Atheïsten en theïsten: bestaat er een god?

Het wel of niet geloven in god is soms een gevoelige kwestie, en kan tot hoogoplopende discussies leiden. Tussen verschillende religies zijn er veel meningsverschillen, maar over minstens één zaak zijn ze het allemaal met elkaar eens: er bestaat een god, die is de intelligente schepper en goedaardig heerser. Agnosten en atheïsten zijn het hier echter niet mee eens.

Inhoudsopgave

Theïsten
Atheïsten
Agnosten
Westerse filosofietraditie: proberen te bewijzen dat god bestaat

Theïsten

Theïsten zijn er zeker van dat god bestaat. Elke aanhanger van een religie, waar ook ter wereld, is een theïst. Het maakt ook niet uit of de religie één of meerdere goden heeft, want er is het zelfde geloof nodig in 'een intelligente schepper'. Deze schepper is zo perfect dat hij onze aanbidding verdient. Theïsten of gelovigen wijden dan ook in meer of mindere mate hun leven aan god. Sommige gelovigen gaan regelmatig naar gebedshuizen of wonen rituelen en religieuze tradities bij.

Atheïsten

De atheïsten twijfelen net als theïsten ook niet. Alleen beweren zij er zeker van te zijn dat god niet bestaat, behalve in de hoofden van mensen. Atheïsten hebben daarom nood aan argumenten tegen het bestaan van god. Daarvoor gebruiken sommige atheïsten als bewijs tegen theïsten (die geloven in god) het probleem van het lijden.

Agnosten

Agnosticisme is net zoals theïsme en atheïsme een overtuiging. Agnosten vinden dat er te weinig bewijzen zijn om te kunnen weten of god wel of niet bestaat. Men twijfelt dus tussen twee polen: gelovigen en atheïsten. De agnosten verschillen van de atheïsten omdat atheïsten geloven dat er geen god bestaat. Agnosten gunnen de theïstische theorieën en het mogelijke bestaan van god het voordeel van de twijfel.

Atheïsten of agnosten hangen meestal niet actief een geloof aan. Sommige ongelovigen gaan wel regelmatig naar een gebedshuis, o.a. omwille van hun sociale situatie, bijvoorbeeld in een streng gelovig gezin. In dit geval moeten ze kiezen tussen hun gezin, familie, vrienden of hun overtuiging. De keuze gaat vaak naar de familie, en dus het geloof, omdat ze schrik hebben om uit hun familie verstoten te worden.

Westerse filosofietraditie: proberen te bewijzen dat god bestaat

Ondanks het voordeel van de twijfel dat agnosten de gelovigen geven, worden zij door veel religies niet gewaardeerd omwille van hun kritiek en de vraag om bewijzen voor het bestaan van god. De term agnosticisme wordt soms gebruikt om ons gebrek aan kennis over god aan te duiden, en niet enkel de mensen die deze overtuiging aanhangen.

Er bestaat een lange traditie van discussies tussen theïsten en atheïsten. Al is in een heel lange periode in onze geschiedenis vooral 'het bewijzen dat god bestaat' belangrijk. Wie vroeger het tegendeel probeerde te beargumenteren werd vervolgd of geëxecuteerd. O.a. daarom zijn er in de filosofische geschiedenis heel veel theïstische bronnen, en minder kritische en atheïstische. Kritische artikels werden daarom vroeger soms onder pseudoniemen uitgebracht en 'verpakt' in een fictieverhaal.

Kosmologisch argument
Thomas van Aquino baseerde een denkpiste op het feit dat alles in beweging is, in de wereld en daarbuiten. Omdat elke beweging moet starten door een andere beweging, zoals bijvoorbeeld een bal een windstoot of een voetballer nodig heeft om te beginnen bewegen. De 'eerste beweger' moet daarom god zijn.

Ontologisch argument
Dit werd voor het eerst geformuleerd door Anselm. Het ontologisch argument stelt dat er iets is waarna er niet meer groter gedacht kan worden. Alles dat bestaat in de werkelijkheid bestaat dus zowel fysiek als in het denken, zodat er niets nog groter kan zijn. Daaruit concludeert men dat god bestaat, een god die het hoogtepunt van de fysieke realiteit en het denken is, of het enige dat nóg groter is.

Teleologisch argument
In deze gedachtegang wordt het bestaan van god 'bewezen' aan de hand van de schoonheid en de regelmaat van de natuur. De natuur is zo mooi en complex, maar tegelijkertijd geordend, dat er wel een intelligente schepper achter moet zitten. Deze schepper wordt dan god genoemd. De grote zwakheid is de aanwezigheid van imperfecties in de natuur. Dit wil zeggen dat god fouten kan maken, waardoor atheïsten en agnosten verwijzen naar het probleem van het lijden. Tegenwoordig is er een alternatief voor deze theïstische denkwijze. Ze roepen nu soms Darwin's natuurlijke selectie in als bewijs dat god met opzet imperfecties inbouwde.

