Niet belonen maar overzicht geven

Het kan ontzettend moeilijk zijn om je kind bepaalde gewoontes aan te leren. Kinderen lijken geen enkele interesse te hebben in voldoende drinken, tandenpoetsen en allerhande andere dingen waarvan wij weten dat ze goed voor hen zijn. Belonen lijkt vaak het enige redmiddel om kinderen te motiveren. Maar wat lijkt op een gebrek aan interesse, is vaak terug te voeren tot een gebrek aan overzicht.

Honderd keer herhalen

"Je moet genoeg drinken, drink je melk op", "Je moet twee keer per dag je tanden poetsen". Veel ouders zullen zich in dit soort uitspraken herkennen. Je doet enorm je best om je kind aan te sporen en bepaalde dingen heb je voor je gevoel wel honderd keer tegen je kind gezegd. Vaak echter zonder veel resultaat en je vraagt je af of de boodschap überhaupt wel overkomt.

Belonen een goed laatste redmiddel?

Er zijn maatregelen die motiverend kunnen werken. Een snoepje of een sticker voor iedere keer dat je kind zijn beker leeg heeft gedronken, zijn jas aan de kapstok heeft gehangen, zijn tanden heeft gepoetst, op het potje heeft geplast, etc. Maar niet iedere ouder kan zich vinden in zo'n beloningssysteem en veel opvoedkundigen zijn het erover eens dat belonen negatieve bij-effecten heeft. Kort gezegd leren kinderen door zo'n beloningssysteem niet dat je voldoening kunt halen uit het bereiken van een doel op zichzelf, maar zijn zij in plaats daarvan gericht op de beloning. Zo zal een kind bijvoorbeeld niet meer (samen met jou) blij zijn om het feit dat het op het potje heeft geplast, maar die blijdschap 'overslaan' en direct uitzien naar de beloning. Het zal zich niet bewust worden dat genoeg drinken belangrijk is, maar dat je – bijvoorbeeld – een snoepje krijgt als je je glas leegdrinkt.

Geen gebrek aan motivatie, maar gebrek aan overzicht

Soms lijkt het echter onmogelijk om zonder beloning je kind ergens toe aan te sporen. Je kind lijkt bijvoorbeeld het nut van genoeg te drinken helemaal niet in te zien en ook al praat je als Brugman, je kind drinkt bijna niets. Van twee keer per dag tandenpoetsen ziet hij het nut ook niet in en tandenpoetsen is voor de meeste kinderen – en hun ouders – een ramp. Vaak is het probleem echter niet dat het kind ongemotiveerd zou zijn, maar dat bijvoorbeeld vier keer per dag drinken onoverzichtelijk is, een abstracte gedachte. Het is tot op zekere hoogte te vergelijken met de moeite die volwassenen hebben met het op tijd innemen van medicijnen. Zonder hulpmiddel verliezen veel mensen snel het overzicht. Ze weten niet meer of ze ze al dan niet hebben ingenomen, niet meer welke op welk moment ze welke moeten innemen, noem maar op. Om die reden gebruiken zij die handige doosjes waarin je de medicijnen die je per dag of per week moet innemen mooi kunt sorteren waardoor je het overzicht bewaart.

Overzicht geven

Het schijnbare gebrek aan motivatie van kinderen om bijvoorbeeld een aantal keer per dag een beker leeg te drinken, kan in veel gevallen worden weggenomen door ze het doel duidelijk te maken en overzicht te geven. Vertel je kind bijvoorbeeld, op een manier die afgestemd is op zijn (of haar) leeftijd, dat hij vier bekers per dag moet drinken omdat zijn lichaam dat nodig heeft. Maak (samen) een weekoverzicht met per dag vier hokjes en leg het schema uit. Je kind weet nu wat het doel is, kan het visualiseren en heeft overzicht. Iedere keer dat hij een beker heeft leeggedronken, kunnen jullie samen afkruisen of een tekeningetje maken in het betreffende hokje. Je kind weet nu hoeveel het die dag heeft gedronken en hoeveel het nog moet drinken. Bekijk aan het eind van de dag het resultaat en wees enthousiast over het feit dat het je kind gelukt is om die dag genoeg te drinken. Zo'n schema gebruik je totdat de gewoonte ingesleten is. Over het algemeen kost het drie weken voordat iets een gewoonte is geworden.