De vaderrol bij de opvoeding

Vaders spelen een uitermate belangrijke rol in de ontwikkeling van hun kinderen. Het is dan ook van belang dat vaders deze rol vroeg in het leven van hun kinderen invullen, en deze rol blijvend vervullen

Welke rol speelt de vader bij de ontwikkeling van het kind

Vaders spelen een uitermate belangrijke rol in de ontwikkeling van hun kinderen. Het is dan ook van belang dat vaders deze rol vroeg in het leven van hun kinderen invullen, en deze rol blijvend vervullen. Er is veel onderzoek gedaan naar de rol van de vader in de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind. De nadruk lag op de rol van de vader als sekserolmodel. De conclusie van deze onderzoeken waren dat er geen direct verband is aan te duiden tussen de mannelijkheid van vader en zoon. In eenvoudige woorden : Een “macho” zoon is daarom niet het gevolg van “een macho” vader. De spreekwoordelijke appel kan dus in tegenspraak met het spreekwoord ook ver van de boom vallen. Vervolgens werd de kwaliteit van de relatie tussen vader en kind steeds belangrijker bij het onderzoek naar de rol van de vader bij de ontwikkeling van het kind. Hieruit bleek dat vaderlijke hechting en warmte belangrijk is in de ontwikkeling van het kind, niet zijn mannelijkheid.

De vader als opvoeder

Onderzoekers zijn er het over eens dat de vader voornamelijk als opvoeder moet worden gezien en niet alleen als mannelijk rolmodel. Zij geven drie punten aan die verklaren waarom ‘het model staan’ van ouders niet bepalend is voor de ontwikkeling van de sekserol van het kind.

Het eerste punt is dat zoons in de ontwikkeling van hun sekserol niet simpelweg eigenschappen van hun vader overnemen, maar dat zij eigenschappen van zowel de vader als de moeder. Dit geldt ook voor dochters. Elk kind imiteert zijn of haar ouders wel degelijk, maar alleen op de punten die zijn of haar interesse trekken.

Het tweede punt is dat het rolmodel dat de ouder is, niet altijd ook een sekserolmodel is. De vader hoeft daarom niet noodzakelijk mannelijk te zijn en de moeder niet noodzakelijk vrouwelijk.

Het derde punt door de onderzoekers aangehaald is, dat jongens en meisjes zich anders gedragen in het ontwikkelen van een sekserol. De eigenschappen van de ouders als sekserolmodellen hebben op de dochter bijvoorbeeld minder invloed dan op een zoon. Nog een verschil in de beïnvloeding op zoons en dochters is dat de mate van mannelijkheid van de vader geen invloed heeft op de mate waarin hij betrokken is naar zijn dochter. Bij zoons speelt de mate van mannelijkheid van de vader wel een kleine en ietwat eigenaardige rol. Naarmate de vader mannelijker is zal hij minder invloed hebben op de zoon.
De mannelijkheid van de zoon wordt meer bepaald door de samenhang van andere eigenschappen van de vader, bijvoorbeeld de betrokkenheid van de vader in de verzorging van zijn zoon, de inspraak of dominantie en zijn zorgzaamheid. Uit onderzoek is gebleken dat zoons specifieke eigenschappen overnemen van de vader en weer andere eigenschappen van de moeder. Welke eigenschappen dit zijn, is afhankelijk van de eigenschappen die vader en moeder bezitten en welke de interesse hebben van hun zoon.

Verschillen tussen vaders en moeders

Ook de vaderrol is een ouderrol, net als die van de moeder, en wordt meer en meer als belangrijk gezien en ervaren. Toch zijn er nog steeds verschillen tussen de eigenschappen van vader- en moederschap. De belangrijkste verschillen in de omgang met het kind is de tijd waarmee vaders en moeders met hun kind doorbrengen en de manier van communiceren.

Spelactiviteiten

Vaders brengen in verhouding veel meer tijd door met hun kinderen in spelactiviteiten, terwijl moeders meer tijd doorbrengen met hun kinderen in zorgactiviteiten . Denk hierbij aan de “quality time” zoals die door vaqders wordt genoemd als ze een dag minder gaan werken. Onderzoek heeft aangetoond dat moeders van kinderen tussen de zes en 21 maanden gemiddeld 85 minuten per dag doorbrengen met voeden, 55 minuten verschonen en 140 minuten spelen. Vaders brengen hieraan achtereenvolgens vijftien, negen en 72 minuten per dag door. Moeders brengen dus bijna zes maal zoveel tijd door met het voeden van het kind, 6 maal zoveel tijd met verschonen tegenover 2 maal zoveel met spelen.

Het feit dat moeders dit vooral doen en meer tijd met hun kinderen doorbrengen wordt vooral bepaald door sociaal-culturele aspecten. Veel meer moeders werken in kleine deeltijdbanen dan vaders. In spelactiviteiten is het opmerkelijk dat er veel overeenkomsten zijn tussen vaders en moeders in hun spel met hun kinderen. Ze verschillen niet in de manier waarop ze tijdens het spel aandacht aan het kind geven tijdens. De overeenkomsten tussen vaders en moeders in hun spel zijn het aanmoedigen bij leren kijken, leren grijpen en aandacht voor relaties en effecten.

