Verschillende opvoedingsstijlen

Iedere ouder heeft zijn eigen manier van opvoeden. De een vindt discipline en regels erg belangrijk, bij de ander staat vrijheid voorop en worden de kinderen zoveel mogelijk losgelaten om zelf te ontdekken en proeven. Er is geen opvoedingsstijl die eruit springt en die het beste effect heeft. Wel bestaan er opvoedingsstijlen die minder voordelig zijn en negatieve gevolgen kunnen hebben. Hier zullen verschillende stijlen van opvoeding worden besproken (autoritatief, autoritair, permissief, en verwaarlozend). Ook wordt er kort aandacht besteed aan de term "temperament".

Opvoedingsstijl

De term opvoedingsstijl beschrijft de strategieën die een ouder, of ouders, toepassen bij het grootbrengen van hun kind(eren). Dit is gebaseerd op eigen ideeën, eigen ervaringen en de mening van een ouder over wat de beste manier is om kinderen op te voeren. De ene ouder investeert meer tijd in hun kind dan de ander, afhankelijk van bijvoorbeeld (vrije) tijd, persoonlijkheid en cultuur.

In de psychologie heeft Diana Baumrind een onderscheid gemaakt tussen vier verschillende opvoedingsstijlen:

1. Autoritatief (gezaghebbend)
2. Autoritair
3. Permissief (inschikkelijk)
4. Verwaarlozend

Overzicht van opvoedingsstijlen

Autoriatieve opvoedingsstijl

Bij deze opvoedingsstijl is de ouder zowel veeleisend als responsief. Van de ouder gaat een begrip en zekere respect voor het kind uit. Gevoelens worden gerespecteerd en er wordt hulp geboden bij het oplossen van problemen, zonder het kind afhankelijk te maken van deze hulp. Er wordt regelmatig gepraat om gevoelens te uiten en de ouder is responsief en warm naar het kind toe. Hoewel de ouder veeleisend is, is dit minder sterk dan bij de autoritaire ouder. De ouder stelt regels, maar zal ook uitleg geven van waarom deze regel zo is. Het kind wordt meer vrij gelaten en mag vaker eigen beslissingen nemen. Het kind is echter ook weer niet helemaal vrij zoals bij de permissieve ouder; er worden wel regels gesteld en richtlijnen waarin het kind zich dient te houden. Er wordt een zekere volwassenheid en onafhankelijkheid van het kind verwacht, hoewel deze verwachtingen groeien met de leeftijd (van een jonger kind wordt dit minder verwacht dan van een ouder kind).

Wanneer een kind wordt gestraft, is deze straf redelijk consistent, waarbij slecht gedrag steeds wordt gestraft. Straf zal niet plaatsvinden met geweld, maar op een beheerste manier. Bij het straffen wordt ook verteld waarom het kind de straf verdient, zodat hiervan geleerd kan worden.

Autoritaire opvoedingsstijl

De autoritaire ouder is een ouder die strikt is. Deze ouder stelt strakke regels en heeft hoge verwachtingen en eisen van het kind. Een veel gehoorde uitspraak is "ik ben de baas" en "omdat ik het zeg", waarbij weinig uitleg wordt gegeven waarom een regel is opgesteld, behalve "omdat het zo is." Er wordt gehoorzaamheid verwacht en het kind wordt niet geacht over grenzen te stappen. In principe is er weinig sprake van toegankelijkheid. In plaats van het kind vrij te laten in keuzes, worden veelal de keuzes voorgelegd. Dit kan zijn om de kind te helpen bij het sturen in de juiste richting. Autoritair gedrag van de ouder hoeft uiteraard niet met slechte bedoelingen te gebeuren, zoals voor geen enkele stijl geldt, omdat soms kinderen nu eenmaal deze sturing nodig hebben, of de ouder dit normaal acht.

Wanneer een kind wordt gestraft, kan de ouder nog al eens boos uitvallen. Er wordt vaak geen echte reden gegeven voor de straf, of vooral wordt er kortaf gereageerd.

Permissieve opvoedingsstijl

Inschikkelijke ouders zijn in principe het tegenovergestelde van autoritaire ouders. Waar de autoritaire ouder veeleisend en niet-responsief zijn, heeft de inschikkelijke ouder juist lage verwachtingen en eisen en erg responsief. Deze ouder wordt ook wel de meegaande of soepele ouder genoemd. Het is niet dat de ouder geen belangstelling voor het kind heeft, integendeel juist, maar ze geloven in een vrije aanpak. Deze ouder richt zich erg op de keuzes en behoeften van het kind en vraagt weinig in de zin van regels. Dit kan leiden in verwende kinderen die gewend zijn hun eigen weg te gaan en ongebonden leven. Dit hoeft natuurlijk niet altijd zo te zijn, maar dit komt wel regelmatig voor. Ook kunnen deze kinderen meer impulsief zijn.

