De opvoeding van kinderen is mede cultureel bepaald

Het opvoeden van kinderen is beslist niet gemakkelijk. Ieder probeert op zijn of haar manier de beste opvoeding te geven. Maar opvoeding is ook cultuurgebonden en dat maakt dat opvoeden in de westerse wereld volgens heel andere normen gaat dan in de Aziatische wereld. Er zijn landen waar kinderen een bijzondere positie innemen en in ander landen is de opvoeding nog erg traditioneel. De wereld verandert en oost en west komt steeds meer met elkaar in contact. Verschillen in opvoeding worden dan duidelijk.

• Hoe was het vroeger
• Eigen wil van kinderen
• Straffen en belonen
• Babyboomers
• Gezag kreeg andere betekenis bij het opvoeden
• Discussie noodzakelijk tussen de verschillende culturen
• De opvoeding in de Oosterse Aziatische cultuur
• Onrust
• Gehoorzaamheid
• Rechten van het kind in het westen en het oosten
• Opvoeding in het westen
• Nederland werd wereld-land
• Afspraken maken is belangrijk

Hoe was het vroeger

Bij de meeste mensen die werden opgevoed tijdens of na de Tweede Wereldoorlog was het opvoeden van kinderen een vanzelfsprekendheid waar niet over nagedacht werd. Deed je iets verkeerd dan kreeg je straf maar belonen was beslist niet aan de orde. Stelregel was: "als het niet goed is dan hoor je het wel". Voor meisjes werd een vervolgopleiding lang niet altijd noodzakelijk gevonden want de mening was dat ze wel zou trouwen en dan toch de kost niet hoefden te verdienen.

Eigen wil van kinderen

Kinderen mochten wel gezien worden maar niet gehoord. "Jouw wil staat achter de deur", werd vaak gezegd. Tijdens de maaltijden, waarbij de kinderen in grote gezinnen dan ook aan tafel stonden omdat er niet voldoende plaats was, mocht er door kinderen niet gesproken worden. Een eigen kamer was niet aan de orde en veel speelgoed was er niet aanwezig. Huiswerk maken en studeren waren zaken waar niet over gesproken werd. Het was vanzelfsprekend voor ouders en kinderen dat men hier prioriteit aan gaf.

Straffen en belonen

Zo deelden ouders ook straffen uit. Als een kind niet eten wilde dan moest het aan tafel blijven tot het bordje (althans gedeeltelijk) leeg was. Bij ruzie met broertje of zusje werd het kind een poosje in de eigen kamer gezet. In sommige gezinnen waren lijfstraffen echt gewoon. Een klap of een pak voor de broek werd niet veroordeeld. Zelfs op scholen verdween wel eens een liniaal op de hand van een kind. Maar er werd ook beloond. Bij goed gedrag kreeg het kind waardering.Op school ging dit vaak gepaard met een mooi plaatje of een kwartiertje de meester of juf helpen.

Babyboomers

Dit veranderde drastisch toen de babyboomers zelf kinderen kregen. Volgens de ouders uit die tijd was de opvoeding niet goed. De kinderen kregen steeds meer aandacht, maar ze werden teveel verwend in de ogen van de grootouders. Immers men kreeg te maken met grotere welvaart dus waren er meer mogelijkheden om kinderen tevreden te stellen maar gelukkig kreeg ook het "welzijn" een belangrijke plaats in de gedachten wereld. Ouders probeerden te luisteren naar de kinderen en met hun wensen rekening te houden zonder echter hun eigen opvoeding achter zich te kunnen laten. Deze was immers onderdeel van de eigen cultuur.

Gezag kreeg andere betekenis bij het opvoeden

In de zeventiger jaren en onder invloed van de maatschappelijke veranderingen kregen ouders het zwaar te verduren. Plotseling raakte het gezag helemaal ondermijnd. Op middelbare scholen verdween het woordje "U" en de leraren werden met de voornaam aangesproken. Ook de ouders werden getutoyeerd. Zover was men thuis nog niet altijd. Ook aan de drang tot prestatie kwam een einde. Immers waarom zou men een zeven halen als een zes reeds voldoende was. Veel ouders zijn dan ook in de zeventiger en tachtiger jaren de weg volledig kwijt geraakt en wisten niet meer hoe een goede opvoeding te geven. Aan tafel werden felle discussies gevoerd over de ontwikkelingen in de maatschappij waar veel ouders op grond vanuit hun eigen opvoeding moeite mee hadden. Zo werden ouders door hun kinderen opgevoed of beter nog beïnvloed om met de moderne tijd mee te gaan.

Discussie noodzakelijk tussen de verschillende culturen

Toch waren er gezinnen waar de discussie uit de weg werd gegaan om conflicten te vermijden en dit was vaak aanleiding tot grote spanningen en soms een breuk in het gezin tussen ouders en kinderen. Nog heden ten dage kunnen we zien hoe sommige oppas-oma's en -opa's proberen de oude stijl van opvoeden te handhaven in de gezinnen van hun kinderen. Als dit in goed overleg met de kinderen gaat is er niets op tegen. Wel is er een grotere diversiteit in de wijze van opvoeden ontstaan. In het ene gezin worden kinderen heel anders opgevoed als in het andere gezin en vroeger werd men overal min of meer op dezelfde wijze opgevoed. En dan krijgen we ook nog te maken met de opvoeding zoals die is in andere culturen zoals in de oosterse cultuur.

