Het probleem van het lijden

Filosofische en logische gedachtengang over het bestaan van God en het kwade in de wereld volgens Epicurus (371 - 342 v.Chr.) en John Leslie Mackie (1917–1981 ). (Afbeelding: Epicurus)

Inhoudsopgave

• Het filosofisch vraagstuk
• Antwoordmogelijkheden op de logische stellingen
• Semantische oplossingen en geloofskwestie

Het filosofisch vraagstuk

Epicurus was een Griekse filosoof die in het oude Griekenland een eigen filosofische school oprichtte. Zijn school stond voor een sobere levensstijl, en ging op geloofsgebied in tegen de 'schaduwwereld' van Plato. De meeste notities van en over hem zijn echter verloren gegaan, maar Epicurus was waarschijnlijk de eerste persoon die het probleem van het lijden formuleerde. Dit raadsel stelt de goedheid en almachtigheid van God en de reden van het bestaan van het kwade in vraag. Het probleem stelt zich als volgt:

• Er bestaat kwaad.
• God kan het kwaad niet ongedaan maken.
• Of God wil het kwaad niet ongedaan maken.
• Als Hij het niet kan, is Hij niet almachtig.
• Als Hij het niet wil, is Hij zélf kwaadaardig.
• Waarom zou je Hem dan God noemen?
• Als Hij het wel kan (almachtig) én wil (goed) ongedaan maken, waar komt dan het kwade vandaan?

Dit werd logisch geformuleerd door J.L. Mackie:

• God is almachtig.
• God is goed.
• Het kwaad bestaat.

Antwoordmogelijkheden op de logische stellingen

De 3 voorwaarden kunnen nooit alledrie tegelijk vervuld zijn. Wanneer je erkent dat er kwaad bestaat in de wereld, is God ofwel niet goed, ofwel niet almachtig. Er schieten volgens Mackie nog 3 logisch correcte antwoorden over:

1. “God bestaat en is omnipotent, maar wil het kwaad niet verhinderen.” Hier kan men een morele vraag opwerpen over het al dan niet zinvol zijn van het aanbidden van een kwaadaardige God, of een god die minstens het kwade goedgezind is.
2. “God bestaat en wil het kwade verhinderen, maar is niet omnipotent.” Als je weet dat een bank je geen lening wil geven omdat ze zelf (bijna) failliet is, waarom dan nog langs de bank gaan? Heeft het m.a.w. zin een God te aanbidden die niet bij machte is je te helpen?
3. “Er bestaat geen God.” Of God heeft bestaan maar bestaat niet meer. Of God zal ooit bestaan maar bestaat nu nog niet. Maar dan rijst de vraag: uit welke almachtige kracht kan een goede God onstaan? Of hoe kan een almachtige God ooit sterven?

Semantische oplossingen en geloofskwestie

De enige andere manieren waarop het vraagstuk beantwoord kan worden waarbij alledrie de stellingen waar zijn (God is omnipotent en goed; kwaad bestaat) is door de begrippen een andere betekenis te geven. Hierbij wordt vaak een beroep gedaan op het 'vertrouwen' of 'geloof' in God. Men kan ook de 'intenties' van God aanpassen om de stellingen te laten kloppen. Als men bijvoorbeeld stelt dat God omnipotent is en zowel het goede als het kwade belichaamt, kan de vraag beantwoord worden met:

• "Er is kwaad in de wereld omdat God sommige mensen wil straffen."
• "Het kwade bestaat omdat de mensen onvoldoende geloven in God."
• “God is wel goed, maar wil ons geloof op de proef stellen met het kwade.”
• "God kan niet vervat worden in menselijke logica, omdat Hij buiten alle dimensies staat."
• ...

In de categorie semantische oplossingen zijn er ontzettend veel mogelijke antwoorden. Maar dan wordt het echter een semantisch of geloofsvraagstuk en is de logica zoek. De gedachtengang in het lijdensprobleem wordt vaak gebruikt in discussies tussen theïsten, atheïsten en agnosten over het geloven in god.

Lees verder

• Atheïsten en theïsten: bestaat er een god?
• Gelukkig zijn volgens Epicurus
• Het Nihilisme: de waarheid bestaat niet
• Solipsisme: wat is reëel en wat is illusie?