Communicatie

De interactie die een vader en moeder hebben met hun kind hebben komt veelal vooral tijdens de eerste levensjaren van het kind met elkaar overeen. Zij vertonen allebei dezelfde aandacht naar het kind, zij kijken het kind aan wanneer het een baby is en proberen zijn aandacht te krijgen. Ook verwachten zij beiden een reactie van het kind.

Toch hebben moeders altijd een voorsprong. De reden hiervoor is dat moeders meer met hun kind interacteren, zij zien bijvoorbeeld eerder de unieke eigenschappen van hun kind en hebben een hechtere band met hun kind. Dit komt vooral door de zorg voor het kind en gezinstaken. De interactie tussen een vader en zijn kind wordt meer gekarakteriseerd door spel en sociale activiteiten.

Vaders zijn in hun communicatie met hun kinderen meer direct, vragen meer ‘w-vragen’ (wie, waar, wat, wanneer en waarom), zij refereren meer naar dingen die eerder gebeurd zijn en vragen meer naar verklaringen. Bijvoorbeeld, wanneer de dochter des huizes s’avonds te laat en met een rood hoofd thuiskomt zal het de moeder zijn die al snel opmerkt dat dochterlief verliefd is. Moeder reageert vriendschappelijk, herinnert zichzelf de tijd dat ze verleifd werd op de vader enz… De vader daarentegen zal al snel vragen stellen in de trend van wie de jongeman dan wel is?, waar hij vandaan komt ? Wanneer de verliefdheid dan wel begonnen is? Wat de jongeman in kwestie doet van werk of studie enz…
Door het stellen van deze vragen wordt de vader gezien als een brug naar de sociale wereld buiten het gezin.

Vaderschap en het gezinsklimaat

Vaders beïnvloeden hun kind direct en indirect. Met indirect wordt bedoeld hoe de vader bijvoorbeeld omgaat met de moeder, welke positie hij bekleed op de sociale ladder en of hij tevreden is met zijn werk. Met direct beïnvloeden wordt zijn gedrag en houding naar het kind toe bedoeld, en wat voor boodschappen er verborgen liggen in dit gedrag en houding. De karaktereigenschappen van de vader die een grote invloed hebben op de manier waarop hij zijn kind opvoedt zijn zelfwaardering, sociaal zijn en of hij introvert of extravert is Andere karakteristieken van de vader die invloed hebben op de vader-kind relatie zijn de vaardigheden, de kennis en de houding.

Een vader beïnvloedt niet alleen de interactie met zijn kind, maar ook de interactie tussen moeder en kind. Vaders die meer met hun partner communiceren doen dat ook meer met hun kinderen. De invloed van de vader op de gezinseigenschappen speelt dus ook een belangrijke rol. Vooral de relatie tussen de ouders is essentieel. De kwaliteit van het huwelijk heeft een grote invloed op de manier waarop de vader met zijn kind omgaat. Deze invloed is groter op de relatie tussen een vader en zijn kind, dan op de relatie tussen moeder en kind.

De Hechting tussen vader en kind

Hechting is één van de meest belangrijke invloeden op de sociale en emotionele ontwikkeling. Als volwassenen gepast reageren op de behoeften van het kind tijdens de periode van hechting, ziet het kind volwassenen als betrouwbaar en voorspelbaar. Het resultaat hiervan is een veilige hechting.

De hechting tussen een kind en zijn/haar vader en moeder ontwikkelt zich onafhankelijk van elkaar. Dit komt doordat kinderen zich hechten aan een stabiele persoon in hun omgeving. Een kind kan zich dus hechten aan verschillende personen, dit is afhankelijk van het aantal mensen dat zich betrouwbaar en voorspelbaar gedraagt naar het kind. Naast de ouders van het kind, kan dit dus ook een ander persoon zijn uit de omgeving van het kind. Denk hierbij aan kinderen die opgevoed worden in een pleeggezin. Ook hier ontstaat een hechte kind-ouders relatie.

Op de korte termijn is de hechting tussen een vader en zijn kind in overeenstemming met deze tussen moeder en kind. Deze hechtingsband, bepaalt onder andere de mate waarin een kind sociaal, adaptief en zeker is, in relaties met andere mensen.
De band die een kind specifiek met zijn vader heeft, heeft ook lange termijn gevolgen. Deze gevolgen hebben invloed op de volwassen, romantische relaties die het kind later, in de adolescentie en wanneer het volwassen is, al dan niet zal hebben. Ook zijn er lange termijn associaties van de band van het kind met de vader met de manier waarop kinderen in de adolescentie met hun leeftijdsgenoten omgaan.

Een vader is voor kinderen heel erg belangrijk. Hij beïnvloedt hun ontwikkeling door zijn karakter en houdingen, de kwaliteit van zijn relatie met de partner en de mate waarin het kind gehecht is aan zijn of haar vader. Hierdoor is het belangrijk dat een vader gezien wordt maar als opvoeder van zijn kind.