De opvoeding in de Oosterse Aziatische cultuur

In Amerika is een boek verschenen van de Chinees-Amerikaanse schrijfster Amy Chua over de opvoeding van haar dochters. Wanneer je leest over deze wijze van opvoeding dan kunnen we alleen maar diep geschokt zijn. Een dergelijke opvoeding zullen de westerse mensen afschuwelijk vinden en zij zullen dit ook niet snel overnemen. Een paar voorbeelden zijn:

• Minder dan een tien halen is een slecht cijfer
• Je mag nooit kinderen in het openbaar prijzen
• Altijd wordt de kant van de leraar of coach gekozen
• Een medaille winnen moet goud zijn
• Kinderen mogen niet mee doen aan een logeerpartijtje
• Buitenschoolse activiteiten mag het kind niet zelf kiezen.

Onrust

In Amerika heeft dit boek grote onrust gebracht. Men is in Amerika bang geworden dat de Aziatische kinderen door deze manier van opvoeden een grote voorsprong in ontwikkeling zullen krijgen ten opzichte van Amerikaanse kinderen. Zij zullen betere prestaties bereiken zo wordt gedacht. Maar de wijze waarop Amerikaanse kinderen worden opgevoed zal niet meteen gewijzigd worden.

Gehoorzaamheid

In China worden lijfstraffen nog toegepast. Een kind een klap verkopen is geen misdaad en komt nog veelvuldig voor. Gehoorzaamheid aan ouders en het gezag is van het grootste belang. De opvatting is dat men zo aan kinderen leert dat ze de beste prestaties moeten halen, goede diploma's en daarmee een goede toekomst kunnen verkrijgen.

Rechten van het kind in het westen en het oosten

Men zou denken dat de hedendaagse opvoeding in het westen gemakkelijker geworden is omdat de relatie tussen ouders en kinderen veranderd is. Het kind wordt veel meer gezien als een persoontje met een eigen karakter en eigen persoonlijkheid. Zijn eigen karakter moet zich kunnen ontplooien en het is de vraag of dit volgens het Aziatische model mogelijk is. Het lijkt wel dat hier een taak ligt voor de Verenigde Naties die de rechten van het kind moet waarborgen.

Opvoeding in het westen

Anderzijds is de geheel vrije opvoeding zoals die lange tijd in het westen heeft plaatsgevonden ook niet altijd de beste manier. Het presteren werd naar de achtergrond gedrongen en het welzijn was het enige wat telt. Slechts het individu was belangrijk. Maar dit zal vaak niet leiden tot volwassen mensen die samen uitdagingen kunnen en willen aangaan. Men zal toch als volwassene verantwoordelijkheid moeten nemen voor het eigen leven en leren omgaan met tegenslag. Daarom is het belangrijk dat men dat in de jeugd al leert zowel in het gezin als ook in de omgang op school en met vrienden.

Nederland werd wereld-land

In Nederland is sedert de zeventiger jaren veel veranderd. Van over de hele wereld kwamen er nieuwe inwoners met een andere achtergrond en andere opvoedingsmethodes. Automatisch vindt er beïnvloeding plaats en dit maakt dat opvoeden nog ingewikkelder is geworden. In stedelijke gebieden zitten kinderen in één klas met totaal verschillende achtergronden en meningen. Kinderen uit diverse verschillende landen met daarbij behorende culturen worden bij elkaar gezet. In het ene gezin heersen geheel andere regels dan in het andere gezinnen.

Afspraken maken is belangrijk

Alfie Kohn geeft in het boek "punished by rewards" aan dat het belangrijk is om met kinderen om te gaan op basis van gelijkwaardigheid. Het is heel goed mogelijk om zelfs met jonge kinderen al afspraken te maken. Straffen en belonen zouden niet de juiste wijze zijn om kinderen op te voeden maar zijn eigenlijk vormen van manipulatie. Het belonen en straffen werkt slechts op de korte termijn. Je kunt beter het kind zélf een manier laten bedenken om met een probleem om te gaan. Het kind dient een liefdevolle begeleiding te krijgen waarbij het met respect behandeld wordt. Het kind heeft er recht op dat de ouders onvoorwaardelijk van hem of haar houden maar bij straffen en belonen worden er voorwaarden gesteld. Kinderen hebben grenzen nodig maar deze kunnen samen in overleg met het kind worden vastgesteld. Als het kind toch over de afgesproken grenzen gaat dan is het van belang na te gaan waarom het kind deze grenzen niet accepteert. Dit vraagt van de ouders een continu overleg met de kinderen. Bij hele jonge kinderen zal men op basis van veiligheid soms gewoon moeten ingrijpen om ongelukken te voorkomen. Hier is sprake van een natuurlijke bescherming van het kind.

Deze nieuwe opvattingen inzake de opvoeding lijken veelbelovend en een logisch vervolg op de ontwikkelingen in het westen in de hedendaagse maatschappij. De uitersten in de manier van opvoeden tussen verschillende culturen vragen om een dialoog.