Opvoeding en maatschappijvisie

We kunnen niet voorbij gaan aan de samenleving waarin kinderen/jongeren nu en in de toekomst leven. Zij moeten juist zo worden opgevoed, dat ze zelfstandig kunnen functioneren in deze samenleving. Over dit verband tussen opvoeding en de samenleving gaat het volgende gedeelte.

Samenleving

Er is al veel over dit onderwerp geschreven en de meningen van de mensen lopen nogal uiteen. Als we even terugdenken aan het verband tussen levensbeschouwing en opvoeding, dan is dat niet zo verwonderlijk. Volwassenen nemen namelijk stelling met betrekking tot ontwikkelingen en verschijnselen die ze in de samenleving aantreffen. Hun standpunten en opvattingen zullen ze ook als opvoeders verkondigen en als waardevol proberen over te dragen. Daarvan zijn natuurlijk talloze voorbeelden te geven. We noemen er hier een paar:

Normen en normloosheid

Er zijn ouders die een toenemend vandalisme door jongeren en - ruimer gezien - een normloosheid en regelloosheid in de samenleving vaststellen. Daarom leggen ze in hun opvoeding de nadruk op belangrijke maatschappelijke waarden die moeten worden gerespecteerd. Bij overtreding van allerlei regels laten ze hun gezag gelden en grijpen ze in.

Arbeid en werk

In onze samenleving worden hoofd- en handarbeid verschillend gewaardeerd, zowel in sociaal (aanzien) als materieel (betaling) opzicht. Ouders die dit onderscheid normaal vinden, stimuleren jongeren veelal in die richting van hoofdarbeid. Anderen leggen zich niet neer bij deze verschillen in waardering. Ze streven naar een samenleving op basis van gelijkwaardigheid en zullen daarbij ook de gelijkwaardigheid van hoofd- en handarbeid benadrukken.

Discriminatie

Op een maatschappelijk verschijnsel al de positieve discriminatie van vrouwen op de arbeid en werk wordt nogal verschillend gereageerd. Daarmee worden tevens verschillende beelden met betrekking tot de rol van vrouwen binnen de samenleving in de opvoeding ingebracht. Hetzelfde geldt natuurlijk voor zaken als: werkloosheid, belasting betalen, drugsgebruik, sexuele moraal, etc.

Zo zijn er tal van zaken in de samenleving waar opvoeders op een verschillende manier tegenaan kijken. Vanuit deze verschillende visies worden tevens verschillende doelen nagestreefd. De voorbereiding op het functioneren in de samenleving verloopt daarom in verschillende opvoedings- en onderwijssituaties niet op dezelfde manier.

Toch is er op sommige punten ook wel overeenstemming tussen grote groepen opvoeders/docenten. We leven namelijk allemaal in een samenleving die kan worden gekarakteriseerd als dynamisch, pluriform en democratisch. Met deze kenmerken van de samenleving zullen we in de opvoeding rekening moeten houden.

Opvoeden in een dynamische samenleving.

We leven in een dynamische samenleving. De vraag is hoe je kinderen/jongeren daar middels de opvoeding op voor kunt bereiden. We kunnen jongeren net — zoals in statische samenlevingen - via opvoeding onderwijs de volledige bagage aan kennis en normen voor het handelen in de toekomst meegeven.

Allerlei kennis wordt namelijk door ontwikkelingen in de samenleving minder belangrijk, omdat er nieuwe toepassingen komen, waarvoor nieuwe kennis moet worden geleerd. Dit zien we bijvoorbeeld op het gebied van de informaticatoepassingen in het bedrijfsleven, of onder invloed van het steeds veelvuldiger toepassen van kunststoffen in de bouwwereld.

De techniek staat niet meer stil en mensen zullen zich blijvend bij moeten scholen als ze goed willen blijven functioneren. Bovendien wordt van mensen in steeds nieuwe omstandigheden een waarderend standpunt verwacht. Dit zien we bijvoorbeeld in situaties waar nieuwe medische technieken kunnen worden toegepast. Het is in eerste instantie aan de samenleving om te bepalen of ze bepaalde ingrepen in het menselijk organisme wenselijk acht. Maar vervolgens is het nog aan de patiënt(e) of hij/zij een bepaalde ingreep wenst.

Met andere woorden: onder invloed van allerlei ontwikkelingen verandert de samenleving zo snel, dat aan jongeren niet alles kan worden meegegeven voor het leven in de toekomst. In opvoeding en onderwijs zullen we daarom vooral aandacht moeten besteden aan het bijbrengen van basis- begrippen en -vaardigheden. Maar bovendien moeten houdingen en vaardigheden worden aangeleerd, die mensen nodig hebben om zich tenminste te handhaven in de steeds veranderende samenleving.

Daarbij valt te denken aan houdingscomponenten zoals:

• open staan voor nieuwe ontwikkelingen;
• bereid zijn blijvend bij te blijven en te leren;
• bereid zijn een eigen standpunt te bepalen;

Als vaardigheidscomponenten zijn te noemen:

• zelfstandig informatie kunnen structureren en verwerken;
• zelfstandig problemen kunnen analyseren en oplossen;
• een eigen mening kunnen vormen en weergeven;

Als men binnen opvoeding en onderwijs een dergelijke tweezijdige doelstelling nastreeft, namelijk enerzijds basiskennis en -waarden en anderzijds ontwikkeling van houdingen en vaardigheden, dan zal aan beide aspecten aandacht moeten worden besteed.

Opvoeding in een pluriforme samenleving.

We leven in een samenleving met tal van verschillende groeperingen die ieder een eigen culturele achtergrond en leefwijze hebben. In een dergelijke multi-culturele of pluriforme samenleving is het van het grootste belang dat mensen - ondanks alle verschillen - tenminste op een vreedzame manier met elkaar samenleven Het is duidelijk dat hier sprake is van een minimumeis, maar zelfs daaraan wordt in veel gevallen niet voldaan.

Het gaat echter niet alleen om kennis van en inzicht in de leefwijze van andere mensen en in Het doel zal verder moeten reiken. Uiteindelijk zal het gaan om een tolerante en ‘respectvolle houding ten aanzien van allerlei verschillende mensen en groeperingen ongeacht cultuur, godsdienst, nationaliteit etc., dit vanuit het besef dat mensen
niet gelijk, maar wel gelijkwaardig zijn.