Moreel argument

Thomas Aquino schreef in één van zijn theïstische argumenten dat god moet bestaan omdat hij de meest volmaakte oorzaak is van alles dat minder volmaakt is. Hij is dus het hoogste morele gezag, die kan oordelen over goed en kwaad. Kant antwoordde vele eeuwen later dat het beweren en geloven dat god bestaat noodzakelijk is om mensen morele wetten te laten gehoorzamen. Hij wees dus op het politieke nut van de discussie, omdat religie vaak samenhangt met macht.

Lees verder

Gelukkig zijn volgens Epicurus

Warning

/data/sites/web/interatenl/subsites/infonu.nl/include/article.php

202

Solipsisme: wat is reëel en wat is illusie?
Het transhumanisme
Het probleem van het lijden

© 2012 - 2025 Swah, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Vanaf 2021 is InfoNu gestopt met het publiceren van nieuwe artikelen. Het bestaande artikelbestand blijft beschikbaar, maar wordt niet meer geactualiseerd.

Bronnen en referenties

http://www.philosophypages.com/dy/t.htm#theism
http://www.philosophypages.com/dy/a9.htm#athe
http://www.philosophypages.com/dy/a2.htm#agno
http://www.philosophypages.com/dy/c9.htm#csmg
http://www.philosophypages.com/dy/o.htm#ontg
http://www.philosophypages.com/dy/t.htm#telg
http://www.philosophypages.com/dy/m9.htm#morg
IStockphoto/Dawn Poland
http://www.sciencedaily.com/releases/2008/12/081217124156.htm

Reacties

L. Raaphorst, 12-03-2015
Beste infoteur
Epicurus: Het kwaad bestaat. Bestaat iets als we het ervaren? (Een ervaring, een aanvoelen, een beleving, maar geen logica). Als iets werkelijk bestaat kan het nooit weg.
Iets dat werkelijk bestaat was het er altijd. Kwaad heeft, volgens mij, veel te maken met gevoel. En dat wisselt. Soms voel ik mij goed, soms voel ik mij beroerd. En dat is het kwaad.
Dat betekent dat kwaad eigenlijk niet werkelijk bestaat. Als angstig ben zal ik proberen die angst te overwinnen. Dat kan. Bestaat angst dan werkelijk? Iets wat echt bestaat kan niet zomaar weg zijn. Zo komt Epicurus niet aan zijn “het kwaad bestaat”.
Hartelijke groet, Leo RaaphorstReactie infoteur, 12-03-2015
Ik heb toch helemaal niet gezegd dat het kwade niet bestaat? Ja, ik ben bekend met het thomastheorama: if men define their situations as being real, they will be real in their consequences. De knoop ligt niet bij de vraag of het kwaad bestaat. Daarover zijn we het eens: het kwade bestaat. Er is veel kwaadaardig in de wereld, hoofdzakelijk mensen. De grote is vraag, onder de zeer hypothetische veronderstelling dat er een 'god' zou bestaan, of god wel goed is, en dus het aanbidden waard. Want het kwade bestaat zeker, daarover zijn we het eens. Hoe kan het dan dat god, die aanbeden wordt juist omdat die als zowel 'goedaardig' als almachtig wordt beschouwd, het kwade laat gedijen? De geschiedenis leert ons dat bidden doorgaans bitter weinig uitmaakt voor grote massa's mensen, inclusief zéér devote gelovigen, wanneer het, bijvoorbeeld, op de grootste natuurkrachten aankomt. God is goedaardig: dus zullen we er maar van uit gaan dat god niet de creator van het kwaad is. God is almachtig: dus god is in staat het kwade te overwinnen (en net daarom zouden we hem volgens sommigen moeten aanbidden). Maar er is kwaad, dus…

Epicurus: hij geloofde dat god (goden was toen meer in de religieuze mode) bestaat. Maar volgens diezelfde Epicurus is god onverschillig. Het kan volgens Epicurus god niets schelen, hoe mensen het er van af brengen op aarde. Een goede god, het aanbidden waard? Daar leek hij zo niet in te geloven.

L. Raaphorst, 09-03-2015
Zoals jij schrijft dat veel gelovigen een God voor ogen hebben, die angst aanjaagt enz., is volgens mij, een karikatuur van God. Een God waar in ook ik niet geloof. Ik kan mij voorstellen dat veel mensen hierdoor afhaken te geloven. Als gelovige kan ik Liefde zien als God. Een bewijs is niet te leveren. Het is logisch dat niet gelovigen die link niet kunnen maken. Eenvoudig omdat volgens hen God niet bestaat. Maar misschien kan jij je “voorstellen” dat een gelovige, zoals ik, het wel zo beleeft? Angst is de tegenhanger van Liefde. Waar liefde is, is geen angst. Ook dit geloof ik.
Hartelijke groeten van Leo Raaphorst.Reactie infoteur, 10-03-2015
Dat is het hem net. Dat is niet logisch, d.w.z. correct volgens de wetten van de logica, maar wel zuiver gevoelsmatig. Een ervaring, een aanvoelen, een beleving, maar geen logica. Ik kan me voorstellen dat een gelovige zoals jij dat wel zo ervaart, voor jou is dit 'logisch', voor jouw passen die puzzelstukjes samen tot een gehele puzzel. Maar het volgt de logica niet: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/filosofie/72291-het-probleem-van-het-lijden.html

