Straffen en belonen

De doelstelling van straffen en belonen is het gedrag van het kind controleren. Door te straffen wordt verkeerd gedrag ontmoedigd en juist gedrag wordt door beloningen toe gejuicht. Zo leren kinderen hoe ze zich zelf behoren te gedragen. Goed gedrag hangt af van de (sub)cultuur waarin een gezin leeft.

Straffen en belonen

De doelstelling van straffen en belonen is het gedrag van het kind controleren. Door te straffen wordt verkeerd gedrag ontmoedigd en juist gedrag wordt door beloningen toe gejuicht. Zo leren kinderen hoe ze zich zelf behoren te gedragen. Goed gedrag hangt af van de (sub)cultuur waarin een gezin leeft.

Waarom straffen en belonen?

Dit is een manier wat snel resultaat opbrengt. Je voorkomt ook onenigheden in de toekomst doordat het kind duidelijk leert tot hoe ver het kan gaan en wat er van hem verlangt wordt. Hierbij is het wel van belang dat het straffen en belonen oprecht gebeurt en dat beide ouders dezelfde richtlijnen toepassen. De meest gebruikte manieren zijn de time-out en het afnemen van vrije tijd.

Waarom niet straffen en belonen?

Met straffen en belonen verander je enkel aanzienlijke gedrag. Het kind leert dat er goed en fout gedrag is, maar de reden waarom iets goed of fout is leert het kind niet. Op het moment dat er geen dreiging van straf (of beloning om naar toe te streven) is, bestaat er een grote kans dat het kind terug valt op het ongewenste gedrag.

Door straffen uit te zitten, leert het kind ook dat er momenten zijn dat je macht mag gebruiken. Dit kan tegenover jongeren kinderen waar zich op dat moment geen volwassenen in de buurt bevinden, tot imitatiegedrag leiden. Zo kan een ouder kind op het idee komen om zijn broertjes of zusjes er toe te dwingen om in de hoek te gaan staan.

Een time-out bijvoorbeeld in de hoek of op de gang zetten, werkt prima, maar kan een tegengesteld effect hebben over een lange tijd omdat dit een manier is waarbij ouderlijke liefde te kort komt. Het kind kan dan het idee hebben dat ouderlijke liefde niet effectief is. Ook het ontnemen van speelgoed of andere vrije tijd dingetjes kan het kind onzeker maken in de toekomst. Het kind zou dan bang kunnen worden om dingen kwijt te raken en zal geneigd zijn om zijn eigen spullen in te slaan en niet te delen. Maar er zijn ook zeker momenten waarbij een time-out of het ontnemen van speelgoed aan te bevelen zijn (directe situaties waarbij de ouder snel actie moet ondernemen).

In welke situaties wel straffen en belonen?

elke manier die je gebruikt, ligt aan je opvoedmethode. Je opvoedmethode wordt bepaald door je eigen persoonlijkheid, de toestand waar je gezin in zit en het doel dat je wilt behalen. Het doel hierbij is (hoe verwacht je je kind later als een volwassene?) een erg belangrijk punt. Dit beïnvloed in grote lijnen hoe je op specifieke situaties binnen de opvoeding reageert. Straffen en belonen past bij de meeste opvoedmethodes en helpt het kind de richtlijnen van het gezin (en die van de mede mens) aanleren. Deze toepassing komt met name voor bij opvoedmethodes waarbij sociale aanpassingen in het midden staan. Bij gevallen waar het gedrag snel veranderd moet worden, kan straffen en belonen ook goed helpen. Bij een gevaarlijk moment heb je bijvoorbeeld als ouder weinig tijd om te luisteren naar je kind en moet je direct reageren.

Alternatieven voor straffen en belonen

Het gedrag van het kind te bepalen zonder straffen en belonen isdenkbaar, maar vergt veel inzet van de ouders. Hierbij staat medeleven in het midden: als je luistert naar je kind, zal je kind ook naar je luisteren.

Luisteren en vertellen

Luisteren naar je kind betekent nietper direct gehoorzamen aan je kind. Door te luisteren naar je kind weet je wat er in je kind omgaat en waarom je kind bepaald gedrag laat zien. Door met je kind te praten en te vertellen wat er in jou speelt, maak je duidelijk waarom je bepaald gedrag van je kind vergt. Hierbij is het belangrijk dat de communicatie op niveau van het kind gebeurt. Sociaal toelaatbaar gedrag kan je je kind aanleren door begrip te geven in de gevoelens van anderen. Dit kan je bijvoorbeeld nadoen met een rollenspel of poppenkast waarbij je een specifiek geval van ongewenst gedrag naspeelt van het kind.

Ken je kind

Weet waarom je kind zo reageert en accepteer je kind zoals hij is. Sommige kinderen kunnen bijvoorbeeld boos worden als ze honger hebben terwijl anderen zich terug trekken. Soms kunnen bepaalde toestanden ook verkeerd gedrag veroorzaken, zoals bijvoorbeeld een drukke supermarkt kan een kind zenuwachtig en onhanteerbaar maken.

Voorkom ongewenst gedrag

Door op tijd actie te ondernemen, vermijd je verkeerd gedrag. Uitgeputte kinderen kunnen bijvoorbeeld agressief zijn naar elkaar toe. Door de kinderen hun aandacht te trekken met een rustige bezigheid voorkom je dat ze elkaar slaan of intolerant zijn.

Vorm een band met je kind

Doe geregeld vaak leuke activiteiten met je kind en bouw een vertrouwensband op. Zo zal je kind je gehoorzamen en ook sneller luisteren.

Tot slot

In dit artikel heb ik grotendeels de klemtoon gezet op straffen omdat de effecten op lange termijn groter zijn dan bij belonen. Belonen is wenselijk in sommige gevallen en past prima binnen sommige opvoedmethodes. Het bepaalt echter ook alleen maar het uiterlijke gedrag. Goed gedrag belonen mag, maar een beloning in het verschiet stellen om goed gedrag te winnen, verandert alleen het uitwendige gedrag. Het kind beseft dan niet waarom dat gedrag precies verlangt wordt. Praten over juist gedrag geeft het kind kijk in zijn eigen gedrag en helpt het kind te snappen wat goed gedrag is. Een beloning versterkt het juiste gedrag en geeft het kind een aanwijzing dat hij goed bezig is.