moeilijk mee? Welke gebeurtenissen hebben een aanleiding kunnen geven? Kortom: waar zit de eigen pijn.

Over de streep

Het bekende programma' Over de streep' overgewaaid uit Amerika waar het 'Over the line' heet, onthult, dat als we kinderen en jongeren in volledige veiligheid vragen wat er speelt in hun wereld of gespeeld heeft, ervaart iedereen dat door de herkenning. oneindig veel doorleefd wordt door kinderen en jongeren; zelfdoding in de familie, alcoholverslaving, (vecht)scheidingen, huiselijk geweld, en ga zo maar door. Als je iets herkent in je leven mag je over de lijn gaan en ontdekken dat je niet alleen loopt.
Het kweekt begrip, herkenning bij elkaar en het wordt zichtbaar wat er allemaal gebeurt in het leven van kinderen en jongeren en waar ze zoal mee worstelen.

Aandacht voor elkaars processen

Als we in klassen d.m.v. groepsgesprekken aandacht vragen voor elkaars processen leren we kinderen om oog te hebben voor elkaar. Maar zo werkt het ook in gezinnen. Ook daar kun je tijdens het eten bijvoorbeeld aandacht vragen voor wat de ander beleeft en voelt, wat een ieder moeilijk vindt. Zo leer je kinderen empathie. Maar eerst zullen opvoeders in het algemeen moeten werken aan het eigen empathisch vermogen om kinderen dat aan te leren. Kinderen leren vooral door wat ze zien dat jij doet.

Uiten is verwerken

Doordat een kind gehoord wordt en aangemoedigd wordt om zich te uiten over wat het voelt, zal het zijn verdriet kunnen verwerken en leren om gaan met alle facetten van het leven. Pas dan is het tijd om te kijken naar het pestgedrag. Als de balans in het kind is hersteld zal pestgedrag afnemen en wellicht geheel verdwijnen.