L. Raaphorst, 02-03-2015
Beste infoteur,
Als ik jouw reactie lees mag ik stellen dat jij Liefde ook een uitstekende begrip voor God vindt. Alleen het is voor mij niet vooral Liefde, maar een totaal allesomvattende Liefde. Heel veel mensen kunnen niet buiten hun menselijke denken treden. En zo zien zij een God met alle menselijke gebreken. Overigens God en dan ook Liefde is niet van de ratio. Ik denk ook dat het daarom inderdaad zo moeilijk discussiëren is. Verlangen naar God/Liefde zit in ieder mens om gelukkig te worden. Maar het is niet te regelen, niet te organiseren. Angst ligt altijd aan de basis om je ongelukkig te voelen. We kunnen dus alleen proberen angst te overwinnen. Dan komt (beetje bij beetje) de weg vrij om Liefde/God te ontmoeten en zo gelukkig te worden.Reactie infoteur, 05-03-2015
Persoonlijk denk ik niet dat verlangen naar god in ieder mens zit. Dat mensen verlangen naar liefde om gelukkig te worden ben ik het wel mee eens. En mensen hebben een zeker verlangen naar spiritualiteit, maar dat kan veel vormen aannemen en niet iedereen ervaart dat. Wanneer je God gelijk stelt aan liefde, maak je van dat redelijk concreet door godsdiensten vorm gegeven concept 'god' het nog veel abstractere gegeven 'liefde'.

Mensen worden ongelukkig uit angst, akkoord. Maar god, het idee van god, de aanbidding van god, de vervolging in sommige tijden en streken voor het niet aanbidden van (een bepaalde) god (op een nauwkeurig opgelegde manier): je zou haast kunnen zeggen dat god soms zelf angst zaait. Als god almachtig is, en god is goed, en god is omnipresent: waarom dan al die angst? Waarom al het lijden? Waarom de beproevingen? Waarom zoveel ongelijkheid? Aanbidden arme mensen de foute god? Als god liefde is, maar die god is ook lijden, dan lijkt die god wel verdacht veel op het lot, op statistische toevalstreffers.

De semantische verklaring voor God die jij brengt (gelijkstellen aan liefde, en dat kan toch niemand afkeuren!?) kan nooit een foolproof bewijs leveren of god (of zelfs 'liefde' überhaupt, volgens sommigen) bestaat.

"Verlangen naar God/Liefde zit in ieder mens om gelukkig te worden. Maar het is niet te regelen, niet te organiseren."

Veel kerken lijken het verlangen naar god, en zowel liefde als angst, prima te kunnen organiseren.

L. Raaphorst, 01-03-2015
Bestaat er een God? Ik vind mezelf een gelovige. Ik geloof dus in God. Maar wat zeg ik daarmee? Voor mij is God een Geest. De Geest die door velen Liefde wordt genoemd. De Geest van de allesomvattende Liefde is God. (voor mij) Wanneer we discussiëren over het bestaan van God moeten eerst weten of eenieder zich in deze formulering kan vinden?Reactie infoteur, 02-03-2015
En dat God voor jou vooral Liefde is vind ik uitstekend. Er zijn soms echter ook gelovigen die via het geloof uitkomen op het haat-uiterste op het liefde-haat continuum. (Haat tov niet- of anders-gelovigen bijvoorbeeld). Net het feit dat 'geloof' en 'God' moeilijk te definiëren begrippen zijn maakt elke discussie over het al dan niet bestaan van een God een uitermate lastige denkoefening voor zowel gelovigen als ongelovigen.

Jan Oomen, 12-02-2013
Bij discussies over de vraag "Bestaat god?" valt het me op dat zelden of nooit wordt gedefinieerd wat men verstaat onder "god". Is het een man met een baard, een persoon, drie personen? Is hij stoffelijk en zo niet hoe zit het dan met Jezus, die had toch een lichaam? Ik vind dat gelovigen te snel aan deze vragen voorbijgaan en ik zou graag willen weten wat zij onder "god" verstaan voordat we aan de vraag over het bestaan ervan beginnen.Reactie infoteur, 20-02-2013
Ik ben het daar helemaal mee eens, en vind het jammer dat gelovigen dan (wanneer je dat vraagt) verwijzen naar een heilig schrift of steeds in raadselachtige bewoordingen de mythe in stand proberen te houden. Maar de vraag is op zich al krachtig, het dwingt gelovigen om na te denken over de geloofwaardigheid van hun overtuigingen, dus blijf ze vooral stellen!