Kinderen van deze ouders zullen niet vaak gestraft worden, omdat zij erg vrij worden gelaten in hun doen en laten. Doordat ze zelf tegen vervelende situaties aanlopen zonder door hun ouders geconfronteerd te worden, leren ze wel door het leven te komen zonder voortdurend op anderen te steunen.

Er is wel een relatie gebleken tussen drinkgedrag (meer voorkomend en ernstiger) en de permissieve opvoedingsstijl.

Verwaarlozende opvoedingsstijl

Waar de permissieve ouder nog betrokken was bij het kind, is dit niet het geval van de verwaarlozende ouder, zoals de naam eigenlijk al aangeeft. De verwaarlozende ouder stelt weinig eisen en is weinig responsief, oftewel, kijkt amper naar het kind om. Er wordt weinig aandacht besteedt aan het kind en er worden geen grenzen gesteld. Emoties, gevoelens en gedachten van het kind worden in principe genegeerd; vaak worden enkel alleen de basisbehoefte (eten, drinken, dak boven het hoofd) gegeven, waarbij liefde op de tweede of derde rang wordt geplaatst, of totaal afwezig is. Het kind heeft vooral het gevoel niet echt van belang te zijn in het leven van zijn of haar ouder.

De beste opvoedingsstijl?

In principe is er geen opvoedingsstijl die voor elk kind geldt als zijnde de beste opvoedingsstijl. Bij het ene kind is nu eenmaal een harde, of juist meer losse, aanpak vereist, en de een heeft duidelijke regels nodig, terwijl de ander met weinig regels gewoon goed terecht komt en nog niet de verkeerde weg inslaat. Toch lijkt het erop dat vooral de autoritatieve of autoritaire opvoedingsstijl de meest positieve resultaten laat zien.

Kinderen met gezaghebbende ouders blijken meer zelfvertrouwen te hebben wanneer zij opgroeien en een hogere onafhankelijkheid. Ook blijken ze later meer succes te hebben op academisch gebied en beter te functioneren in sociale gelegenheden.

Echter, het blijkt dat de autoritaire stijl in bepaalde culturen juist wel goed vaart. In sommige Aziatische gezinnen blijkt dit namelijk wel tot positieve resultaten te leiden, hoewel de verwachtingen nooit te hooggespannen en drukkend mogen zijn.

De slechtste opvoedingsstijl?

Gemakkelijker dan het aanwijzen van de meest profijtelijke opvoedingsstijl, is het aanduiden van welke opvoedingsstijl de meest negatieve gevolgen heeft. Dit geldt namelijk voor de opvoeding waarbij het kind wordt verwaarloosd. Kinderen met zulke ouders worden in principe te snel volwassen, hebben meer risico op het ontwikkelen van een verslaving en hebben vaak in het latere leven sociale en psychische problemen. Ook resulteert het veelal in probleemgedrag.

Ouder versus kind

Zoals al eerder aangegeven is er geen perfecte opvoedingsstijl omdat het gaat om de interactie tussen ouder en kind. Een grote rol is weggelegd voor het temperament van het kind, wat kan worden beschouwd als de voorganger van de persoonlijkheid. Temperament is eigenlijk de persoonlijkheid van een baby. Een bekend onderscheid dat hierbij wordt gemaakt is:

• Easy (gemakkelijk): Snelle aanpassing aan nieuwe ervaringen, positief, normaal eet- en slaappatroon;
• Difficult (moeilijk): Moeilijk aan te passen aan nieuwe ervaringen, veel huilen, veel irritaties;
• Slow to warm up (moeilijk op te warmen): Terugtrekken van nieuwe ervaringen en alleen langzame aanpassing.

De ene baby heeft behoefte aan een andere aanpak dan de andere baby. Het ene kind past zich gemakkelijk aan, terwijl het andere kind een strakke hand en veel regels nodig heeft. Dit ligt dan niet aan de ouders, want zelf binnen een gezin kan er een verschil zijn: elk kind heeft zijn eigen temperament. Als eenmaal een strategie is "gekozen", blijft men vaak hierin hangen.